Śródmieście (Gdańsk)

---

Położenie

Dzielnica znajduje się w centralnej, wschodniej części Gdańska, rozciągając się wzdłuż brzegów rzeki Motławy. Ta lokalizacja czyni ją integralną częścią historycznego krajobrazu miasta. Na północno-wschodnim końcu granice Śródmieścia wyznacza Martwa Wisła, separująca tę dzielnicę od Wyspy Portowej oraz powiązanej z nią okolicy Przeróbka.

Granice dzielnicy od południa i wschodu określa z kolei Opływ Motławy, od którego Śródmieście dzieli się na osiedla administracyjne takie jak Rudniki, Olszynka oraz Orunia-Św. Wojciech-Lipce.

W zachodniej części dzielnicy, granice wyznaczają wzniesienia Biskupiej Górki, co pozwala na kontakt z dzielnicą Chełm. Na zachodzie sąsiaduje z Siedlcami, zaś od północy z obszarami Aniołkami oraz Młyniskami.

Całkowita powierzchnia wewnętrznego kręgu nowoczesnych fortyfikacji wynosi 255 ha, a teren pomiędzy tymi fortecznymi budowlami a zewnętrznymi obszarami wynosi 83 ha. Historia zniszczeń Gdańska, szczególnie w czasie II wojny światowej, także dotknęła Śródmieścia, kiedy to w 1945 roku istniało tu około 5500 budynków. Po bombardowaniach, które rozpoczęły się 9 marca 1945 roku, Gdańsk został dotkliwie zniszczony przez radzieckie lotnictwo, a później również przez amerykańskie samoloty.

Intensyfikacja zniszczeń miała miejsce 25 marca, kiedy to Śródmieście stało się celem zmasowanego ostrzału artyleryjskiego. Walki uliczne doprowadziły do poważnych zniszczeń, podczas gdy żołnierze radzieccy podpalali domy, aby zmusić Niemców do ewakuacji. Te tragiczne wydarzenia oraz ich konsekwencje zostały opisane przez Güntera Grassa, jednego z najbardziej znanych autorów związanych z tym regionem.

Podział dzielnicy

Obszar Śródmieścia w Gdańsku charakteryzuje się zróżnicowaną strukturą urbanistyczną, podzieloną na szereg jednostek morfologicznych. Poniżej przedstawiamy najważniejsze z nich.

Stare Miasto

Najlepiej znana i najstarsza część gdańska, zlokalizowana w północnej części dzielnicy. Obszar ten odznacza się malowniczym Kanałem Raduni, który dzieli go na północną i południową część, przez co tworzy się niewielka wyspa. Wschodni fragment Starego Miasta obejmuje Osiek oraz Zamczysko, gdzie kiedyś znajdował się zamek krzyżacki. Na uwagę zasługują zachowane zabytki, takie jak Ratusz Starego Miasta, Wielki Młyn, Kościół Św. Katarzyny, a także istotny zabytek historyczny, czyli budynek Poczty Polskiej, miejsce starć z 1 września 1939 r. W zachodniej części Starego Miasta wznosi się dworzec kolejowy Gdańsk Główny.

Nowoczesne wieżowce, takie jak Organika Trade, Zieleniak i Hotel Mercure-Hevelius, dopełniają architektonicznego pejzażu. W północnej części można zauważyć Plac Solidarności, gdzie ulokowany jest Pomnik Poległych Stoczniowców oraz historyczna brama stoczniowa. Północna część tej dzielnicy kończy się za wiaduktem Błędnik, znanym jako Brama Oliwska.

Główne Miasto

To reprezentacyjna część Gdańska, skupiająca zabytkowy zespół urbanistyczny, który rozmieszczony jest wzdłuż Drogi Królewskiej, obejmującej takie ulice jak ulica Długa czy Długi Targ. Teren ten ograniczony jest od północy przez Podwalem Staromiejskim, od zachodu ulicami Okopową i Wały Jagiellońskie, zaś od południa ulicą Podwale Przedmiejskie.

Wśród licznych zabytków wyróżniają się: Ratusz Głównego Miasta, Bazylika Mariacka, Brama Żuraw, Fontanna Neptuna oraz Złota Brama.

Nowe Ogrody

Ten obszar rozciąga się wzdłuż ulicy, która nosi tę samą nazwę, i znajduje się na zachód od Głównego oraz Starego Miasta. Dominują tu budynki administracyjne, w tym urząd miasta, komenda policji, sądy oraz szpital wojewódzki.

Grodzisko

Teren zachowanych fortyfikacji bastionowych z okresu XVII–XIX wieku, zlokalizowany w północno-zachodnim rogu dzielnicy, między Nowymi Ogrodami a Starym Miastem. Na szczycie góruje Góra Gradowa z punktem widokowym. Więcej informacji na temat tego miejsca można znaleźć w osobnym artykule o Grodzisku.

Na południu grodziska, przy ulicy Kurkowej, znajduje się Areszt Śledczy Gdańsk. W roku 2008 otworzyło swoje drzwi edukacyjne Centrum Hevelianum.

Stare Przedmieście

Południowa część dzielnicy zlokalizowana na zachodnim brzegu Motławy jest położona pomiędzy ulicami Podwale Przedmiejskie a Okopową. Obszar ten kończy się na fortyfikacjach otaczających Opływ Motławy. W tym rejonie znajdują się instytucje takie jak Urząd Marszałkowski Województwa Pomorskiego oraz Pomorski Urząd Wojewódzki, a także Muzeum Narodowe w Gdańsku. Inne zabytki to: Kościół Świętej Trójcy, Brama Nizinna, Bastion Żubr oraz Śluza Kamienna.

Biskupia Górka

Znajdujące się na południowym zachodzie, to wzniesienie o wysokości 60,8 m n.p.m. jest dominowane przez przedwojenną zabudowę kamienic. Na szczycie wzgórza usytuowany jest gmach schroniska młodzieżowego z 1939 roku z wieżą zegarową, aktualnie zajmowany przez policję. Oprócz tego zobaczyć można pozostałości fortyfikacji bastionowych oraz region Zaroślak pomiędzy Biskupią Górką a Starym Przedmieściem.

Wyspa Spichrzów

Wyspa na Motławie, która niegdyś była dzielnicą przemysłową z wieloma spichlerzami portowymi, została niemal całkowicie zniszczona w 1945 roku przez działania Armii Czerwonej. Ostatnim zachowanym obiektem są Stągwie Mleczne, podczas gdy północna część wyspy nadal nie została odbudowana. Komunikację z Głównym Miastem zapewniają Most Zielony oraz Most Krowi, natomiast Most Stągiewny łączy ją z Długimi Ogrodami. Całą wyspę przecina Trasa W-Z.

Ołowianka

Wyspa usytuowana na Motławie oraz w Kanale na Stępce, zlokalizowana na północ od Wyspy Spichrzów. Łączy się z Długimi Ogrodami przez Most Kamieniarski. Dawniej była to dzielnica przemysłowa, w której znajdowała się miejska elektrownia. W obecnych czasach region ten pełni funkcję kulturalną — znajduje się tu Filharmonia Bałtycka, Narodowe Muzeum Morskie w Gdańsku oraz Morski robotniczy Klub Sportowy. Przy nabrzeżu cumuje statek-muzeum SS Sołdek, a wyspa jest połączona promem pasażerskim z Długim Pobrzeżem.

Długie Ogrody

Obszar znajdujący się na wschodnim brzegu Motławy, wraz z ulicą Długie Ogrody, ma charakter usługowo-mieszkaniowy. Wzdłuż ulicy Szafarnia usytuowana jest przystań jachtowa Marina Gdańsk. W tej części miasta znajdują się także zabytki, takie jak Brama Żuławska, Kościół Św. Barbary, a także zachowany spichlerz Nowa Pakownia. Swoje miejsce ma tu także Akademia Muzyczna im. Stanisława Moniuszki.

Dolne Miasto

Obszar zlokalizowany w południowo-wschodniej części dzielnicy, znajdujący się pomiędzy brzegiem Motławy a Opływem Motławy oraz Trasą W-Z. Pełni funkcję mieszkaniową i rozciąga się wzdłuż ulicy Łąkowej. Można tu zobaczyć zachowaną oryginalną zabudowę pierzejową z XIX i XX wieku, która została wzbogacona o modernistyczne budynki z czasów PRL-u.

Sienna Grobla

Funkcjonująca w północno-wschodniej części dzielnicy, nad Martwą Wisłą, ma charakter mieszkaniowo-przemysłowy. Można wyróżnić w niej historyczne jednostki takie jak Sienna Grobla I, Sienna Grobla II, a także Knipawę oraz Rudno. Północny kraniec tej jednostki przy ujściu Motławy do Martwej Wisły to region znany jako Polski Hak. W tej okolicy znajduje się również stadion żużlowy Wybrzeże Gdańsk.

Transport

Przez centralną część Śródmieścia Gdańska przebiega Trasa W-Z, która jest integralną częścią drogi wojewódzkiej nr 501. Połączenie to krzyżuje się w rejonie węzła Unii Europejskiej z drogą krajową nr 91.

Komunikacja miejska

W gdańskim Śródmieściu znajdują się kluczowe pętle autobusowe, w których kończą i zaczynają swoje trasy prawie wszystkie autobusy kierujące się na wschód, zachód oraz południe miasta. Wszystkie one są zlokalizowane w kluczowych punktach: przy Jana z Kolna, przy Dworcu Głównym, Wałach Piastowskich oraz w okolicach Muzeum II Wojny Światowej. Dodatkowo, dworzec PKS, obsługujący dalekobieżne połączenia, zlokalizowany jest przy ulicy 3 Maja. Niegdyś istniały również pętle na Wałowej oraz na Targu Siennym.

Odkąd w 2013 roku wprowadzono okrężną linię autobusową numer 100, możliwość poruszania się po tej dzielnicy stała się znacznie bardziej komfortowa. Warto również zaznaczyć, że w Śródmieściu zbiegają się linie tramwajowe, które łączą takie obszary jak Stogi, Chełm, Siedlce, Wrzeszcz oraz Nowy Port.

Kolej

Dzielnica Śródmieście jest także domem dla dworca Gdańsk Główny, który obsługuje wszystkie typy pasażerskich połączeń kolejowych. Dworzec ten jest również punktem początkowym dla Szybkiej Kolei Miejskiej, która kursuje w Trójmieście i okolicznych miejscowościach. Dnia 1 kwietnia 2015 roku do użytku oddano przystanek SKM o nazwie Gdańsk Śródmieście, usytuowany na wiadukcie Alei Armii Krajowej.

Żegluga

Wzdłuż Długiego Pobrzeża znajduje się przystań Żeglugi Gdańskiej, która oferuje wycieczkowe rejsy po Zatoce Gdańskiej oraz do Królewca. Dodatkowo, z Targu Rybnego odpływa gdański tramwaj wodny, który obsługuje linie F5 Żabi Kruk – Westerplatte oraz F6 Targ Rybny – Górki Zachodnie. Oprócz tego, z rzeki Motława kursują statki wycieczkowe, które prowadzą do Westerplatte i Helu. Z kolei spod Żurawia regularnie odpływa prom pasażerski Motława na Ołowiankę.

Pomniki przyrody

W Gdańsku, w obrębie śródmieścia, można zauważyć obecność kolejnych 17 pomników przyrody, które odgrywają ważną rolę w lokalnej faunie i florze. Większość z nich ulokowana jest na obszarze parku kulturowego, w obrębie miejskich fortyfikacji nazywanych „Twierdza Gdańsk”.

Większość tych pomników przyrody to kasztanowce, które wyróżniają się swoją okazałością oraz znaczeniem ekologicznym.

Warto także wspomnieć o pozostałych drzewach, które można spotkać w innych lokalizacjach, takich jak Powiatowy Urząd Pracy, ul. 3 Maja, a także na placach Siennym i Rakowym.

Rada Dzielnicy

Kadencja 2024–2029

W obecnej kadencji, przewodniczącym Zarządu Dzielnicy jest Marcin Bildziuk, który pełni tę funkcję w latach 2024-2029.

Oprócz niego, funkcję przewodniczącej Rady Dzielnicy sprawuje Sylwia Dobrowolska.

Kadencja 2019–2024

W minionej kadencji, Marcin Bildziuk również był przewodniczącym Zarządu Dzielnicy do 2024 roku.

Dodatkowo funkcję przewodniczącego w latach 2019-2024 pełnił Maximilian Kieturakis, zaś Elżbieta Woroniecka przewodniczyła Radzie Dzielnicy.

Kadencja 2015–2019

W latach 2015-2019 przewodniczącą Zarządu Dzielnicy była Dominika Ikonnikow, zaś przewodniczącym Rady Dzielnicy Leszek Pochroń-Frankowski.

Kadencja 2011–2015

W latach 2011-2015, do 1 czerwca 2014 roku, funkcjonowała Rada Osiedla, przewodniczącą Zarządu Dzielnicy była Beata Matyjaszczyk, natomiast przewodniczącą Rady Dzielnicy została Anetta Budzinska.

---

Oceń: Śródmieście (Gdańsk)

---