Kościół św. Barbary w Gdańsku

---

Historia (kalendarium)

Historia kościoła, którym jest świątynia pod wezwaniem św. Barbary w Gdańsku, sięga aż do roku 1387, kiedy przy Długich Ogrodach, poza obrębem miejskim, powstał szpital dla osób chorych na zakaźne choroby. W tym czasie wzniesiono także kaplicę, znaną jako Barbara Capella, która była podporządkowana kościołowi Najświętszej Panny Marii. W sąsiedztwie, pomiędzy ulicami Długie Ogrody i św. Barbary, utworzono niewielki cmentarz przyszpitalny, znany jako St. Barbara-Kirchhof.

1436 oznacza rok, w którym kaplica św. Barbary została poddana przebudowie. Otrzymała nowe założenie halowe i dwunawowe, zupełnie bez prezbiterium. Warte podkreślenia jest również wydarzenie z 1456 roku, kiedy decyzją biskupa kujawskiego Jana Gruszczyńskiego, dnia 28 stycznia, kaplica została przekształcona w kościół parafialny, stając się jednym z sześciu tej rangi w Gdańsku, co wiązało się również z powstaniem szkoły parafialnej.

W kolejnych latach, pomiędzy 1485 a 1489, miała miejsce rozbudowa kościoła; natomiast w 1499 roku doszło do tragicznego pożaru, ale to nie był koniec kłopotów tej świątyni. W latach 1537 oraz 1545 ponownie pożary zniszczyły jej elementy, co wymusiło odbudowę i wzmocnienie budynku.

W 1557 roku, po ponownej odbudowie, nastąpiły zmiany w religijności mieszkańców Gdańska, co doprowadziło do przemiany świątyni w kościół luterański. Dalsze zmiany miały miejsce w latach 1619–1620, kiedy to wieża kościoła została ozdobiona renesansowym hełmem, a wkrótce po tym zainstalowano zegar z 1613 roku.

Koniec XVI wieku to czas, gdy organistą kościoła był kompozytor Piotr Drusiński. Natomiast pomiędzy 1726 a 1728 rokiem, kościół zyskał nawy dodatnią w stylu barokowym od strony południowej. W latach 1746 i 1747 gdański organmistrz Andreas Hildebrandt stworzył 39-głosowe organy, które są innym niezwykłym elementem wyposażenia swojej epoki.

W 1788 roku przekształcono szkołę przy kościele św. Barbary z łacińskiej na niemiecką. Z kolei na koniec XVIII wieku, w związku z zapełnieniem się wcześniejszego cmentarzyka (zamkniętego circa 1800 roku), obok założono nowy niewielki cmentarz ewangelicki. Nowe miejsce miało powierzchnię około 0,5 ha i przestało być używane po otwarciu siedleckiego cmentarza w 1869 roku, a całkowicie zamknięto je urzędowo po 1945 roku.

W trakcie wojen napoleońskich, w latach 1806 i 1807, kościół został przekształcony w szpital wojskowy oraz magazyny. W 1813 roku miejsce to ponownie ucierpiało, tym razem podczas oblężenia Gdańska. W katastrofalnym roku 1945 działania wojenne doprowadziły do zawalenia się górnych kondygnacji wieży oraz zniszczenia większości cennych elementów, w tym organów.

1956 to rok, w którym rozpoczęto proces odbudowy kościoła, a w 1959 roku świątynia została przekazana Kościołowi katolickiemu. Kolejne etapy odbudowy trwały do 1961 roku, kiedy to zrealizowano projekty przebudowy, kończąc jednakowy nawy południowej (decyzję o jej rozbiórce podjęto w 1966 roku).

W roku 1968 doszło do ponownego erygowania parafii katolickiej, a już w 1969 roku parafia otrzymała trzy spiżowe dzwony, ufundowane przez społeczność katolików niemieckich. Kolejno, w 1972 roku, zakończono rekonstrukcję wieży kościelnej, a w 1975 roku miała miejsce instalacja witraży według projektu Barbary Massalskiej.

W latach 1987 i 1988 przeprowadzono remont wnętrza oraz wykonano dodatkowe witraże, a w 1994 roku odnowiono wystrój wnętrza poprzez dodanie stylowych lamp i kinkietów. W 1999 roku pojawiły się nowe, 16-głosowe organy z systemem mechanicznym, które stworzył organmistrz Jerzy Kurecki. Ostatnim większym wydarzeniem była zewnętrzna iluminacja kościoła, która miała miejsce w czerwcu 2010 roku.

Wyposażenie i architektura kościoła

Kościół św. Barbary w Gdańsku to imponująca świątynia o długości 36 m, szerokości 18 m oraz wysokości 10 m, co sprawia, że jest on przestronny i dostrzegalny. Powierzchnia użytkowa wynosi 648 m², co pozwala na pomieszczenie wielu wiernych w czasie nabożeństw. Głównym elementem architektonicznym jest czterdziestometrowa wieża, która majestatycznie góruje nad Długimi Ogrodami.

W wieży umieszczone są trzy spiżowe dzwony, które zostały odlane przez Friedricha Wilchelma Schillinga. Ich dar to votum kapłanów diecezji magdeburskiej, a dzwony te pierwotnie miały być używane w Bazylice Mariackiej. Ich ciężar wynosi odpowiednio około 1200, 2000 oraz 2700 kg, a noszą imiona: Maryja Królowa Polski, św. Barbara i Serce Jezusa. Dzwony napędzane są za pomocą napędów łańcuchowych, co zapewnia ich sprawne działanie.

Rewitalizacja wnętrza kościoła przyniosła nową ścianę, która powstała po wyburzeniu nawy południowej. Jest ona ozdobiona nowoczesnymi witrażami ze szkła hutniczego, stworzonymi przez utalentowaną gdańską artystkę Barbarę Massalską. Warto zwrócić uwagę, że współczesny wystój prezbiterium doskonale łączy się z historycznymi elementami, jakimi są siedem zabytkowych rzeźb, które prezentują różnorodne motywy i zostały przekazane przez Muzeum Narodowe w Gdańsku.

Świątynia jest orientowana i wolnostojąca, z architekturą, która nie jest jednorodna pod względem stylu. Główna część budowli jest utrzymana w gotyckim stylu, podczas gdy rekonstruowane wyższe kondygnacje wieży oraz hełm prezentują elementy renesansowe. Szczyt wschodni natomiast posiada formy barokowe, co dodaje kościołowi unikalnego charakteru. Budowla jest jednonawowa i czteroprzęsłowa, a jej rzuty są nieregularnego prostokąta.

Od zachodu mieści się czworoboczna, masywna wieża, która jest ustawiona pod kątem i zsunięta z osi w kierunku południowym. Czworoboczna zakrystia znajduje się od północy. Wnętrze kościoła charakteryzuje się przyporami, które zostały wciągnięte do środka, co tworzy dwa rzędy płytkich kaplic. W grubym murze ściany zachodniej ulokowana została okrągła klatka schodowa, która dodaje wnętrzu dodatkowego blasku.

---

Oceń: Kościół św. Barbary w Gdańsku

---