Stare Przedmieście

---

Położenie administracyjne

Stare Przedmieście znajduje się w malowniczym Historycznym Centrum Gdańska. To miejsce stanowi południową granicę dzielnicy Śródmieście, a jego status jako istotnej podjednostki czyni je częścią okręgu historycznego Gdańsk.

Sąsiednie podjednostki

• od północy: Główne Miasto,
• od zachodu: Zaroślak,
• od wschodu: Wyspa Spichrzów, Dolne Miasto,
• od południa: Orunia.

Położenie geograficzne

Stare Przedmieście to obszar o charakterze równinnym, mierzącym około 1 kilometra w długości oraz 0,7 kilometra w szerokości. Teren ten, znany jako Stare Przedmieście, rozciąga się pomiędzy Podwalem Przedmiejskim, które dawniej stanowiło fragment murów miejskich, od północy, a ciągiem ulic Okopowej oraz Traktu św. Wojciecha od zachodu.

Od strony wschodniej, terytorium to ograniczone jest przez wody rzeki Motławy oraz Nowej Motławy, co nadaje mu wyjątkowy charakter związany z wodami. Z kolei od południa, Stare Przedmieście otoczone jest pasa fortów, które są zalane przez Opływ Motławy, pełniący niegdyś funkcję fosy obronnej.

Historia

Stare Przedmieście, obszar o bogatej historii, zostało włączone do granic administracyjnych miasta w XIV wieku, a kluczowym wydarzeniem było zbudowanie systemu fortyfikacji nad Opływem Motławy. W roku 1425 miejsce to zaczęło być nazywane Przedmieściem, jednak po 1945 roku przyjęło obecną nazwę – Stare Przedmieście.

Pierwotnie teren ten obejmował obszar od Podwala Przedmiejskiego aż do ul. Rzeźnickiej oraz Żabiego Kruka. W XVII wieku, dzięki rozwojowi miasta, obszar ten uległ dalszemu poszerzeniu, a nowe tereny dołączono w okolicach Placu Wałowego, aż do Bramy Nizinnej oraz ul. Dolna Brama.

W latach 1617–1640 zasypano fosę, która wcześniej rozdzielała Stare Przedmieście od Głównego Miasta. Istotnym punktem na mapie tego miejsca stał się Targ Maślany, który w roku 1650 rozpoczął swoją działalność, w początkowym okresie pełniąc funkcje handlowe. W drugiej połowie XIX wieku plac ten został przekształcony na plac Wintera, stając się reprezentacyjnym miejscem Gdańska, gdzie stanęła neogotycka fontanna z tryskającymi smoczymi wodami.

Budynki, które przetrwały do dziś, takie jak dawne Gimnazjum Miejskie przy ul. Lastadia 2 oraz gmach Naddyrekcji Poczty Królewskiej z 1878 roku, znany jako bursa, mają zostać poddane rewitalizacji w kosztach wynoszących około 40 milionów złotych.

W 1936 roku zakończono budowę gmachu przy ul. Okopowej, przeznaczonego dla niemieckiego związku zawodowego Die Deutsche Arbeitsfront, gdzie obecnie mieści się Pomorski Urząd Wojewódzki w Gdańsku. Po II wojnie światowej Trasa W-Z znacznie zmieniła układ urbanistyczny, oddzielając Stare Przedmieście od Głównego Miasta oraz prowadząc do degradacji tego obszaru.

W drugiej dekadzie XXI wieku są planowane kolejne wyburzenia na terenie Starego Przedmieścia, by zrobić miejsce nowym inwestycjom. W 2015 roku zdemontowano obiekty dawnego dworca Gdańsk Brama Nizinna, a także zapowiedziano wyburzenie dawnego lazaretu. W 2018 roku ogłoszono, a w 2019 roku rozstrzygnięto konkurs urbanistyczno-architektoniczny dotyczący zagospodarowania placu Wałowego, który ma stać się terenem rekreacyjnym dla okolicznych mieszkańców. Warto wspomnieć, że plac, w którego obrębie znajdują się ponad 100-letnie kamienice, był niegdyś miejscem składowania amunicji oraz ćwiczeń wojskowych.

W drugiej połowie XIX wieku stworzono miejski skwer z fontanną, której rekonstrukcja planowana jest w ramach nowych prac, które mają rozpocząć się w 2021 roku.

Zabytki i interesujące miejsca

Na Starym Przedmieściu zachowało się wiele niepowtarzalnych umocnień i fortyfikacji, które podkreślają jego historyczne znaczenie, w tym:

• Bastion Żubr,
• Baszta Biała,
• Baszta pod Zrębem,
• Brama Nizinna,
• Mała Zbrojownia,
• Śluza Kamienna,
• Brama Kolejowa.

W roku 2015 odsłonięto fragmenty Bastionu Kot, które były wcześniej zasypane.

Oprócz elementów fortyfikacyjnych, na Starym Przedmieściu znajduje się również:

• Kościół św. Piotra i Pawła,
• Kościół Świętej Trójcy,
• Victoriaschule – miejsce kaźni Polaków w 1939 roku.

Transport

Stare Przedmieście z trzech stron otoczone jest ważnymi drogami komunikacyjnymi. Od zachodu graniczy z drogą krajową 91 (E75), reprezentowaną przez ul. Trakt Św. Wojciecha oraz ul. Okopową. Północną granicą osiedla jest droga wojewódzka nr 501, którą wyznacza ul. Podwale Przedmiejskie. Centrum Starego Przedmieścia przecina ulica Toruńska, będąca łącznikiem z Dolnym Miastem poprzez Most Popielny. W przeszłości, na południowym skraju osiedla, w rejonie ul. Toruńskiej, mieścił się pierwszy gdański dworzec kolejowy – Gdańsk Brama Nizinna.

Komunikacja miejska

Autobusy

Na terenie Starego Przedmieścia regularnie kursują linie autobusowe, które sprawiają, że lokalizacja ta jest dobrze skomunikowana z resztą miasta.

Tramwaje

W przeszłości, w latach 1878-1971, tramwaje były obecne w najbliższej okolicy. Aktualnie, na północnym krańcu osiedla, na ul. Podwale Przedmiejskie, znajdują się dwa przystanki tramwajowe, które nadal funkcjonują.

Kolej

Nowy przystanek SKM Gdańsk Śródmieście został oddany do użytku 1 kwietnia 2015 roku, co znacznie poprawiło dostępność komunikacyjną obszaru.

Instytucje

Na Starym Przedmieściu znajduje się wiele istotnych instytucji, które odgrywają znaczącą rolę w życiu miasta. Oto lista wybranych z nich:

• Muzeum Narodowe w Gdańsku (znane z posiadania Sąd Ostateczny Hansa Memlinga),
• Komenda Wojewódzka Policji,
• Urząd Wojewódzki i Urząd Marszałkowski,
• I Urząd Skarbowy,
• Centrum Kształcenia Ustawicznego,
• Stowarzyszenie Kultury Fizycznej Klub Wodny Żabi Kruk imienia Pawła Chudacza.

Każda z tych instytucji pełni ważną funkcję w społeczności lokalnej, oferując różnorodne usługi oraz wspierając rozwój kultury i edukacji w regionie.

---

Oceń: Stare Przedmieście

---