Wielki Młyn w Gdańsku

Budynki przemysłowe i magazynowe

Wielki Młyn w Gdańsku, znany także pod niemiecką nazwą Große Mühle, to średniowieczny zabytek, który przyciąga uwagę nie tylko swoim unikalnym stylem architektonicznym, ale także bogatą historią. Położony na malowniczym Starym Mieście w Gdańsku, znajduje się na urokliwej wyspie Tarcza, gdzie przez wieki pełnił kluczową rolę w lokalnej gospodarce.

Specjalnością tego obiektu jest jego system napędowy, który wykorzystuje wody Kanału Raduni. Młyn nie tylko dostarczał mąkę, ale również stał się symbolem innowacji i postępu technologicznego w czasach średniowiecza.

Dziś Wielki Młyn pełni nową funkcję, w której historia i kultura przenikają się nawzajem. W jego wnętrzu mieści się Muzeum Bursztynu, które zachwyca zwiedzających bogatą kolekcją eksponatów związanych z tym cennym surowcem, oferując jednocześnie wgląd w tajemnice dotyczące jego pozyskiwania i obróbki.

Wielki Młyn to miejsce, gdzie historia spotyka się z nowoczesnością, gwarantujące wyjątkowe doświadczenie każdemu, kto zechce odkryć bogactwo kultury i rzemiosła Gdańska.

Historia

Wielki Młyn w Gdańsku jest nie tylko świadkiem burzliwej historii miasta, ale również ważnym elementem kulturowym, który przeszedł wiele transformacji od momentu swojego powstania w 1350 roku, gdy to został zbudowany przez Krzyżaków. Obiekt ten, usytuowany na sztucznej wysepce, znanej dzisiaj jako Wyspa Młyńska, miał swoją pierwszą katastrofę w 1391 roku, kiedy to częściowo spłonął.

Dnia 4 lutego 1454 roku gdańszczanie, przynależący do antykrzyżackiego sprzysiężenia, co miało miejsce w ramach Związku Pruskiego, przejęli kontrolę nad młynem. To zdarzenie zapoczątkowało powstanie przeciwko dominacji Zakonu Krzyżackiego. W dokumencie wydanym w Elblągu, król Polski Kazimierz Jagiellończyk przekazał młyn mieszkańcom Gdańska.

Wielki Młyn, mający 26 metrów wysokości, 41 metrów długości i 26 metrów szerokości, był zasilany przez osiemnaście kół wodnych o średnicy pięciu metrów. Młyn nie tylko pełnił funkcję przemysłową, ale także stał się miejscem przechowywania zboża oraz wypieku chleba. Zgromadzone w nim ziarno miało konkretną wartość, jako co szesnasty worek był przekazywany miastu w formie daniny. W trudnych czasach, takich jak oblężenia, uruchamiano zapasowe żarna napędzane końmi, co umożliwiało kontynuację produkcji.

W 1836 roku młyn został wydzierżawiony przez Jakuba Witta, który wprowadził nowoczesne technologie do jego działania, adaptując jedną stronę budynku do amerykańskiego stylu produkcji mąki, w tym montując taśmociąg. W 1880 roku wprowadzono nowoczesny napęd turbinowy, który przetrwał aż do zniszczenia w 1945 roku. Młyn, który do 1939 roku produkował aż 200 ton mąki dziennie, przestał być używany w wyniku działań wojennych.

Po II wojnie światowej młyn został poddany odbudowie w latach 60. XX wieku. Z zachowaniem 80% autentyczności, miał pełnić funkcję domu kultury Stoczni Gdańskiej, chociaż ostatecznie jego wykorzystanie zmieniało się na przestrzeni lat. Był miejscem wystaw, dyskotek, a także teatru. Do 1992 roku mieściły się w nim różne usługi, w tym Pewex oraz salon gier. W 1991 roku przeprowadzono badania archeologiczne, które zapoczątkowały nowy rozdział w jego historii.

W 1993 roku młyn został zaadaptowany na dom handlowy, który działał do września 2016 roku. W miarę upływu lat poziom popularności centrum malał, a ostatecznie konieczność kapitalnego remontu skłoniła władze do oddania budynku na potrzeby pobliskiego Muzeum Bursztynu. W grudniu 2016 roku rozpoczęto prace adaptacyjne, które miały na celu przekształcenie Wielkiego Młyna w nowoczesne muzeum.

21 listopada 2018 roku podpisano umowę na realizację pierwszego etapu prac adaptacyjnych, z przewidywanym kosztem wynoszącym 4,3 miliona złotych. Do końca 2020 roku przeprowadzono liczne prace budowlane, które obejmowały m.in. wymianę dachu oraz usunięcie starych instalacji. Kluczowe finansowanie pochodziło z Unii Europejskiej, w ramach projektu „Połączeni bursztynem”.

W czerwcu 2020 roku zaczęto prace nad przekształceniem budynku, a całkowity koszt inwestycji wyniósł 33,5 miliona złotych. Muzeum Bursztynu zostało oficjalnie otwarte 24 lipca 2021 roku. W trakcie prac odkryto dwa fragmenty kamiennego żarna oraz inne historyczne znaleziska, które rzuciły nowe światło na przeszłość młyna.

Co więcej, 8 sierpnia 2014 roku, przy Wielkim Młynie otwarto fontannę z wielobarwną iluminacją, która ma na celu nawiązanie do kaskad wodnych, jakie niegdyś powstawały przy Kanał Raduni. Koszt jej realizacji wyniósł 2 miliony złotych, a jest to projekt nowatorski w Polsce, który wykorzystuje unikalny system lustra wody.

Przypisy

  1. Rejestr zabytków nieruchomych – województwo pomorskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30.09.2024 r. [dostęp 25.06.2013 r.]
  2. Życie zatopione w bursztynie. 24.07.2019 r. otwarcie Muzeum Bursztynu w Wielkim Młynie w Gdańsku.
  3. Tego na pewno nie wiecie. Dookoła Wielkiego Młyna. trojmiasto.wyborcza.pl, 18.06.2019 r. [dostęp 23.06.2019 r.]
  4. Dorota Karaś: Kosztowny remont Wielkiego Młyna. 21.11.2018 r. [dostęp 23.11.2018 r.]
  5. Ponad milion z UE na adaptację Wielkiego Młyna. Tak będzie wyglądał w środku.
  6. Remont Wielkiego Młyna. W środku nowa siedziba Muzeum Bursztynu.
  7. Dom Młynarzy w Gdańsku znów otwarty. W środku obrazy, rzeźby i pracownia portretowa.
  8. Powolny upadek Wielkiego Młyna. trojmiasto.pl, 09.02.2015 r.
  9. Muzyczne odkrycie archeologiczne w Wielkim Młynie. Kamienne żarna pod skrzynką elektryczną.
  10. Czy Gdańsk ma oddać Krzyżakom Wielki Młyn?, Dziennik Bałtycki 25.11.2016 r.
  11. Muzeum Historyczne Miasta Gdańska przejmuje Wielki Młyn. trojmiasto.pl, 19.12.2016 r. [dostęp 19.12.2016 r.]
  12. Trójmiasto. Wyborcza, 19.05.2017 r., prof. Andrzej Januszajtis, Jeszcze o Wielkim Młynie.
  13. Po ponad 20 latach skończył się handel w Wielkim Młynie. trojmiasto.pl, 07.09.2016 r. [dostęp 07.09.2016 r.]
  14. To już koniec handlu w Wielkim Młynie. "Kupcy potrafią przecież liczyć...".
  15. Nowożytne "graffiti" na ścianie Wielkiego Młyna w Gdańsku.
  16. Wszystkie kolory wody, czyli nowa gdańska fontanna. [dostęp 22.08.2014 r.]
  17. To ma być najpiękniejsza fontanna w Gdańsku. Już działa! [ZDJĘCIA] [dostęp 22.08.2014 r.]
  18. Samp s. 36.
  19. Samp s. 35.
  20. Samp s. 33.

Oceń: Wielki Młyn w Gdańsku

★★★★★
Średnia ocena:5 Liczba ocen:25