Ratusz Starego Miasta w Gdańsku

---

Historia

Historia gdańskiego ratusza na Starym Mieście sięga 1382 roku, kiedy to został on zbudowany przez Krzyżaków jako gotycka konstrukcja. W miejscu, gdzie obecnie stoi ten majestyczny budynek, wcześniej znajdowały się dwa ratusze o konstrukcji szachulcowej. Już w drugiej połowie XVI wieku dotychczasowy obiekt był w tak złym stanie, że zdecydowano się na budowę nowego gmachu.

Obecny ratusz został wzniesiony między 1587 a 1589 rokiem, a prace wykończeniowe zakończono dopiero w 1595 roku. Jego styl jest charakterystycznym przykładem niderlandzkiego manieryzmu, z kontrastującymi ceglanymi elewacjami oraz detalami architektonicznymi wykonanymi z kamienia. Duże okna z gęstą kratownicą wewnętrznych podziałów oraz strzeliste wieżyczki na narożach nadają budynkowi wspaniałego wyrazu. Głównym architektem był Antoni van Obberghen, a portal wejściowy zaprojektował Willem van der Meer. Ratusz ma nieregularny kształt kwadratu, z wymiarami 24 m na 22 m oraz dwoma kondygnacjami piwnic.

W budynku tym przez wiele wieków koncentrowało się życie polityczne, gospodarcze, naukowe, a także towarzyskie Starego Miasta. Do tej historii nawiązuje figura Jana Heweliusza, znanego gdańskiego browarnika oraz astronoma, który mieszkał w pobliżu ratusza (w Obserwatorium Astronomicznym Jana Heweliusza) i pełnił funkcję ławnika oraz pierwszego rajcy. W ratuszowych piwnicach składował piwo, które produkował. W latach 1806-1807 oraz 1813-1910 budynek był pod zarządem pruskich i niemieckich władz sądowych, a od 1910 roku powrócił w ręce władz miejskich.

W XIX wieku ratusz przeszedł liczne przebudowy, które zmieniły układ wnętrz oraz rozmieszczenie otworów okiennych i drzwiowych. Ceglane elewacje zostały otynkowane, a w 1881 roku wrócono do tradycyjnego wyglądu, zastępując starą cegłę nową, wykonaną maszynowo. Wnętrza budynku zostały gruntownie przebudowane w latach 1911-1914 w stylu neorenesansowym, co pozwoliło na zachowanie wielu cennych detali architektonicznych. Wśród nich znajduje się renesansowa trójarkadowa ściana kamienna z wielkiej sieni Domu Schumannów przy ul. Długiej 45, naprzeciwko Ratusza Głównomiejskiego. Zachowane detale to również wnętrza z 1642 roku, w tym plafon, kominek i boazerie.

Po remoncie ratusz miał służyć jako miejski Pałac Ślubów, jednak plan ten pokrzyżował wybuch I wojny światowej. Po 1915 roku stał się siedzibą różnych urzędów miejskich, w tym policji budowlanej i biur wydziału budownictwa, a także Senatu Wolnego Miasta Gdańska oraz konserwatora zabytków.

Warto podkreślić, że ratusz Starego Miasta jest jedną z nielicznych gdańskich budowli, które w niewielkim stopniu ucierpiały podczas zniszczeń, których miasto doświadczyło w 1945 roku przez wojska radzieckie. Dzięki temu zachowały się cenne dzieła artystów gdańskich z połowy XVII wieku, takie jak cykl alegoryczny Hermana Hana oraz „Sybilla” Adolfa Boya. Bryła gmachu pozostała w niezmienionym kształcie. Od 1953 roku ratusz pełni funkcję instytucji kultury, w której obecnie mieści się Nadbałtyckie Centrum Kultury. W latach 2008-2016 przeprowadzono gruntowne prace konserwatorsko-remontowe.

Przed ratuszem znajduje się także pomnik Jana Heweliusza. Tuż obok ratusza zlokalizowany jest most nad zabytkowym Kanale Raduni, znany jako historyczny Most Chlebowy, zbudowany około 1350 roku.

Architektura

Ratusz Starego Miasta w Gdańsku to przykład wyjatkowej architektury, którą cechuje bogactwo detali i staranność wykonania. W jego wnętrzach znajdują się dwukondygnacyjne piwnice, przykryte sklepieniami kolebkowymi o eliptycznym kształcie, co nadaje im niepowtarzalny charakter. Górna kondygnacja, niegdyś pełniąca funkcję piwiarni i winiarni, była oświetlona przez osiem niewielkich okienek, a dolna część została przeznaczona na magazyn.

W osiowym przyziemiu zlokalizowano miejską wagę, kuchnię oraz wozownię, a także mieszkania dla służby oraz apartament gościnny. Najimponującym pomieszczeniem na pierwszym piętrze jest reprezentacyjna Wielka Sala, znana w XVIII wieku jako atrium. Z tej sali możliwe jest przejście do Dużej (Letniej) oraz Małej (Zimowej) Izby Rady, jak również do dwóch identycznie nazwanych Izb Ławy.

W niskiej kondygnacji umieszczono ważne archiwum, w którym przechowywane były ratuszowe akta. Na przestrzeni lat Duża Izba Ławy zyskiwała nowe funkcje, w tym ulokowanie kancelarii Ławy. Więźba dachowa ratusza ma swoje korzenie w XVI wieku, a gmach ozdobiono dwoma czterospadowymi dachami z równoległymi kalenicami, które zwieńczono eleganckimi iglicami. Po stronie ulicy Korzennej usytuowany jest strzelisty hełm, nadający budowli majestatyczny wygląd.

Architekturę ratusza wzbogacił Nikolaus Jacobssen, twórca znakomitych rozwiązań kamieniarskich. Wejście główne zdobi reprezentacyjny portal, a proste, nieotynkowane ściany zostały zakończone attyką, którą upiększa arkadowy fryz na elewacjach południowej i frontowej. Te elewacje były niegdyś staranniejsze, ze względu na brak otaczających budynków. Wnętrza attyki niegdyś zdobiły malowane postacie, co potęgowało wizualny urok ratusza.

Fasada główna ratusza otrzymała dodatkowo dwie narożne wieżyczki, które w połączeniu z kamiennymi płaskorzeźbami tworzą wyjątkowy wizualny efekt. Wśród tych detali wyróżniają się m.in. herb Gdańska, herb Prus Królewskich oraz herb Polski, obok których znajdują się maszkarony i kartusz z datą rozpoczęcia budowy ratusza. Wszystkie pomieszczenia zaś przykryto drewno stropów belkowych, co dopełnia ogólny charakter tego wspaniałego budynku.

---

Oceń: Ratusz Starego Miasta w Gdańsku

---