Gdańsk Główny

---

Ruch pasażerski

W obszarze ruchu pasażerskiego na dworcu Gdańsk Główny, istotnym elementem są dane dotyczące wymiany pasażerskiej. W celu przedstawienia tej informacji w przystępny sposób, poniżej zamieszczono tabelę z kluczowymi danymi.

Rok	Roczna wymiana	Pasażerska wymiana na dobę	Lokalizacja w Polsce
2017	10 400 000	28 600	10
2018	8 100 000	22 200	10
2019	6 400 000	22 900	11
2020	9 200 000	25 100	4
2021	8 000 000	21 800	9
2022	11 400 000	31 200	8

Położenie

Stacja Gdańsk Główny usytuowana jest w centralnej części Gdańska, w dzielnicy Śródmieście, przy ulicy Podwale Grodzkie 2. Jest to znaczący punkt węzła komunikacyjnego, obejmującego kolej, tramwaje i autobusy. Warto zauważyć, że budynek stacji jest połączony przejściem podziemnym z dworcem autobusowym, który znajduje się przy ulicy 3 Maja.

Przeciwległa strona ulicy to lokalizacja hotelu Scandic, który wcześniej funkcjonował pod nazwami: Hotel Monopol oraz Hotel Holiday Inn. Warto również wspomnieć, że do 1945 roku w pobliżu stacji istniało wiele innych obiektów hotelowych, takich jak hotele Continental, Reichshof (Dwór Rzeszy) oraz Norddeutscher Hof (Dwór Północno-Niemiecki).

Historia

W 1852 roku otwarto pierwszą linię kolejową w Gdańsku. Już w 1867 roku w okolicy obecnego Dworca Głównego powstał mały, tymczasowy dworzec pasażerski Gdańsk Brama Wyżynna, do którego dostęp był możliwy jedynie od strony zachodniej, od tzw. „Promenady” (ul. 3 Maja). Wschodnia część dworca była oddzielona od miasta fosą, będącą częścią nowożytnych fortyfikacji Gdańska. Kolejna faza budowy mogła zostać rozpoczęta dopiero po zasypaniu starej fosy oraz zlikwidowaniu zachodnich bastionów.

Oficjalna nazwa tego projektu brzmiała „Rozbudowa dworca Gdańsk Brama Wyżynna”, a środki na jego realizację wynosiły 5 milionów marek, zgodnie ze specjalną ustawą. W latach 1894-1900 w stylu tzw. „gdańskiego renesansu” powstał reprezentacyjny Dworzec Główny. W skład zespołu projektowego wchodzili prominentni architekci: Alexander Rüdell, Paul Thömer oraz mistrz budowlany Georg Cuny, a także inspektor budowlany kolei, Glasewald. Budynek stanowił harmonijną kompozycję eklektycznych form renesansu oraz baroku, a do jego budowy wykorzystano cegłę oraz bogato zdobiony piaskowiec z Wartkowic.

28 października 1900 roku oddano do użytku część główną dworca, znaną jako Empfangsgebäude (budynek powitalny), a uroczyste otwarcie cały kompleks miał miejsce 30 października 1900 roku. Wieża o wysokości 50 m, zbudowana w latach 1898-1899, nawiązywała do architektury staromiejskiego kościoła św. Katarzyny. Do momentu zelektryfikowania kolei, wieża pełniła również funkcję ukrytej wieży ciśnień. Umieszczone na niej tarcze zegarowe, o średnicy 3,25 m, znajdowały się na wysokości 25,6 m. Poprzedni dworzec, „Brama Wyżynna”, został zamknięty 30 października 1896 roku, a następnie rozebrany podczas budowy nowego obiektu.

Nowo wybudowany dworzec posiadał nowoczesny jak na tamte czasy układ, który spełniał ówczesne wymagania. W jego skład wchodziła duża hala recepcyjna z kasami, przechowalnia bagażu, budki telefoniczne, urząd telegraficzny, komisariat policji oraz osobne poczekalnie dla różnych klas podróży. Oprócz tego znajdowały się tutaj pomieszczenia dla rodziny cesarskiej, w tym dla następcy tronu Fryderyka Wilhelma, który rezydował we Wrzeszczu.

Główny dworzec przyczynił się do rozwoju tej części Gdańska, która stała się atrakcyjna dla inwestorów, zwłaszcza w branży hotelarskiej. Niemniej jednak, już niedługo po uruchomieniu obiektu, zauważano jego niefortunną lokalizację pomiędzy miastem a Górą Gradową, co uniemożliwiało dalszą rozbudowę w miarę wzrastających potrzeb.

W miarę upływu lat, dworzec przeżywał różne wydarzenia, w tym wypadki kolejowe, takie jak wykolejenie pociągu w maju 1939 roku, które spowodowało śmierć dwóch członków załogi parowozu, oraz pożar w 1945 roku. Pomimo zniszczeń, wieża przetrwała i była odrestaurowana po II wojnie światowej.

W kolejnych latach obiekt przeszedł wiele zmian, w tym w latach 60. XX wieku, gdzie dokonano m.in. instalacji grafik i zmiany witraży na zwykłe szyby. Do 2001 roku, w wyniku powodzi, dworzec został zalany.

W 2014 roku rozpoczęto przygotowania do kolejnej przebudowy budynku dworca przez PKP SA, w koordynacji z rewitalizacją stacji przez PKP Polskie Linie Kolejowe. Prace budowlane zaplanowano na III kwartał 2017 roku, a kosztorys pierwotnie wynosił 50 mln zł. Jednak kwota ta wzrosła do 70,6 mln zł, co doprowadziło do unieważnienia przetargu. Ostatecznie, w czerwcu 2019 roku wyłoniono wykonawcę, którym został Mostostal Warszawa. Po rozpoczęciu remontu w połowie września 2019, budynek został zamknięty dla podróżnych 21 marca 2020 roku. Obsługa pasażerów była zapewniana przez tymczasowy obiekt kontenerowy przez następne 1,5 roku. Remont zakończono 31 lipca 2023 roku.

Rewitalizacja dworca objęła również infrastrukturę kolejową, w tym remont peronów dalekobieżnych oraz wymianę nawierzchni, a także instalację systemu informacji pasażerskiej i przystosowanie budynku dla osób niepełnosprawnych. Koszty modernizacji wyniosły 64 mln zł, a odbiór wyremontowanych peronów miał miejsce pomiędzy wrześniem 2018 a wrześniem 2019 roku. 5 grudnia 2023 r. Mieczysław Jałowiecki, polski arystokrata oraz dyplomata, został patronem dworca. Jego działania w 1919 roku przyczyniły się do przejęcia przez Polskę terenu Westerplatte, co podkreśla jego znaczenie w historii Gdańska.

Linie kolejowe

W Gdańsku Głównym, wg nomenklatury PKP, można spotkać pięć linii kolejowych, które charakteryzują się normalnym torem oraz elektryfikacją. Wśród tych linii, najważniejsze są te prowadzące z Warszawy Wschodniej oraz do Stargardu, które intensywnie obsługują zarówno ruch pasażerski, jak i towarowy.

Lokalnie istotną rolę odgrywa również linia prowadząca do Rumi, będąca częścią Szybkiej Kolei Miejskiej (SKM). Dodatkowo, na tej stacji, rozpoczynają swoją trasę dwie równoległe linie jednotorowe, które podążają w kierunku Nowego Portu. Jedna z nich, prowadzi do stacji Gdańsk Zaspa Towarowa i obsługiwane są głównie przez ruch towarowy.

Inna linia, pierwotnie zmierzająca do stacji Gdańsk Nowy Port, obecnie dojeżdża do stacji Gdańsk Brzeźno. Linia ta jest wykorzystywana okazjonalnie, zwłaszcza podczas wydarzeń sportowych oraz targowych, na odcinku prowadzącym do przystanku Gdańsk Stadion Expo.

Infrastruktura

Dworzec

Kompleks dworcowy w Gdańsku Głównym oferuje dużo więcej niż tylko kasę biletową i stanowisko informacji kolejowej. Znajdziemy tu różnorodne sklepy oraz punkty małej gastronomii, które czynią podróż bardziej komfortową. Główna hala dworca, z bezpośrednim wyjściem do peronów Szybkiej Kolei Miejskiej (SKM), powiązana jest z korytarzem, w którym mieszczą się sklepy i znana restauracja McDonald’s.

W bezpośrednim sąsiedztwie dworca znajdowała się początkowo placówka Urzędu Pocztowego Gdańsk 2, teraz już przeniesiona do innego budynku. Obecnie, w zachowanej części budynku dawnych kas (w tym przedwojennego Urzędu Pocztowego) działają lokale, takie jak restauracja KFC, natomiast w pobliżu – posterunek SOK. Po zachodniej stronie znajduje się dworzec autobusowy, zintegrowany z resztą kompleksu poprzez podziemne przejście.

Ciekawostką jest, że zgodnie z tym samym projektem, gdański dworzec został wzniesiony w 1907 roku, a jego inspiracją była gmach Gare de Colmar w Alzacji, kontrolowanej wówczas przez Niemcy. Dodatkowo, pałac ślubów w japońskim mieście Imari został zaprojektowany na wzór gdańskiego dworca.

Na południe od dworca, przy ul. Podwale Grodzkie, w latach 1898–1900 wzniesiono budynek, który początkowo pełnił funkcję siedziby naczelnika stacji. Po 1945 roku miała tutaj miejsce kolejowa przychodnia. W 2017 roku zakończono adaptację dawnego budynku na czterogwiazdkowy Hotel Central Gdańsk, w którym znajduje się 39 pokoi, sala balowa oraz sala konferencyjna, a także browar restauracyjny serwujący piwo jopejskie.

W bliskim sąsiedztwie, elewacja dawnej poczty dworcowej z 1902 roku, po wykupieniu w 2013 roku od PKP, przeszła rekonstrukcję i teraz jest przekształcana w restaurację oraz hotel z 25 pokojami.

Przejścia podziemne

Na terenie stacji znajdują się dwa przejścia podziemne. krótsze z nich łączy główną halę dworca z peronami 1 i 2. Dłuższe przejście, pełniące jednocześnie funkcje handlowe, spina wszystkie pięć peronów, biegnąc od dworca autobusowego, przez schody ruchome, pod peronami, aż pod ulicą Podwale Grodzkie. Dzięki temu przejściu można również dotrzeć do przystanków tramwajowych, zarówno od strony Podwala Grodzkiego, jak i od ulicy 3 Maja przy dworcu autobusowym. Na stacji dostępny jest również nieczynny tunel bagażowy z nieużywanymi windami towarowymi.

Warto przypomnieć, że poprzednia stacja kolejowa, Dworzec Brama Wyżynna, miała jedynie przejście naziemne, które przestało istnieć, znane było z charakterystycznego kształtu, przypominającego trąbę słonia.

Perony

Na stacji obecnie znajduje się pięć peronów, z których trzy są wyspowe, a ich zadaniem jest obsługa zarówno ruchu regionalnego, jak i dalekobieżnego. Co więcej, mamy również trzy perony przeznaczone dla pociągów Szybkiej Kolei Miejskiej. Wszystkie perony są zadaszone, co znacząco podnosi komfort oczekiwania na pociąg. Perony oznaczone są numerami od 1 do 5, zaczynając od strony dworca PKS.

• Peron 1 (wysoki) – przyjmuje pociągi z kierunku Gdańska Wrzeszcza do Tczewa, a także pociągi kończące tutaj bieg i odstawiane na tory pod wiaduktem Błędnik,
• Peron 2 (wysoki) – przyjmuje pociągi przyjeżdżające z kierunku Tczewa do Gdyni, do niedawna znajdowało się tu pomieszczenie dyżurnego ruchu peronowego,
• Peron 3 (wysoki) – dotychczas krawędź od strony peronu drugiego mogła służyć pociągom SKM, które nie kończyły tutaj podróży, czyli przyjeżdżającym do stacji Gdańsk Śródmieście,
• Perony 4 i 5 (wysokie) – obsługują pociągi SKM, które kończą bieg na stacji Gdańsk Główny, a następnie formują dalszą trasę w przeciwnej stronie. Po przedłużeniu linii 250 do przystanku Gdańsk Śródmieście, ruch przy tych peronach znacząco się zmniejszył. Dawniej z peronu 5 kursowały pociągi SKM do Nowego Portu, obecnie pociągi specjalne kończą i zaczynają bieg tutaj, kierując się do stacji Gdańsk Stadion Expo. Z kolei peron 4 stał się nieużywany w ruchu pasażerskim.

Pozostała infrastruktura

Na stacji Gdańsk Główny zastosowane są jedynie semafory świetlne, a wszystkie tory przy peronach są zelektryfikowane. Do dyspozycji dostępna jest nastawnia dysponująca „G”.

---

Oceń: Gdańsk Główny

---