Ołowianka

---

Historia

W latach 1343–1454 Ołowianka była w posiadaniu zamku krzyżackiego, co nadało jej znaczenie historyczne. Średniowieczna Gdańska miała swoje serce na lewym brzegu rzeki Motławy, gdzie znajdowały się kluczowe infrastruktury takie jak wodne bramy, nabrzeża, drewniane pomosty oraz urządzenia przeładunkowe. Szybki rozwój portu stworzył konieczność rozbudowy tych obiektów, co oznaczało również wykorzystanie terenu po przeciwnej stronie rzeki do budowy nowych magazynów oraz nabrzeży.

W czasach krzyżackich Ołowianka była miejscem o dużym znaczeniu strategicznym, co potwierdza fakt, że to tu postawiono zabudowania szafarza zakonnego. Najstarsza wzmianka, jaka przetrwała w dokumentach, datowana na 1404 rok, wskazuje na to miejsce jako Szafarnia. Połączenie z Zamczyskiem odbywało się najpierw za pomocą mostu, a od 1417 roku – promu. W tym okresie Ołowianka nie była jeszcze wyspą; stała się nią dopiero po przekopaniu w roku 1576 Kanału na Stępce. Obecna nazwa wyspy odnosi się do magazynów, w których przechowywano ołów, z największym obiektem zwanym Dwór Ołowiany. Znajdowała się tam także waga, a wielki żuraw wykonany przez Wybego Adama zaopatrywał w ołów sprowadzany z Olkusza.

W 1454 Kazimierz IV Jagiellończyk ofiarował wyspę miastu, co spowodowało jej przyłączenie do administracji miejskiej. Wkrótce po tym miasto zaczęło wynajmować spichlerze zarówno instytucjom, jak i osobom prywatnym, co potwierdzają rejestry czynszów z 1499 roku, które wymieniają trzy spichlerze, oraz z 1553, gdzie zarejestrowano ich cztery.

Oprócz Ołowianego Dworu oraz wagi i dźwigu, po których pozostały już jedynie nieczytelne ślady, na wyspie znajdowały się także inne spichlerze. Najlepiej zachowanym z nich był Królewski, wzniesiony w XVII wieku przez architekta gdańskiego Jana Strakowskiego. Trzy kolejne spichlerze – Panna, Miedź oraz Oliwski – zostały odbudowane dopiero w 1985 roku.

Część wschodnia Ołowianki, znana kiedyś jako Ciesielnia, wraz z przyległą Kępą, stanowiła część przystani portowej. Na tym terenie mieściły się dużych rozmiarów zakłady ciesielskie oraz rodzaj stoczni remontowej, z której korzystali Krzyżacy. Niedaleko znajdowała się również rogatka wodna, która mogła być w formie długiego łańcucha lub drąga, blokującego Motławę, w możliwym użytkowaniu jeszcze w 1809 roku.

W 1643 roku na Ołowiance było już siedem spichlerzy. Na przełomie lat sześćdziesiątych XIX wieku rozpoczęto budowę w rejonie starej Ciesielni, a przepompownia ścieków została zakończona na początku kolejnej dekady. To urządzenie, położone na granicy strefy zurbanizowanej oraz przemysłowej, zbierało odpady z całego miasta. Ścieki odprowadzano rurami w kierunku łąk na Stogach, gdzie po oczyszczeniu wsypywano je do Martwej Wisły w okolicy Twierdzy Wisłoujście po wcześniejszym oczyszczeniu w osadnikach.

W latach 1896–1898 zbudowano na Ołowiance kompleks miejskiej elektrowni przez berlińską firmę Siemens & Halske. Most kolejowy na Kanale na Stępce został również wybudowany, aby dostarczać węgiel do elektrowni. Początkowo planowano, że Ołowianka zasilą oświetlenie ulic Gdańska oraz Wrzeszcza. Wkrótce zastąpiono gazowe oświetlenie na dzisiejszej al. Zwycięstwa. W ciągu kilku lat zainstalowano urządzenia zasilające w sumie około 6200 żarówek, co stanowiło początek procesu elektryfikacji Gdańska.

Elektrownia doświadczała rozbudowy w latach 1905–1907, 1915–1916, 1942, 1952 oraz 1962. Niestety w ostatnich miesiącach II wojny światowej zakład doznał dużych zniszczeń. Zniszczona została fasada nadmotławska, komin przemysłowy oraz stropy budynku elektrowni, a naprawy ogólnego stanu obiektu przeprowadzono w sierpniu 1945 roku. W latach 2011–2012 przeprowadzono rewitalizację terenu przed wejściem do Centralnego Muzeum Morskiego, w której stworzono nowy placyk miejski.

Transport

Obecnie dotarcie na Ołowiankę możliwe jest dzięki dwóm mostom, które przerzucone są nad Kanałem na Stępce. Pierwszym z nich jest Most Kamieniarski, który w przeszłości był mostem zwodzonym, a obecnie łączy Ołowiankę z ulicą Szafarnia po wschodniej stronie. Drugim mostem, który powstał około 1916 roku, jest most od strony ulicy Na Stępce, zbudowany pierwotnie jako most kolejowy. Dodatkowo, Ołowianka jest połączona z Głównym Miastem dzięki promowi pasażerskiemu, który kursuje po rzece Motławie. W ramach udogodnień dla ruchu pieszego, na Ołowiankę otwarto zwodzoną kładkę, która przerzucona jest nad Motławą. Łączy ona Ołowiankę z Starym oraz Głównym Miastem w bliskim sąsiedztwie Targu Rybnego. Plany dotyczące budowy kładki ogłoszono w marcu 2016 roku, a realizacja rozpoczęła się latem tego samego roku. Całość inwestycji miała zająć 13 miesięcy, a zakończenie budowy przewidziano na maj 2017 roku. Koszt budowy wyniósł około 7,65 mln zł. W trakcie realizacji projektu wykonano prace, które doprowadziły do zawężenia toru wodnego. Kładka ma część ruchomą, która otwiera się w kierunku ulicy Wartkiej w ciągu 2 minut, a w trybie awaryjnym jej otwarcie trwa 20 minut. Konstrukcja kładki została wykonana w Zawierciu, a 7 maja 2017 roku zamontowano jej 90-tonowe przęsło zwodzone. Kładka oficjalnie została oddana do użytku wieczorem 17 czerwca 2017 roku, a w dniach 28-29 czerwca była tymczasowo zamknięta z powodu awarii. Podnoszenie kładki odbywa się co mniej więcej godzinę, co zapewnia jej funkcjonalność i wygodę dla pieszych.

Instytucje i obiekty na wyspie

Wyspa Ołowianka jest miejscem bogatym w różnorodne instytucje oraz obiekty, które przyciągają turystów oraz mieszkańców. Wśród nich znajdują się:

• Narodowe Muzeum Morskie w Gdańsku, które pełni rolę siedziby wielu ciekawych wystaw,
• Spichrz Oliwski,
• Spichrz Panna, znany z znaków wysokiej wody datowanych na lata 1745, 1775 oraz 1829,
• Spichrz Miedź,
• Spichrz Mała,
• Spichrz Duża Dąbrowa,
• Przepompownia ścieków, zarządzana przez firmę Saur Neptun Gdańsk,
• Statek muzeum SS Sołdek, który cumuje przy nabrzeżu Motławy,
• Polska Filharmonia Bałtycka im. Fryderyka Chopina, mieszcząca się w zaadaptowanych obiektach dawnej Elektrociepłowni Ołowianka,
• Spichrz Królewski, który został przekształcony w luksusowy Hotel Królewski,
• Bursztynowa Promenada Gwiazd.

---

Oceń: Ołowianka

---