Siedlce (Gdańsk)

---

Toponimia

Nazwa dzielnicy, która obecnie funkcjonuje jako Siedlce, ma swoje korzenie w starosłowiańskim terminie „siodło”. To słowo odnosiło się pierwotnie do niewielkiej osady. W miarę upływu czasu nastąpił rozwój tej terminologii. Obecna forma nazwy jest wywiedziona od słowa „Szydlice”, co wskazuje na jej historyczne przeobrażenia.

Warto zauważyć, że ostateczną wersję nazwy dzielnicy ustaliła Komisja Nazw Miejscowości i Obiektów Fizjograficznych, co podkreśla jej znaczenie i formalny charakter w kontekście lokalnej toponimii.

Granice dzielnicy

Granice Siedlec, zgodnie z administracyjnym podziałem Gdańska, wyznaczają sąsiedztwo z różnymi dzielnicami. Warto zaznaczyć, że Siedlce graniczą z Aniołkami, Chełmem, Pieckami-Migowem, Suchaninem, Śródmieściem, Ujeściskiem-Łostowicami oraz Wzgórzem Mickiewicza.

Granica z Aniołkami jest dobrze zdefiniowana i można ją łatwo zlokalizować w rzeczywistości, gdyż przebiega wzdłuż ulicy Powstańców Warszawskich, rozciągając się od ulicy Generała Henryka Dąbrowskiego (trójstyk ze Śródmieściem) aż do Cygańskiej Góry (trójstyk z Suchaninem). Ten wyznacznik granic jest wynikiem historycznych zmian granic Gdańska na przestrzeni lat.

Granica z Chełmem znajduje się wzdłuż ulicy Pohulanka, poczynając od trójstyku w tym rejonie (w sąsiedztwie Śródmieścia), przez aleję Armii Krajowej, aż do punktu, gdzie aleja łączy się z ulicą Pobiedzisko (trójstyk ze Wzgórzem Mickiewicza). To również jest granica wyraźnie dostrzegalna w terenie.

Natomiast granica z Pieckami-Migowem, będąca najkrótszą w obrębie Siedlec, rozciąga się od miejsca styku z Ujeściskiem-Łostowicami do skrzyżowania ulic Nowolipie i Franciszka Rakoczego (trójstyk z Suchaninem). Trudno ją zlokalizować ze względu na brak wyraźnych punktów orientacyjnych w krajobrazie. Ta granica wskazuje na rozszerzenie granic miasta, które miało miejsce w 1973 roku.

Granica z Suchaninem ma charakterystyczny układ – to najdłuższa granica Siedlec. Można ją dostrzec w terenie, ponieważ Suchanino znajduje się na wysokiej morenie, a Siedlce leżą znacznie niżej. Warto dodać, że charakter zabudowy w tych dwóch dzielnicach różni się. Granica zaczyna się od trójstyku z Aniołkami, przebiega początkowo ulicą Powstańców Warszawskich, następnie wyznaczają ją granice Wojskowego Cmentarza Francuskiego (który należy do Siedlec), aż do drogi przecinającej cmentarz. Potem granica prowadzi do skrzyżowania ulic Ludwika Bethoveena z Leona Wyczółkowskiego, a następnie do kolejnego skrzyżowania ulic Ludwika Bethoveena i Powstańców Warszawskich. Dalszy odcinek granicy jest wzdłuż ulicy Powstańców Warszawskich, gdzie jest ona najbardziej widoczna z powodu skarpy, co ma istotne znaczenie dla rozróżnienia przynależności tych dzielnic.

Granica ze Śródmieściem wyróżnia się w terenie, szczególnie w rejonach ulokowanych przy ulicy Kartuskiej oraz Nowych Ogrodach. Biegnie od skrzyżowania ulic Powstańców Warszawskich z Generała Henryka Dąbrowskiego (trójstyk z Aniołkami), poprzez ulicę Pohulanki do zaułku na tej samej ulicy (trójstyk z Chełmem). Granica ta skojarzona jest z dawną konfiguracją granic miasta.

Granica z Ujeściskiem-Łostowicami przebiega od trójstyku ze Wzgórzem Mickiewicza do trójstyku z Pieckami-Migowem. W terenie jest trudna do zauważenia z uwagi na podobieństwo zabudowy po obu stronach. Jej geometryczny kształt związany jest z rozszerzeniem granic miasta w 1973 roku.

Na koniec, granica ze Wzgórzem Mickiewicza jest wyraźnie widoczna w terenie, gdyż nie ma zbyt wielu ulic łączących te dzielnice, z wyjątkiem skrzyżowania Pobiedziska, Pana Tadeusza oraz Kłopotem, a także Łostowicką po drugiej stronie.

Zabudowa

W wyniku tragicznych wydarzeń II wojny światowej, drewniana zabudowa Siedlec uległa całkowitemu zniszczeniu w pożarze, który miał miejsce pod koniec konfliktu. Z tego okresu zachowały się jedynie nieliczne zabytki, w tym kościół katolicki oraz budynki przynależące do liceum ogólnokształcącego, a także zespół młynów. Oprócz tego, przetrwały osiedla mieszkalne z lat 30., które znajdują się w dolnej części ulicy Kartuskiej, a także niektóre kamienice z muru pruskiego przy ul. Malczewskiego oraz w pobliskich rejonach. Ciekawostką jest, że najstarszym domem tej dzielnicy jest budynek z XVIII wieku na ul. Kartuskiej 124A.

Po zakończeniu wojny, rozwój zabudowy Siedlec zyskał nowy kierunek. Wśród nowych budynków wyróżniają się socrealistyczne kamienice, które powstały w latach 50. i zajmują przestrzeń wzdłuż ulicy Kartuskiej oraz przyległych ulic. Ponadto bloki z prefabrykatów zlokalizowane są w pobliżu pętli tramwajowej. Wyrazem nowoczesności dzielnicy jest biurowiec (Ka5), który został zrealizowany w 2008 roku i znajdujący się na wjeździe do Siedlec od strony ul. Kartuskiej.

Części dzielnicy

• Dolina,
• Emaus,
• Krzyżowniki,
• Szkódka,
• Winniki,
• ziemica.

Historia

przed 1814

Pierwsze informacje o Siedlcach oraz miejscowym młynie znajdują się w dokumentach z roku 1400. Z kolei, w 1454 roku, wieś została przekazana Gdańskowi przez Kazimierza Jagiellończyka. W 1462 roku Siedlce stały się ofiarą pożaru z rąk Krzyżaków. Niezwykle istotnym wydarzeniem było przekazanie terytorium miejscowości w 1537 roku gdańskiemu Domowi Ospy, administrującemu lazaretem, przez Arnolda van Schellinge. W tym czasie część Siedlec była w posiadaniu gdańskich brygidek, które osiedlały tu niezrzeszonych rzemieślników, co prowadziło do licznych konfliktów z władzami Gdańska.

Wjazd do Gdańska od strony Siedlec był uniemożliwiany przez bramę miejską znaną jako Brama Nowych Ogrodów, Bramę Majorów, a także Bramę Siedlecką. Choć brama nie przetrwała do dzisiejszych czasów, zmiana nazwy ulicy Nowe Ogrody/Kartuska oraz układ skrzyżowania wskazują na jej historyczną obecność.

1814−1945

Na początku XIX wieku, mimo że Gdańsk pełnił rolę stolicy rejencji, rozwój miasta był wolniejszy niż oczekiwano. W 1814 roku, miasto poszerzyło swoje granice administracyjne, obejmując wieś Siedlce, jednakże nie jest tożsamy z obecnymi granicami dzielnicy. W końcu XIX wieku, w okolicy obecnego parku, na skrzyżowaniu ulic Bema i Zakopiańskiej, znajdował się cmentarz świętej Barbary.

W tym czasie, na przełomie XVIII i XIX wieku, w Siedlcach funkcjonowała znaczna garbarnia prowadzona przez Anglików Walkera oraz Gillinga, która niestety zniknęła po wojnach napoleońskich, ustępując miejsca mniejszym zakładom.

Rok 1874 przyniósł przyłączenie południowej części Siedlec do Gdańska. W 1880 roku Siedlce były zamieszkane przez 5830 osób w 340 domach oraz 1325 gospodarstwach domowych. W 1886 roku powstała linia tramwajowa łącząca centrum Gdańska z Siedlcami, a zajezdnia została otwarta. 12 sierpnia 1896 roku na tej trasie uruchomione zostały tramwaje elektryczne jako jedne z pierwszych w mieście.

Przełom XIX i XX wieku to czas reform szkolnictwa oraz kościoła w Gdańsku, podczas gdy w podmiejskich dzielnicach powstawały komitety budowy nowych szkół i kościołów. W 1892 roku ustanowiono komitet budowy katolickiego kościoła w Siedlcach, a neogotycki gmach (obecnie pw. św. Franciszka z Asyżu) był budowany od 8 maja 1904 do 4 grudnia 1906. W międzyczasie, w 1901 roku, wzniesiono ewangelicki kościół Zbawiciela (Salvatorkirche) przy skrzyżowaniu ul. Kartuskiej i ul. Kościelnej. W 1902 roku zbudowano szkołę dla chłopców, dzisiaj siedzibę VIII liceum ogólnokształcącego.

W 1905 roku liczba mieszkańców Siedlec wzrosła do 9907 osób. W pierwszych dwóch dekadach XX wieku Siedlce stały się dzielnicą robotniczą, co przyczyniło się do napływu ludności z innych regionów. Intensywny rozwój budownictwa, z jednej strony, zaspokajał potrzeby mieszkaniowe, z drugiej natomiast pogarszał warunki życia. Budów nowych mieszkań nie można było dostosować do wzrostu popytu, co prowadziło do wysokich czynszów oraz powstawania rodzin wielopokoleniowych.

W 1908 roku w Gdańsku zaczęły powstawać ogródki działkowe, a w 1914 roku na terenie Siedlec funkcjonowało 112 takich ogródków, co stanowiło nieco więcej niż 30% działających w całym mieście. Rok 1914 to również czas, kiedy Emaus stało się częścią Gdańska Emaus, co spowodowało, że Siedlce znalazły się w granicach Gdańska.

1945−1989

Po zakończeniu II wojny światowej, Siedlce uległy zniszczeniom, szczególnie podczas czy w trakcie oblężenia Gdańska przez Armię Czerwoną. Kościół Zbawiciela doznał znacznych uszkodzeń i został rozebrany po wojnie. Od grudnia 1945 roku w Gdańsku-Siedlcach rozpoczęto działania związane z meteorologią. W latach 1946−1948 nastąpiła odbudowa kościoła katolickiego, a kilkanaście lat po wojnie zaprzestano pochówków na cmentarzu przy ul. J. Bema, którego teren, podobnie jak inne zlikwidowane cmentarze, przeznaczono na park.

W latach pięćdziesiątych zaledwie zachowaną zabudowę dzielnicy wzbogacono o nowe, charakterystyczne budynki wzdłuż ulicy Kartuskiej. Na początku lat sześćdziesiątych wyprostowano przebieg ulicy Kartuskiej oraz przebudowano linię tramwajową na dwutorową. Dodatkowo skanalizowano płynący nieopodal ulica Potok Siedlecki. Niestety, w dniu 1 lutego 1976 roku wybuch gazu na Siedlcach wydarzył się tragicznie, zabijając 17 osób. W dniu 30 lipca 1984 roku kościół św. Franciszka wraz z zabudowaniami kościelnymi został wpisany do rejestru zabytków.

po 1989

W roku 2008, przy wjeździe do dzielnicy od strony Śródmieścia, zbudowano nowoczesny biurowiec Ka5. Dwa lata później, w pobliżu pętli tramwajowej, wybudowano kolejny budynek biurowy. Działania te świadczą o ciągłym rozwoju infrastruktury w tej części Gdańska.

Zabytki

Na terenie Siedlec możemy znaleźć wiele interesujących zabytków:

• Kartuska 124a – dwa drewniane domy z 1908 roku (Kartuska 7 i Kartuska 11) nr rej.: 1055 z 16.10.1989,
• dom z XVIII wieku (Kartuska 124a) nr rej.: 427 z 30.10.1971,
• Zespół Szkół z 1902 roku: szkoła, sala gimnastyczna oraz budynek gospodarczy (Kartuska 128) nr rej.: A-1130 z 3.10.1995,
• Zespół kościoła pw. św. Franciszka z Asyżu z lat 1904–1906, obejmujący kościół, plebanię oraz budynek gospodarczy przy plebanii (Kartuska 186) nr rej.: 888 z 30.07.1984. Kościół, wybudowany w stylu neogotyckim, ma długość 52 m, szerokość w transepcie 30 m, wysokość 17 m, a jego powierzchnia wynosi 1160 m². Kościół ten jest trójnawowy,
• Zespół młynów Emaus (Kartuska 213/215) nr rej.: A-428 z 30.10.1971 / A-429 z 30.10.1971 / A-1162 z 14.02.1997. Obecne budynki są z XIX oraz początkiem XX wieku, a tradycja wyrobu chleba w tym miejscu sięga XV wieku; przed wojną kompleks młynów obejmował również piekarnię oraz gospodę.

Transport i komunikacja

W obrębie dzielnicy, kluczową rolę odgrywa ulica Kartuska, która stanowi jedną z głównych dróg wylotowych z Gdańska kierujących się w stronę malowniczych Kaszub.

Tramwaje

Warto zaznaczyć, że równolegle do ulicy Kartuskiej od 1886 roku istniała linia tramwajowa do Siedlec, co przyczyniło się do rozwoju tego obszaru. Przy tej okazji powstała również zajezdnia tramwajowa, a 30 lat później ta sama linia została zelektryfikowana jako jedna z pierwszych w Gdańsku.

Przed 2015 rokiem, tramwaje miały swoje zakończenie w pętli Siedlce. Po modernizacji w tym roku, stworzono nowoczesny węzeł integracyjny, który obejmuje zarówno pętlę autobusową, jak i tramwajową.

Autobusy

Na trasie ulicy Kartuskiej kursują także niektóre autobusy międzymiastowe, co z pewnością ułatwia podróżowanie mieszkańcom oraz odwiedzającym. Jest tu umiejscowiony przystanek autobusowy Gdańsk Kartuska/Siedlce, który funkcjonuje jako punkt przesiadkowy dla różnych linii komunikacyjnych.

Kultura i edukacja

Szkoły ponadgimnazjalne

W obszarze Siedlec, które są częścią Gdańska, znajdują się dwie ważne instytucje edukacyjne. Pierwszą z nich jest VIII Liceum Ogólnokształcące, które oferuje szeroki wachlarz programów edukacyjnych.

Drugą placówką jest niepubliczne akademickie liceum ogólnokształcące, które zapewnia alternatywne podejście do kształcenia młodzieży, umożliwiając uczniom rozwijanie swoich pasji oraz zainteresowań w sprzyjającym środowisku.

Sport

W dzielnicy Siedlce funkcjonują dwa aktywne kluby sportowe, które przyciągają mieszkańców do rywalizacji i wspólnego spędzania czasu. Klub sportowy EX Siedlce Gdańsk oraz KS Sekta są głównymi reprezentantami lokalnego sportu.

Obie drużyny rywalizują w B klasie, co stanowi ważny element społeczności sportowej tej części Gdańska.

Wspólnoty wyznaniowe

Kościół rzymskokatolicki

W tej dzielnicy znajdują się dwie parafie rzymskokatolickie: pod wezwaniem św. Franciszka z Asyżu oraz Chrystusa Króla. Parafia pw. św. Franciszka z Asyżu dysponuje dość imponującym kościołem, który został wzniesiony w stylu neogotyckim w latach 1904−1906. Ciekawostką jest to, że od 1984 roku kościół figuruje na liście zabytków, co świadczy o jego historycznym znaczeniu oraz wartości architektonicznej.

Świadkowie Jehowy

Na obszarze dzielnicy zlokalizowany jest zbór Świadków Jehowy Gdańsk-Siedlce, który prowadzi działalność religijną oraz społeczną wśród lokalnej społeczności. Działalność ta odzwierciedla różnorodność wyznaniową mieszkańców tej części Gdańska.

Rada Dzielnicy

Kadencja 2024–2029

W tej kadencji przewodniczącym Zarządu Dzielnicy został Wojciech Widzicki. Rada Dzielnicy natomiast ma na czele Andrzeja Nawarę, który pełni tę funkcję z pełnym zaangażowaniem.

Kadencja 2019–2024

W poprzedniej kadencji, tak jak w obecnej, przewodniczącym Zarządu Dzielnicy był Wojciech Widzicki. Również Andrzej Nawara kontynuował swoją rolę jako przewodniczący Rady Dzielnicy.

Kadencja 2015–2019

W latach 2015–2019 przewodniczącym Zarządu Dzielnicy był Jędrzej Włodarczyk. Natomiast w Radzie Dzielnicy przewodniczył Andrzej Nawara w latach 2017−2019, a w okresie 2015−2017 funkcję tę pełnił Karol Nawrocki.

Kadencja 2011–2015

W tej kadencji, która trwała do 1 czerwca 2014 roku jako Rada Osiedla, przewodniczącym Zarządu Dzielnicy był Jędrzej Włodarczyk. Przewodniczącym Rady Dzielnicy w tym czasie był Karol Nawrocki.

---

Oceń: Siedlce (Gdańsk)

---