Brzeźno (Gdańsk)

---

Położenie

Brzeźno to miejsce, które rozciąga się w malowniczym otoczeniu Zatoki Gdańskiej. Na północy dzielnicę otaczają wody tej zatoki, co stanowi nieodłączny element jej charakteru. Z kolei od wschodu graniczy z dzielnicami Nowy Port oraz Letnica. Południowa granica Brzeźna to sąsiedztwo z Wrzeszczem Dolnym, a na zachodzie dzielnica sąsiaduje z Zaspą-Rozstajami oraz Przymorzem Wielkim.

W interesujący sposób, przez teren Brzeźna przebiegają dwa pasy wydm, które stanowią część zachodnich krańców Mierzei Wiślanej. Młodszy pas wydm biegnie wzdłuż nadmorskiego deptaku, natomiast starszy zlokalizowany jest po północnej stronie ulicy Uczniowskiej. Ważnym punktem w tej drugiej strefie jest najwyższy naturalny punkt całej dzielnicy – bezimienna wydma, której wysokość wynosi 5,3 metra nad poziomem morza.

Toponimia

W kontekście pochodzenia nazwy „Brzeźno” istnieje kilka teorii, które starają się wyjaśnić jej źródła. Pierwsza z nich sugeruje, że nazwa ta pierwotnie odnosiła się do jeziora, a sama forma została stworzona z roślinnej podstawy „brzoza” z dodaniem formantu -no, co oznaczałoby „jezioro, nad którym rosną brzozy”. Osada, która powstała w sąsiedztwie jeziora nazywana była Prusęcino, od zamieszkującej ją ludności o korzeniach pruskich. Istnieją przesłanki sugerujące, że nazwa Prusęcino ewoluowała w kierunku Bresno, co potwierdza pierwszy zapis z 1323 roku. W wyniku podwójnego znaczenia odnoszącego się zarówno do jeziora, jak i osady, zdecydowano się przemianować jezioro na „Zaspa”.

Inna hipoteza wskazuje, że nazwa osady może pochodzić od słowa „brzeg”, co byłoby związane z jej nadmorskim położeniem. Analizując archiwalne zapisy, można znaleźć różne formy nazwy: Prusicino, Prusęcino (1278), Bresno, Bresin (1480), Brieszno (1570), oraz Bresen (1618). Ostateczne zatwierdzenie obecnej nazwy miało miejsce 12 listopada 1946 roku.

Interesującym faktem jest, że przystanek Szybkiej Kolei Miejskiej noszący nazwę „Gdańsk Brzeźno” w rzeczywistości znajduje się w sąsiedniej dzielnicy Nowy Port, co może wprowadzać w błąd osoby nieznające okolicy.

Historia

Brzeźno – wieś

Historia Brzeźna sięga XIII wieku, kiedy to po raz pierwszy wzmiankowano o tej niewielkiej miejscowości. Do początku XIX wieku Brzeźno funkcjonowało jako rybacka osada, która przez przeszło 600 lat była w rękach cystersów z Oliwy. W drugiej połowie XVI wieku wieś ta była uznawana za duchowną i należała do klasztoru w Oliwie, znajdując się w powiecie gdańskim w ówczesnym województwie pomorskim.

W roku 1758 zbudowano w Brzeźnie dwie latarnie morskie, co znacznie ułatwiło nawigację do gdańskiego portu morskiego. Przełomowym momentem był również rok 1769, kiedy to powstał pierwszy zakład przemysłowy – wytwórnia saletry, założona przez Franciszka Karola Deissela. W latach 1773–1807 Królestwo Prus przejęło wieś z rąk cystersów i włączyło ją do oliwskich dóbr (Amt Oliva).

Czas kurortu

Rok 1804 to początek nowego etapu w historii Brzeźna – major Ernst von Zieten rozpoczął wynajmowanie kwater oraz oferowanie kąpieli w łazienkach z podgrzaną wodą morską. W 1810 roku rozpoczęto rozbudowę kąpieliska, które wcześniej zostało zniszczone przez sztorm w 1813 roku. Również 1820 przyniósł budowę zakładu kąpielowego przez francuskiego mistrza murarskiego Fryderyka Bladau, chociaż niestety spłonął on w pożarze w 1829 roku.

1826 to rok, w którym Karl Eduard Ertel wydał lokalne pismo pt. „Kallisto”. W 1830 roku przez Brzeźno zaczęto brukować drogę do Gdańska (Nowego Portu), co sprawiło, że miejscowość stała się bardziej dostępna. 1833 rok przyniósł powstanie kolejnego zakładu kąpielowego oraz budowę przez Wilhelma Pastoriusa domu zdrojowego, który dysponował 40 pokojami i łazienkami z wodą morską.

Swoim kluczowym momentem była także budowa w 1838 roku drogi, która połączyła Brzeźno z Gdańskiem przez Nowe Szkoty, a jej ukończenie miało miejsce w 1848 roku. W 1843 roku powstała nowa żelazna latarnia morska, która zastąpiła jedną z istniejących, natomiast w 1850 roku zbudowano Fort Brzeźno, mający na celu zabezpieczenie dostępu do Nowego Portu.

W 1867 roku oddano do użytku linię kolejową, która łączyła Gdańsk z Nowym Portem, prowadząc przez tereny peryferyjne Brzeźna. Rok 1891 przyniósł powstanie szkoły, kończąc okres analfabetyzmu wśród mieszkańców. W 1892 roku doszło do pożaru, który zniszczył eklektyczny dom zdrojowy z restauracją, jednak z sukcesem odbudowano go w 1893 roku, umożliwiając ciepłe kąpiele w podgrzanej wodzie morskiej.

1899-1900 to czas budowy drewnianej Hali Brzegowej, która pomieściła restauracje oraz galerie spacerowe. W końcu XIX wieku, zrealizowano linię tramwaju elektrycznego, łączącą Gdańsk z Nowym Portem i dalej przez Brzeźno do Wrzeszcza. 1900 roku wybudowano stumetrowe molo, które zostało wydłużone w latach międzywojennych do 250 metrów przy 6 m szerokości, stając się portem dla statków wycieczkowych. Na początku XX wieku zrealizowano elektryfikację Brzeźna.

W roku 1910 kąpielisko sprzedano gminie Brzeźno, a 1 kwietnia 1914 roku miejscowość została przyłączona do Gdańska. W latach 1922–1926 wzniesiono kościół rzymskokatolicki, a w 1923 roku powstał cmentarz rzymskokatolicki, który był czynny do 1948 roku i zlikwidowany w 1961, z ekshumacją szczątków w grudniu 2014 roku.

1945 roku miało miejsce wkroczenie Armii Czerwonej do Brzeźna, co zmieniło dalszy bieg historii tego miejsca.

Okres po II wojnie światowej

W latach 1962–1984 Brzeźno przechodziło przez fazę budowy osiedli z „wielkiej płyty”, co prowadziło do podziału na „nowe” i „stare” Brzeźno. Po roku 1989 zaczęto na nowo kształtować kąpieliskowo-wypoczynkowy charakter miejscowości.

W latach 1993–1996 miała miejsce budowa nowego mola o długości 130 m. Rok 2002 to czas budowy ciągu pieszo-rowerowego, łączącego Brzeźno z Sopotem, a także powstania hotelu Lival. Dwa lata później zrealizowano projekt hotelu Villa Pascal oraz hotelu Villa Corona w 2005 roku, co było początkiem rewitalizacji dawnego parku zdrojowego, który przeszedł modernizację.

Etap II rewitalizacji parku zdrojowego miał miejsce w 2008 roku, co przyczyniło się do rozwoju turystyki w tej malowniczej miejscowości.

Liczba ludności

• 1771 – 194 osoby,
• 1886 – 385 osób,
• 1934 – 3400 osób,
• 2013 – 5800 osób.

Turystyka

W Brzeźnie, urokliwej nadmorskiej dzielnicy Gdańska, zorganizowano dwa letnie kąpieliska, które umożliwiają mieszkańcom i turystom korzystanie z uroków plaży. Pierwsze z nich to Dom Zdrojowy Gdańsk Brzeźno, zajmujące 100 metrów linii brzegowej w okolicy wejścia na plażę nr 41. Drugie to Molo Gdańsk Brzeźno, które rozciąga się na 500 metrów, obejmując obszar wejść na plażę nr od 49 do 52.

Budynek Domu Zdrojowego, zlokalizowany przy ul. Zdrojowej 2, został zbudowany w 1893 roku w stylu eklektycznym, wyróżniającym się klasycystyczną fasadą. W 2016 roku podjęto decyzję o remoncie tego obiektu przez miasto. Odnowiony Dom Zdrojowy, który został oddany do użytku pod koniec 2021 roku, jest zarządzany przez Centrum Hewelianum i pełni rolę Centrum Edukacji Ekologicznej, oferując noclegi dla 60 osób oraz wyposażoną salę konferencyjną i kawiarnię.

Przewidywany pierwotnie termin rozpoczęcia remontu ustalono na sierpień 2018 roku, jednak w wyniku różnych opóźnień, otwarcie przesunięto z października 2019 roku najpierw na koniec 2020 roku, a ostatecznie na 18 grudnia 2021 roku. Szacowany koszt całej inwestycji, początkowo określony na 16,5 miliona złotych, ostatecznie wzrósł do 23 milionów złotych.

W Brzeźnie można również odkryć inne interesujące obiekty turystyczne, które warto zobaczyć:

• stare budynki rybackie,
• fortyfikacje z XIX i XX wieku,
• molo,
• plaża strzeżona,
• ścieżka rowerowa prowadząca do Sopotu,
• Kościół pw. św. Antoniego Padewskiego w Gdańsku z 1926 roku,
• Park Brzeźnieński im. Jana Jerzego Haffnera,
• dwa pomniki przyrody – topole białe, które można znaleźć na skwerze między ulicami Południową i Pułaskiego,
• teren rekreacyjny na miejscu dawnej Hali Brzegowej, uruchomiony od 2020 roku.

W południowo-wschodnim zakątku tej dzielnicy znajduje się także torfowisko Czerwone Błoto, które zajmuje miejsce dawnego wyrobiska piasku, gdzie eksploatację wstrzymano jeszcze przed 1908 rokiem.

Rada Dzielnicy

Kadencja 2024–2029

W ramach tej kadencji, na czoło Zarządu Dzielnicy wysunięto Jarosława Gudzowskiego, który będzie odpowiadał za kluczowe decyzje i przedsięwzięcia kierujące rozwojem lokalnej społeczności.

W roli Przewodniczącego Rady Dzielnicy zasiada Piotr Mazurek, który we współpracy z mieszkańcami będzie angażował się w kwestie ważne dla regionu.

Kadencja 2019–2024

W okresie poprzedniej kadencji, Zarząd Dzielnicy również był kierowany przez Jarosława Gudzowskiego, co zapewniło kontynuację wielu inicjatyw.

Natomiast Dobrosław Bielecki pełnił funkcję Przewodniczącego Rady Dzielnicy, dążąc do utrzymania dialogu z mieszkańcami i poprawy standardów życia na tym terenie.

Kadencja 2015–2019

W tym czasie przewodniczącym Zarządu Dzielnicy był Marcin Łukjanowicz, który zainicjował wiele projektów, mających na celu rozwój infrastruktury.

Z kolei Alina Jażdżewska zadbała o odpowiednie reprezentowanie interesów społeczności lokalnej jako Przewodnicząca Rady Dzielnicy.

Kadencja 2011–2015

Do 1 czerwca 2014 roku funkcjonowanie Rady Dzielnicy miało charakter Rady Osiedla, kiedy to Cezary Śpiewak-Dowbór stał na czele Zarządu Dzielnicy, wprowadzając innowacyjne rozwiązania.

Równocześnie, Urszula Bartkowiak przewodniczyła Radzie Dzielnicy, co sprzyjało aktywnej wymianie zdań i podejmowaniu ważnych decyzji na rzecz mieszkańców.

Literatura

W kontekście literackiej analizy Gdańska oraz jego dzielnicy Brzeźno, można wskazać kilka znaczących publikacji, które stanowią kompendium wiedzy na ten temat.

– Był sobie Gdańsk. W tej książce autor Grzegorz Fortuna przybliża czytelnikom historię Brzeźna, Nowego Portu oraz wątków związanych z osobą Donalda Tuska, publikacja ukazała się w Gdańsku w 2004 roku.

– Inna istotna pozycja to Brzeźno – Najstarsze Kąpielisko Wybrzeża Gdańskiego, autorstwa Waldemara Nocnego, również wydana w Gdańsku w 2004 roku. Ta książka skupia się na historii kąpieliska, które ma swoje korzenie w najdawniejszych czasach.

– Dodatkowo, Zarys dziejów kąpieliska w Brzeźnie, opublikowany w czasopiśmie Acta Cassubiana, tom V, autorstwa Wojciecha Konkel, dostarcza szczegółowych informacji na temat rozwoju tego miejsca, a jego wydanie miało miejsce w 2003 roku.

– Inny ciekawy zarys na temat Brzeźna można znaleźć w publikacji Miasto jak ogród – Brzeźno, wydanej przez Polski Klub Ekologiczny w numerze 2/1997, która przedstawia przyrodnicze aspekty tej urokliwej dzielnicy.

---

Oceń: Brzeźno (Gdańsk)

---