Brama Żuławska

---

Historia

W końcówce XVI wieku, I Rzeczpospolita znajdowała się w długotrwałym konflikcie zbrojnym ze Szwecją. Bezpośrednie zagrożenie, jakie niesi ze sobą wojna, skłoniło władze Gdańska do podjęcia decyzji o ubezpieczeniu miasta poprzez wzniesienie nowoczesnych umocnień, które zastąpiły przestarzałe fortyfikacje średniowieczne. W okresie od 1623 do 1638 roku, wzdłuż południowego i wschodniego brzegu, powstał ciąg czternastu bastionów o konstrukcji staroholenderskiej, zaprojektowanych przez Korneliusza van den Boscha.

Langgarter Tor stanowił jedną z czterech nowoczesnych bram Gdańska, zbudowanej w ogniwie opasującym miasto. Pozostałe bramy to: Brama Wyżynna z lat 1574–1575, Brama Nizinna z 1626 roku oraz nieistniejąca Brama św. Jakuba, której budowę zakończono w latach 1625–1635.

Bramę Długich Ogrodów zrealizował gdański architekt Jan Strakowski. Wzniesiona w 1628 roku, umiejscowiona na wschodnim końcu Gdańska, miała na celu zabezpieczenie wjazdu od strony Żuław. Rok jej budowy umieszczono na frontowej fasadzie, a kartusz z herbem Gdańska jeszcze bardziej podkreślał jej wartość architektoniczną. Materiały użyte do konstrukcji to cegła i piaskowiec, a brama wpisywała się w wał ziemny, między bastionami, skąd flankowały ją sąsiednie fortyfikacje, znane jako „Lew” i „Wół”. Dodatkową ochronę zapewniała fosa, łącząca się z Opływem Motławy.

Komunikację przez bramę umożliwiał centralny, szeroki przejazd, który był sklepiony, a całość dopełniały dwa mniejsze przejścia dla pieszych. Powyżej przejazdu znajdowała się izba straży, co dodawało bramie dodatkowych funkcji obronnych. Mimo iż architektonicznie Brama Długich Ogrodów była prostsza od Bramy Wyżynnej oraz Nizynnej, to pełniła swoją rolę z zaangażowaniem.

Wały ziemne otaczające bramę przetrwały do przełomu XIX i XX wieku. Niestety, z biegiem lat militarne znaczenie fortyfikacji zanikało, co prowadziło do ich degradacji jako przeszkody w urbanistycznym rozwoju miasta. Od końca XIX wieku zaczęto w Gdańsku proces likwidacji wałów, a fosa była systematycznie zasypywana. Cała zachodnia odnoga Opływu Motławy została zasypana. W czasie II wojny światowej, na szczęście, brama przetrwała w niewielkiej części, a w 1949 roku dokonano jej renowacji.

Obecnie używa się nazwy „Brama Żuławska”. Warto jednak zainformować, że nie należy jej mylić z nieistniejącą Bramą Żuławską (Elbląską), zlokalizowaną kilkaset metrów dalej na wschód, w okolicy Knipawy, która miała za zadanie wzmocnienie Langgarter Tor w ramach zewnętrznego systemu wałów.

---

Oceń: Brama Żuławska

---