Alf Liczmański

---

Młodość

Był jedynym synem Teofili i Stanisława Liczmańskich. Jego ojciec, który pracował jako krawiec, był aktywnym działaczem narodowym jeszcze przed wybuchem I wojny światowej. Także matka Stanisława prowadziła działalność w polonijnych organizacjach kobiecych, co miało duży wpływ na wychowanie syna.

W 1924 roku ukończył Gimnazjum Piotra i Pawła, mieszczące się w budynku obecnego I LO w Gdańsku. Po zakończeniu nauki rozpoczął studia na Wydziale Budownictwa Lądowego Gdańskiej Politechniki (wówczas znanej jako Technische Hochschule). Jednak z powodu trudności finansowych nie udało mu się ukończyć studiów i uzyskać dyplomu.

Już jako uczeń aktywnie uczestniczył w tajnych zbiórkach organizowanych przez Towarzystwo Filaretów, które działało od 1917 roku. Był również uzdolniony artystycznie; grał na skrzypcach, miał pasję do fotografii oraz posługiwał się biegle językiem niemieckim, angielskim i francuskim.

W latach 1927–1936 pracował jako nauczyciel w Polskiej Szkole Handlowej w Oliwie, gdzie uczył stenografii i kaligrafii. Jego działalność edukacyjna była tylko częścią jego zaangażowania, gdyż był również aktywnym działaczem na rzecz polskiej kultury i organizatorem licznych patriotycznych wydarzeń w polonijnej społeczności Wolnego Miasta Gdańska.

Harcerstwo

„Dom Alfa Liczmańskiego w Oliwie był miejscem, które miało znaczący wpływ na rozwój harcerstwa. Ukończył kurs harcerski w Karwi w 1920 roku, co zapoczątkowało jego działalność w tej organizacji. Już 8 sierpnia 1920 stworzył pierwszą męską drużynę harcerską im. Zygmunta Augusta. Jako współorganizator polskiego harcerstwa w Wolnym Mieście Gdańsku, odegrał kluczową rolę w jego rozwoju.

W 1930 roku, Alf Liczmański był twórcą drużyny harcerskiej im. Zawiszy Czarnego oraz komendantem hufca gdańskiego. Od 1935 roku pełnił funkcję komendanta Gdańskiej Chorągwi ZHP, a na dodatek był redaktorem naczelnym harcerskiego pisma „Zew” w latach 1935–1938. Dzięki tym rolom, znacząco przyczynił się do umacniania pozycji harcerstwa w regionie.

Jego zaangażowanie w działalność harcerską sprawiło, że propagował aktywności gdańskiego harcerstwa na różnych obozach w Polsce oraz na międzynarodowych zlotach. Reprezentował gdańskie harcerstwo na Węgrzech, w Holandii, Francji, Austrii i Szkocji. Dzięki jego znajomości języków, nawiązywał liczne międzynarodowe kontakty, co miało pozytywny wpływ na współpracę z harcerzami z innych krajów.

W chwili wybuchu II wojny światowej, gdańskie harcerstwo miało status prężnie działającej organizacji, której czlonkowie stanowili jedną z największych grup polonijnych w Wolnym Mieście Gdańsku. Organizacja zrzeszała około dwóch tysięcy osób w różnym wieku, od zuchów po dorosłych, prowadząc działalność w polskich szkołach oraz w różnych dzielnicach. Aktywność miała miejsce nie tylko w Śródmieściu, ale także w Wrzeszczu, Brzeźnie, Oliwie, Nowym Porcie, Oruni oraz Siedlcach, a także w Sopocie, Pszczółkach, Piekle, Trąbkach Wielkich i Ełganowie.

Śmierć

Działalność harcerska i patriotyczna była bardzo wnikliwie obserwowana przez policję w Gdańsku, szczególnie po objęciu władzy przez Adolfa Hitlera w Niemczech. Komendant gdańskich harcerzy znalazł się w czołówce osób, które po wybuchu wojny były przeznaczone do aresztowania oraz eliminacji.

W 1939 roku został aresztowany i umieszczony w gdańskim więzieniu. Następnie, został przetransportowany do obozu koncentracyjnego w Stutthofie, gdzie jego los był już przypieczętowany. W obozowej kartotece zarejestrowano go jako „wielkiego i fanatycznego Polaka”, co we współoczach więźniów stanowiło wskazanie na jego niezwykle trudne położenie. W fidencji specjalnie traktowany, wywieziono go do filii obozu w Grenzdorfie, obecnie znanej jako Graniczna Wieś.

Wczesnym rankiem 20 marca 1940 roku, Alf Liczmański został rozstrzelany, co stało się tragicznie wymownym epizodem w historii jego życia. Jego poświęcenie dla sprawy polskiej i harcerskiej pozostaje w pamięci jako symbol oporu i determinacji w obliczu brutalności ówczesnego reżimu.

Miejsca pamięci

Po zakończeniu II wojny światowej, zwłoki Alfa Liczmańskiego zostały ekshumowane i pochowane w sposób uroczysty 14 listopada 1948 roku na cmentarzu w Gdańsku-Zaspie, w specjalnie wyznaczonej Alei Zasłużonych.

Jako wyraz szacunku dla jego działalności, Szkole Podstawowej nr 65 w Gdańsku nadano jego imię. Na dziedzińcu tej szkoły znajduje się pomnik, przedstawiający wodza harcerstwa Gdańskiego, autorstwa Wiktora Tołkina. Ponadto, ulica, przy której mieszkał, znana wcześniej jako Jahnstrasse w Oliwie, również otrzymała nazwę na jego cześć.

W dniu 11 listopada 2002 roku, w Granicznej Wsi otwarto ekspozycję, która jest poświęcona pamięci Alfa Liczmańskiego. W pobliżu symbolicznej leśnej mogiły utworzono szlak spacerowy noszący jego imię. Komenda Hufca ZHP Gdańsk-Śródmieście uczciła go tytułem swojego bohatera.

Osobą, której imię nosi także jeden z tramwajów gdańskich – Pesa Swing o numerze 1038, oraz jacht typu J-80. Jego historia i działalność pozostają w pamięci mieszkańców, a miejsca upamiętniające Alf Liczmańskiego są ważnymi symbolami wdzięczności dla jego wkładu w lokalną społeczność.

Janina Liczmańska

Janina, żona Alf Liczmańskiego, pełniła bardzo ważną rolę w rodzinie, zajmując się swoją córeczką, Reginą Marią Liczmańską-Małek, która przyszła na świat w 1935 roku. Kobieta była odpowiedzialna za domowe obowiązki oraz wychowanie dziecka.

W obliczu zbliżającej się II wojny światowej, w sierpniu 1939 roku, Janina wraz z córeczką postanowiła opuścić Gdańsk. W czasie trwającego konfliktu zbrojnego znalazły schronienie w Koronowie, gdzie mogły bezpiecznie przetrwać najtrudniejsze chwile.

Po zakończeniu wojny, 7 maja 1945 roku, Janina powróciła do Oliwy, wracając pod swój dawny adres, próbując odbudować życie po latach zawirowań.

---

Oceń: Alf Liczmański

---