Stefan Pawlicki

---

Życiorys

Stefan Pawlicki, pochodzący z rodziny kupieckiej, rozpoczął swoją edukację w Gdańsku, a później, wskutek przeprowadzki rodziny do Wielkopolski, kontynuował ją w Pleszewie. W tragicznych okolicznościach, w wieku trzynastu lat, stracił rodziców na skutek epidemii, co w znacznym stopniu wpłynęło na jego późniejsze życie. Dzięki wsparciu proboszcza, księdza Basińskiego, ukończył progimnazjum w Pleszewie. W latach 1853–1858 studiował w Królewskim Katolickim Gimnazjum w Ostrowie, korzystając ze stypendium, które ofiarował mu Jan Działyński z Kórnika. Pewną nagrodą za jego wysiłki było zwolnienie z części ustnej egzaminu maturalnego, a na uroczystości wręczenia świadectw wygłosił mowę zatytułowaną De vita et scriptis Sarbievii Poloni.

Pomiędzy latami 1858 a 1862 studiował filologię klasyczną na Uniwersytecie Wrocławskim, gdzie pełnił rolę sekretarza i prezesa Towarzystwa Literacko-Słowiańskiego. Niestety, w 1862 roku opuścił Wrocław bez uzyskania stopnia akademickiego. W okresie 1862–1864 był guwernerem Edwarda Aleksandra Raczyńskiego w Rogalinie. Po tym czasie powrócił do Wrocławia, gdzie ponownie studiował na Wydziale Filozofii. Równocześnie uczestniczył w wykładach dotyczących psychologii i logiki. Jego praca doktorska, obrana w 1865 roku, nosiła tytuł De Schopenhaueri doctrina et philosophandi ratione i dotyczyła myśli Arthura Schopenhauera.

W 1866 roku, na podstawie rozprawy Szkoła Eleatów, uzyskał docenturę w Szkole Głównej w Warszawie, gdzie wykładał historię filozofii do 1868 roku i prowadził otwarte wykłady dla inteligencji. W tym samym roku wszedł w skład redakcji Biblioteki Warszawskiej, gdzie publikował recenzje teatralne oraz literackie. W Warszawie, pod silnym wpływem księdza Piotra Semenenki, dokonał istotnego zwrotu duchowego, co skłoniło go do wstąpienia do nowicjatu zmartwychwstańców w Rzymie w 1868 roku, gdzie przyjął święcenia kapłańskie w 1872 roku w bazylice św. Jana na Lateranie.

Od 1869 roku podejmował studia nad filozofią chrześcijańską oraz teologią w jezuickim Collegium Romanum. Doktorat z teologii obronił w 1873 roku na temat Tajemnica Trójcy Świętej, a w tym samym czasie został wicerektorem Kolegium Polskiego w Rzymie. W 1887 roku aplikował o katedrę filozofii na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie, jednak jego ubiegłość nie przyniosła rezultatów, co skłoniło go do pozostania w Rzymie, gdzie papież Pius IX powołał go na wykładowcę Accademia di Religione Cattolica.

W 1882 roku uzyskał profesurę na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Jagiellońskiego, a jego przybycie zostało powitane przez Leona XIII słowami: Magnum lumen vobis mitto (Posyłam wam wielkie światło). Na konsystorzu 10 listopada 1884 roku papież zwrócił się z propozycją wyniesienia ks. Pawlickiego do godności kardynała, co ten jednak odrzucił. W 1884 roku został członkiem korespondentem Wydziału Historyczno-Filozoficznego Akademii Umiejętności, a w 1891 roku członkiem czynnym. W 1894 roku przeszedł na Wydział Filozoficzny Uniwersytetu Jagiellońskiego, a w latach 1888-1889 oraz 1892-1893 pełnił funkcję dziekana Wydziału Teologicznego. W roku akademickim 1905-1906 był rektorem tej uczelni, przechodząc na emeryturę w 1910 roku, lecz wciąż prowadził wykłady jako profesor honorowy.

Uważany za osobę z poczuciem humoru oraz niezwykle lubiany przez studentów, miał renomę profesora obdarzonego ogromną wiedzą i erudycją oraz talentem do dzielenia się nią z innymi, co zyskało mu tytuł ozdoby Uniwersytetu oraz legendy Krakowa. Po odejściu na emeryturę prowadził wykłady z filozofii na Kursach Wyższych dla Kobiet im. Adriana Baranieckiego, a od 1911 roku przewodniczył Komisji Historii Filozofii Polskiej.

Był aktywnym członkiem Towarzystwa Filozoficznego w Krakowie oraz Polskiego Towarzystwa Filozoficznego we Lwowie, a także uczestniczył w wielu włoskich i niemieckich towarzystwach naukowych. Regularnie zjawiał się na zjazdach filozofów, wygłaszając swoje referaty, co świadczyło o jego zaangażowaniu w życie intelektualne. Po swojej śmierci został pochowany na cmentarzu Rakowickim w Krakowie (kwatera O, zach.). Na początku jego odkryty księgozbiór został zapisany Bibliotece Jagiellońskiej. Na cześć Pawlickiego w Krakowie nazwana została ulica jego imienia.

Poglądy

Profesor Stefan Pawlicki koncentrował swoje zainteresowania głównie na historii filozofii, w związku z czym nie stworzył własnej szkoły filozoficznej. Dla niego filozofia była jednocześnie sztuką życia oraz przeglądem wielu aspektów otaczającego nas świata. W jego interpretacji, istotę filozofii wyznaczają jej historyczne uwarunkowania oraz relacje do nauk szczegółowych, których wyniki są przez filozofię generalizowane.

Pawlicki przyjął liberalne stanowisko wobec różnych systemów filozoficznych, argumentując, że ich sprzeczności są jedynie pozorne. Z perspektywy Pawlickiego każdy z tych systemów uchwycił inny fragment prawdy, co czyniło każdy z nich wartościowym wkładem w ogólną dyskusję filozoficzną.

W kontekście dylematu idealizm-realizm, Pawlicki również zajął stanowisko mediatorskie. Dążył do opracowania nowego systemu filozoficznego, który bazowałby na nowatorskiej metodzie. Jako punkt wyjścia wybrał człowieka, proponując metodę psychologiczną, obejmującą szerszy zakres rozumienia tej dziedziny niż to miało miejsce w przypadku Kartezjusza czy Kanta. Pawlicki postuluje również uwzględnienie aspektów emocjonalnych oraz społecznych w rozważaniach na temat natury ludzkiej.

Wybrane publikacje

Stefan Pawlicki, znany ze swojej twórczości, opublikował szereg znaczących prac, które znacząco wpłynęły na rozwój myśli filozoficznej. Poniżej przedstawiamy wybrane publikacje, które ilustrują jego zainteresowania i osiągnięcia:

• Historia filozofii greckiej od Talesa do śmierci Arystotelesa, t.I 1890, t.II 1903, nieukończona,
• Wiktor Cousin, 1867,
• O początkach chrześcijaństwa, 1884,
• Pozytywizm (Studia nad pozytywizmem), 1886,
• Renan, 1896,
• Filozofia Fouillé’go, 1899,
• Materializm (Materializm wobec nauki), 1870,
• Darwinizm, 1876,
• Mózg i dusza, 1874,
• Kilka uwag o podstawach i granicach filozofii, 1878,
• Lassale i przyszłość socjalizmu,
• Żywot i dzieła Ernesta Renana.

---

Oceń: Stefan Pawlicki

---