Strzyża (struga)

---

Przebieg

Według badania przeprowadzonego przez Tomasza Larczyńskiego, Strzyża ma dwa źródła. Pierwsze z nich, będące historycznym punktem, niegdyś dostarczającym najwięcej wody, obecnie zostało częściowo zniszczone na skutek działalności cegielni i znajduje się w Kokoszkach, pomiędzy posesjami numer 13 i 15. Drugie źródło, które obecnie dostarcza najwięcej wody, znajduje się w Matarni, w lesie między ulicą Okólną a Budowlanych.

Po przejściu przez przepust Obwodnicy Trójmiasta, Strzyża płynie obok zalesionych Wzgórz Migowskich, które są wzniesieniami morenowymi, a także przez rezerwat przyrody Lasy w Dolinie Strzyży. W tym obszarze, w latach 1920 – 1939, rzeka stanowiła granicę między II Rzecząpospolitą a Wolnym Miastem Gdańsk. Następnie Strzyża okrąża Migowo i dalej przepływa wzdłuż nasypu, który jest pozostałością po linii kolejowej Gdańsk Wrzeszcz – Kokoszki – Stara Piła – Żukowo Zachodnie.

Gdy Strzyża zbliża się do skrzyżowania ulicy Potokowej z ulicą J. Słowackiego, zmienia kierunek, przetacza się przez przepust nasypu Pomorskiej Kolei Metropolitalnej, a następnie wpada do Zbiornika retencyjnego Srebrzysko. Kontynuuje bieg przez wałowy przepust Trasy Słowackiego w kierunku wschodnim, wzdłuż ulicy Słowackiego. W przeszłości w tym obszarze znajdowało się około czterech stawów z młynami zbożowymi, które były czynne jeszcze w latach 40-tych XX wieku, a także kuźnia srebra – co jest upamiętniane w nazwie dzielnicy Srebrzysko oraz zajazdu „Srebrny Młyn”.

Strzyża przechodzi pod kilka jezdni, w tym pod południową, sześciopasmową jezdnią al. Grunwaldzką, kierującą do centrum miasta, a następnie znika w tunelu, przetaczając się pod linią kolejową Gdańsk Główny – Wejherowo. Wypływa na powierzchnię w pobliżu ulicy Nad Stawem, gdzie w przeszłości znajdował się Staw Browarny, kluczowy element dawnego kompleksu parkowo-dworskiego w Kuźniczkach. Ten zbiornik był głównym źródłem lodu dla browaru gdańskiego oraz pełnił ważną rolę w przypadku pożaru, służąc do zabezpieczania budynków browaru, gdyż lód był przechowywany w głębokich lodowniach z trocinami.

Później potok omija od wschodu Park Kuźniczki i dalej podąża wąskim korytem, równoległym do ulicy Wajdeloty oraz starych wrzeszczańskich uliczek, dodając historii i klimatu do obszaru Wrzeszcza. Przepływając pod ulicą Waryńskiego, znów wchodzi do tunelu, by wypłynąć w Parku Nad Strzyżą, pomiędzy ulicami: S. Wyspiańskiego, prowadzącą w kierunku Zaspy oraz Przymorza, a także al. J. Hallera, która prowadzi w kierunku Brzeźna.

W dalszym przebiegu rzeka płynie wzdłuż ul. M. Reja, a po przepłynięciu pod linią kolejową Gdańsk Główny – Gdańsk Nowy Port wkracza w przemysłowy obszar Młyniska. Kontynuując bieg, przecina ulicę Reja oraz jej kontynuację, ulicę Swojską, aby ostatecznie wpłynąć lewobrzeżnie do Martwej Wisły pod mostem łączącym Składy z wyspą Ostrów.

Położenie wg Regionalizacji fizycznogeograficznej

Strzyża znajduje się w obszarze trzech regionów fizycznogeograficznych. Według podziału opisanego przez Kondrackiego, wyróżnia on mezoregiony: Pojezierze Kaszubskie (314.51), Pobrzeże Kaszubskie (313.51) oraz Żuławy Wiślane (313.54). Granica mezoregionu Mierzeja Wiślana (313.53) przebiega wzdłuż północnej granicy jego zlewni.

Zmiana przebiegu potoku w rejonie Galerii Bałtyckiej

W związku z budową Galerii Bałtyckiej, postanowiono zmienić bieg Strzyży w okolicy tak zwanej wysepki na al. Grunwaldzkiej. Przed rozpoczęciem tej budowy, struga przepływała tunelami pod budynkami fabryki słodyczy Fazer. Obecnie poprowadzono Strzyżę w kierunku południowej jezdni al. Grunwaldzkiej, gdzie krótko płynie równolegle do linii tramwajowej, a następnie przetacza się pod północną jezdnią alei, wcisnąwszy się pomiędzy nieistniejący budynek Hydrobudowy a Galerię Bałtycką.

Zlewnia

Na podstawie hierarchii Graveliusa, można stwierdzić, że zlewnia Strzyży klasyfikuje się jako zlewnia drugiego rzędu. To miejsce charakteryzuje się asymetrycznym rozkładem, co jest widoczne zwłaszcza w jej wschodniej części, gdzie sieć rzeczna jest najsłabiej rozwinięta.

W tej części zlewni, zasilanej wyłącznie przez jeden większy dopływ, którym jest Potok Królewski, woda jest mniej obfita. W przeciwieństwie do tego, w zachodniej części zlewni występuje znacznie większe i efektywniejsze zasilanie hydrologiczne.

Sieć hydrograficzna Strzyży stanowi element systemu odwadniającego krawędź Pojezierza Kaszubskiego. Można zauważyć, że jej cechy nawiązują do wczesnych etapów formowania się sieci wodnej, które odbywały się w kontekście krajobrazu młodoglacjalnego strefy krawędziowej.

Charakteryzuje się ona słabo rozwiniętą siecią rzeczną oraz obecnością suchych dolin, a także obszarów bezodpływowych, które znajdują się głównie w zachodniej i południowo-zachodniej części zlewni. Głównym elementem układu hydrograficznego tego rejonu jest odpływ powierzchniowy. Oprócz miejsc bez odpływu, w krajobrazie można dostrzec formy erozyjne, wzdłuż których płyną stałe cieki wodne.

Dopływy

Strzyża, jako rzeka w Trójmieście, ma kilka istotnych dopływów, które znacząco wpływają na bieg oraz jakość wód w tym rejonie. Oto ważniejsze z nich:

• Studzienecki Potok,
• Potok Matarnicki,
• Potok Jasień,
• Migowska Struga.

Zbiorniki wodne w zlewni Strzyży

W obrębie zlewni Strzyży znajduje się 12 zbiorników wodnych, z czego 9 jest ulokowanych bezpośrednio na Strzyży. Oto ich lista, prezentująca je w kolejności od ujścia w kierunku źródła:

• Kilińskiego,
• Srebrniki,
• Potokowa,
• Ogrodowa,
• Dolne Młyny,
• Górne Młyny,
• Nowiec II,
• Kiełpinek,
• Jasień.

Na Potoku Królewskim znajduje się zbiornik Wileńska, natomiast na Potoku Jasień ulokowane są Wróbla Staw oraz Jezioro Jasień.

---

Oceń: Strzyża (struga)

---