Krzyżowniki (Gdańsk)

Osiedla

Krzyżowniki, znane też pod niemiecką nazwą Tempelburg, to atrakcyjne osiedle położone w Gdańsku, w obrębie dzielnicy Siedlce. Ta część miasta wyróżnia się zarówno unikalnym charakterem, jak i bogatą historią.

Osiedle Krzyżowniki jest częścią większej jednostki morfogenetycznej Emaus, która została oficjalnie przyłączona do granic administracyjnych Gdańska >15 sierpnia 1933 roku. Warto zaznaczyć, że Krzyżowniki mieszczą się w okręgu historycznym Gdańsk, co dodatkowo podkreśla ich znaczenie kulturowe oraz historyczne.

Od zachodu Krzyżowniki graniczą z Piekliskiem, co tworzy interesujące połączenie między różnymi częściami miasta i zapewnia łatwy dostęp do różnorodnych atrakcji oraz zasobów lokalnych.

Położenie

Krzyżowniki to obszar, który można znaleźć w rejonie skrzyżowania kluczowych arterii komunikacyjnych Górnego Tarasu, takich jak ulica Kartuska, ul. Nowolipie oraz ulica Łostowicka. W okolicy tego skrzyżowania, szczególnie przy ulicy Nowolipie, znajduje się również zabytkowy zespół młyna Emaus, datujący się na pierwszą połowę XIX wieku, usytuowany nad Potokiem Siedleckim.

Historia

Krzyżowniki, znane wcześniej jako Schidlitzer Mühle oraz Tempelburg, są miejscem, którego historia sięga daleko w przeszłość. Nazwa Tempelburg była powiązana z domniemanym (aczkolwiek mało prawdopodobnym) osadnictwem templariuszy, na co zwracano uwagę już w nowożytnych czasach. W 1949 roku przyjęto obecną nazwę, nawiązującą do krzyżowców.

Młyn, który po raz pierwszy został wzmiankowany w 1400 roku, był darem Krzyżaków dla zamożnej rodziny patrycjuszowskiej Bocków z Gdańska. Od 1520 roku miejscowość przeszła w ręce gdańskiego ławnika, rajcy oraz sędziego Dietharda Brandesa. Właściciele Krzyżowników często zmieniali się i obejmowali różne pokolenia tej samej rodziny, w tym jego syna, burmistrza Gdańska Johanna Brandesa, wnuka Gerharda, również burmistrza, oraz kolejnych potomków, jak Johann (ławnik gdański) i jego wnuk Johann Gerhard, którzy mieli w swoim posiadaniu również Świbna oraz Przegalinę.

Po Brandesach Krzyżowniki były dzierżawione przez rodzinę Schwartzwaldów, a w pierwszej połowie XIX wieku przez rodzinę Rotzoll. W 1536 roku władze Gdańska postanowiły o dostarczaniu wody pitnej dla mieszkańców miasta, wykorzystując do tego jezioro Jasień i Potok Siedlecki, prowadząc wodę podziemnym drewnianym rurociągiem z okolic stawu młyna w Krzyżownikach, który został zniszczony podczas wojen napoleońskich. Rurociąg biegł wzdłuż obecnych ulic Kartuskiej oraz Nowych Ogrodów, aż do Targu Siennego.

Koło roku 1900 utworzono cmentarz katolicki pod wezwaniem św. Franciszka (Franziskus Friedhof), który obecnie sąsiaduje z cmentarzem Łostowickim. Krzyżowniki stały się częścią Gdańska 15 sierpnia 1933 roku.

Dwór Krzyżowniki

W dworze w Krzyżownikach w 1623 roku gościł król Polski Zygmunt III Waza. Fragmenty zachowanego zespołu dworskiego, znajdującego się przy ul. Kartuskiej 245, pochodzą z połowy XVII wieku. Od 1763 roku dwór pełnił rolę miejsca spotkań loży wolnomularskiej Pod Trzema Pionami. W 1883 roku dawne zabudowania dworskie przekształcono w Państwowy Zakład Wychowawczy (Prowinzional Erziehungsanstalt Tempelburg), a od około 1935 roku działała tam rejonowa szkoła powszechna (Bezirksschule Danzig-Tempelburg). Po zakończeniu II wojny światowej miejsce to zostało przekształcone w szkołę podstawową, a w 1948 roku część obiektu zaczęła funkcjonować jako VIII Liceum Ogólnokształcące. W 1971 roku VIII LO przeniosło się do budynku przy ul. Kartuskiej 128, a w kompleksie działały koszary ZOMO, Liceum Księgarskie oraz XVII LO. Obecnie znajdują się tam schronisko młodzieżowe, prywatna szkoła oraz biura policji.

Przypisy

  1. CMENTARZE NA SIEDLCACH. gedanopedia.pl.
  2. Rejestr zabytków nieruchomych 2011 woj. pomorskie. kobidz.pl.
  3. Jednostki morfogenetyczne Gdańska. gdansk.pl.

Oceń: Krzyżowniki (Gdańsk)

★★★★★
Średnia ocena:4.7 Liczba ocen:21