Grodzisko (Gdańsk)

Twierdze

Grodzisko, znane również jako Fort Grodzisko, to historyczny obszar w Gdańsku, zlokalizowany w jednej z kluczowych dzielnic miasta, Śródmieście. Jest to zespół fortecznych umocnień, które powstały w XIX wieku, odzwierciedlając znaczenie Gdańska w ówczesnej architekturze militarnej.

Oprócz funkcji obronnych, Grodzisko stanowi także cenny przykład urbanistyki tego okresu, w której zintegrowano elements kulturowe i historyczne w tkankę miejską.

Nazwa

W dniu 28 marca 1949 roku wprowadzono oficjalnie polską nazwę dla miejscowości, która brzmi Grodzisko. W ramach tego ustalenia, ustalono również, że w drugiej formie przypadków będziemy używać nazwy Grodziska, a przymiotnik związany z miejscowością to grodziski.

Położenie

„Grodzisko znajduje się w północno-zachodniej części gdańskiego śródmieścia, stając się istotnym punktem na mapie tego obszaru. Graniczy z sąsiednimi osiedlami administracyjnymi, takimi jak Aniołki oraz Siedlce. W obrębie Śródmieścia, od wschodu sąsiaduje ze Starym Miastem, natomiast od strony południowej styka się z Nowymi Ogrodami.

Na Grodziskiem dominującym elementem krajobrazu jest Góra Gradowa, która wznosi się na wysokość 46 metrów nad poziomem morza, oferując widoki na okoliczne tereny.

Historia

Grodzisko, które niegdyś pełniło funkcję miejsca obserwacyjnego, jest świadkiem bogatej historii Gdańska. W XII wieku przypisane mu były początki Zamku Książąt Pomorskich, który miał być usytuowany na Górze Zamkowej, znanej także jako Hagelsberg. W późniejszych latach, a dokładniej w XVI i XVII stuleciu, postanowiono usprawnić fortyfikacje miejskie od strony zachodniej. W wyniku tych działań stworzono system wałów z bastionami oraz fosą.

Nowo powstałe fortyfikacje były przykładem tzw. stylu starowłoskiego, łącząc tradycyjne wały ziemne z występującymi elementami murowanymi. Grodzisko stało się istotnym elementem obronnym, które odegrało kluczową rolę podczas obrony Gdańska, zwłaszcza w trakcie oblężenia przez Szwedów, zarówno w czasie potopu, jak i podczas wojny północnej. Warto zaznaczyć, że przebudowa Grodziska miała również miejsce w 1807 roku, kiedy to Prusy przygotowały się do obrony przed armią francuską.

Obecny wygląd Grodziska to rezultat znaczącej przebudowy przeprowadzonej w latach 1867-1874, a powierzchnia zespołu pofortecznego wynosi obecnie 27 ha.

Zabytki oraz interesujące miejsca

  • Punkt widokowy – Bastion Jerozolimski z 1655,
  • Krzyż Milenijny,
  • Fort,
  • Zabytkowy zespół poszpitalny Bożego Ciała,
  • Pomnik Cmentarz Nieistniejących Cmentarzy,
  • Teren byłego cmentarza ewangelickiego pw. Bożego Ciała, czynnego w latach 1815–1956,
  • Pomnik z 1898, żołnierzy rosyjskich poległych podczas oblężeń Gdańska w 1734, 1807 i 1813,
  • Gmach dawnej Szkoły Wojennej (obecnie Powiatowy Urząd Pracy),
  • Fortyfikacje ziemne,
  • Zabytkowa Redita Napoleońska,
  • Betonowa wieża obserwacyjna z II wojny światowej, służąca obronie przeciwlotniczej (na szczycie Redity Napoleońskiej),
  • Grób rodziny Klawitterów, która przyczyniła się do rozwoju przemysłu stoczniowego w Gdańsku,
  • Dawna zbrojownia (obecnie budynek mieszkalny przy ul. 3 Maja),
  • Pozostałości fosy (obecnie staw), flankującej nieistniejącą Bramę Nowych Ogrodów,
  • Zabudowania z 1854, dawnego Sądu Kryminalnego w Gdańsku: sąd, brama, areszt i zakład karny (obecnie Areszt Śledczy Gdańsk i Sąd Apelacyjny przy ul. Nowe Ogrody 28/29),
  • Wozownia Artyleryjska z lat 70. XIX wieku, w północno-zachodnim fragmencie majdanu, pierwotnie służąca do przechowywania lawet i amunicji. Po 1920 roku przekształcona w budynek mieszkalny, w czerwcu 2018 roku otwarta do celów konferencyjnych (276 miejsc) i gastronomicznych (restauracja „Wozownia Gdańska”) (koszt adaptacji 10 mln zł, w tym 5,1 mln zł z budżetu Gdańska). W połowie 2018 zaplanowano początek budowy podziemnego planetarium w Kaponierze Południowej, jednak na skutek przekroczenia budżetu w 2019 roku ogłoszono nowy przetarg.

Przypisy

  1. Emilia Stawikowska To już pewne. Na Górze Gradowej powstanie planetarium.
  2. Emilia Stawikowska, Hewelianum się rozrasta. Planetarium, centrum ekologiczne w Domu Zdrojowym.
  3. Michał Tokarczyk Góra Gradowa wypiękniała, a wozownia już nie straszy. Remont za 10 milionów.
  4. Emilia Stawikowska Góra Gradowa wypięknieje. Nowe inwestycje, powstaje restauracja.
  5. Gdańskie pomniki. gdansk.pl.
  6. Gdzie znajduje się Centrum Hewelianum?
  7. a b c Rejestr zabytków nieruchomych.
  8. a b c d e f g Gdańsk. Nowożytne fortyfikacje miejskie. gdansk.pl.
  9. Józef Zawirowski, Krótka Historja Gdańska, [w:] Przewodnik po Gdańsku, wyd. Macierzy Szkolnej w Gdańsku, 1929.
  10. Dr. Florjan Cenôva, Skôrb Kaszébskosłovjnskjè mòvè, s. 84, Svjecè, 1866.
  11. a b Rozporządzenie Ministra Administracji Publicznej z dnia 11.02.1949 r. o przywróceniu i ustaleniu nazw miejscowości. M.P. z 1949 r. nr 17, poz. 225.

Oceń: Grodzisko (Gdańsk)

★★★★★
Średnia ocena:4.98 Liczba ocen:11