Baszta Jacek

Twierdze

Baszta Jacek to niezwykle interesująca zabytkowa konstrukcja, która zachwyca swoją historią i architekturą. Znajduje się w obrębie średniowiecznych umocnień Głównego Miasta w Gdańsku, a jej budowa datowana jest na około 1400 rok. Jest to najokazalsza z gdańskich baszt z okresu średniowiecza.

Baszta usytuowana jest przy ulicy Pańskiej, w bliskim sąsiedztwie Podwala Staromiejskiego oraz Targu Drzewnego. Warto wspomnieć, że sąsiadującą budowlą jest Baszta na Podmurzu, co stanowi o bogactwie architektonicznym tego terenu.

Charakterystyczna ceglana konstrukcja baszty ma ośmioboczny plan i składa się z ośmiu kondygnacji, w tym stanowisk strzelniczych. Co ciekawe, trzy dolne kondygnacje są sklepione, a w podziemiach znajduje się loch piwniczny. Obecna wysokość Baszty Jacek wynosi 36 metrów, uwzględniając chorągiewkę, która ozdabia jej szczyt.

Mury trzonu ceglanego mają różne grubości, co wpływa na solidność budowli: na poziomie przyziemia wynoszą one 2,5 metra, natomiast w wyższych kondygnacjach redukują się do 1,2 metra, co stanowi ciekawe rozwiązanie architektoniczne. Całkowita wysokość baszty osiąga imponujący poziom 22 metrów, co czyni ją dostrzeganą na tle innych budowli Gdańska.

Historia

Baszta została wzniesiona w północno-zachodnim narożniku murów obronnych Głównego Miasta, co miało na celu umożliwienie skutecznej obserwacji okolicy w razie potencjalnego ataku, szczególnie od strony Starego Miasta. W chwili budowy, Stare Miasto nie dysponowało jeszcze własnymi umocnieniami, co czyniło basztę kluczowym elementem obronnym. Dostęp do baszty odbywał się z poziomu ganku straży, który przylegał do niej od południa, oraz przez przyziemie od strony Głównego Miasta.

Pod krawędzią wysokiego dachu namiotowego znajdują się ceglane arkady, które opierają się na kamiennych konsolach. Te arkady chronią machikuły, czyli nadwieszony ganek o szerokości 70 cm, w którym znajdują się 30-centymetrowe otwory w podłodze. Dzięki nim obrońcy mogli skutecznie atakować przeciwników, którzy zbliżali się do podstawy baszty. Ponadto, sklepiony loch pod basztą pełnił funkcję magazynu żywności dla obrońców, co było kluczowe w przypadku oblężenia.

Wysoki dach namiotowy został dodany dopiero w 1556 roku, gdy obiekt przestał pełnić swoje pierwotne funkcje obronne. Po zniszczeniach, które miały miejsce w roku 1945, kiedy to uszkodzeniu uległ dach oraz górne partie murów, a wnętrze zostało wypalone, basztę odbudowano do roku 1955. Odtworzono ją w formie z 1556 roku, znanej z rycin tamtego okresu.

Od 1962 roku, w jej wnętrzu znajduje się zakład fotograficzny, co nadaje budowli nowe życie w nowoczesnym kontekście. W przeszłości baszta była znana pod żartobliwą nazwą „Kiek in de Kök” w języku niemieckim. Tłumaczy się to jako „Patrz do kuchni” – tak jak podaje Sławomir Błaut w tłumaczeniu dzieła Güntera Grassa „Wróżby kumaka”, stosując przy tym nazwę „Nos w garach”. Oryginalna nazwa związana była z sąsiedztwem z zabudowaniami klasztoru dominikanów i odnosiła się pierwotnie do Baszty Dominikańskiej. W I połowie XVIII wieku, nazwa ta przeszła na obecną Basztę Jacek. Na planie z 1706 roku występuje jeszcze jako Baszta Dominikańska, natomiast na planie z 1741 roku już jako Baszta Jacek.

Obecnie nadana nazwa odnosi się do św. Jacka Odrowąża, który w 1227 roku przyczynił się do sprowadzenia zakonu dominikanów do Gdańska przez księcia Świętopełka. W latach 2015-2016 przeprowadzono remont zabytku, na który wydano ponad 380 tysięcy złotych. Ta inwestycja pomogła zachować ważny kawałek historii Gdańska na przyszłość.

Przypisy

  1. Maciej Sandecki Gdańska Baszta Jacek odnowiona. „Oczyściliśmy ją z 600-letniego brudu”.
  2. Zabytkowa baszta Jacek doczeka się remontu. trojmiasto.pl, 06.08.2014 r.
  3. Rejestr zabytków nieruchomych. kobidz.pl.

Oceń: Baszta Jacek

★★★★★
Średnia ocena:4.88 Liczba ocen:14