Cmentarz Nieistniejących Cmentarzy to niezwykłe miejsce, które zostało zrealizowane w 2002 roku w Gdańsku, mające na celu upamiętnienie aż 27 cmentarzy gdańskich różnych wyznań, które zostały zniszczone po II wojnie światowej. Szczególnie intensywne działania miały miejsce w latach 70. XX wieku, kiedy to zniknęły liczne miejsca spoczynku.
Obiekt ten znajduje się w malowniczym parku, w otoczeniu przyrody, u stóp Góry Gradowej. Z tego powodu jest to idealna lokalizacja do refleksji i pamięci o tych, którzy zostali zapomniani. W bliskim sąsiedztwie znajduje się również kościół pw. Bożego Ciała, w którym odbywają się uroczystości ekumeniczne, łączące różne tradycje religijne.
Cmentarz Nieistniejących Cmentarzy nie tylko przypomina o przeszłości, ale także jest miejscem, w którym odbywają się różnorodne wydarzenia, mające na celu integrację i jedność społeczności.
Geneza
Po zakończeniu II wojny światowej rozpoczęto proces odbudowy miasta, jednak sytuacja gdańskich nekropolii była bardzo trudna. W tym okresie cmentarze nie miały żadnego zarządcy, a wielu krewnych osób tam pochowanych zginęło w wyniku działań wojennych lub opuściło te tereny.
W rezultacie, po zaprzestaniu pochówków, w latach 1946–47 większość cmentarzy została zamknięta, a na przełomie lat 60. i 70. tych miejsc ostatecznie się pozbyto. Po ich likwidacji pozostały jedynie nieliczne ślady, które przetrwały do dzisiejszych czasów. Zazwyczaj przyjmują one formę parków i skwerów, w których zaaranżowano regularne szpalery drzew, odzwierciedlające dawny układ alei cmentarnych.
Wiele z pozostałych fragmentów tablic nagrobnych pozwalało jeszcze na odczytanie części nazwisk i dat, choć często widniały na nich napisy w języku niemieckim, co znacznie przyspieszyło proces likwidacji tych miejsc. Całe tereny, gdzie niegdyś znajdowały się cmentarze, przeznaczono następnie na zabudowę mieszkaniową, budowę dróg oraz na zieleńce i miejskie parki.
Inicjatywa powstania cmentarza-pomnika
W maju 1998 roku Rada Miasta Gdańska wyraziła wsparcie dla wniosku Kaliny Zabuskiej oraz społecznego komitetu, akceptując poprzez specjalną uchwałę zamysł stworzenia pomnika upamiętniającego nieistniejące gdańskie cmentarze. To ważne wydarzenie miało na celu zachowanie pamięci o miejscach, które przez lata były częścią gdańskiej tradycji.
Kamień węgielny pod cmentarz-pomnik został wmurowany 31 października 2000 roku, co stanowiło istotny krok w realizacji tej inicjatywy. Ostateczne odsłonięcie pomnika miało miejsce 24 maja 2002 roku, w czasie odbywającego się I Światowego Zjazdu Gdańszczan. Warto zaznaczyć, że autorami projektu są Hanna Klementowska i Jacek Krenz, których wizja oraz zaangażowanie przyczyniły się do realizacji tego specjalnego projektu.
Architektura
Forma pomnika w tym wyjątkowym cmentarzu przypomina stylizowaną świątynię. Układ drzew wyznacza coś, co przypomina nawę główną oraz naw bocznych, tworząc jednocześnie harmonijną całość. Pomiędzy nimi umiejscowione są kamienne kolumny w kształcie pni, które symbolizują umierające drzewa. Na szczątkach nagrobków należących do różnych wyznań spoczywa granitowa płyta, która pełni funkcję ołtarza ofiarnego oraz katafalku.
Na cokole płyty umieszczona została inskrypcja pochodząca z wiersza Maschy Kaléko, brzmiąca: „…tym, co imion nie mają na grobie, a tylko Bóg jedyny wie, jak kto się zowie”. Szpalery drzew są otoczone żywopłotem, który został uformowany w kształcie absydy.
W miejscu przecięcia absydy ukazuje się widok na ścianę wykonaną z jasnego kamienia, symbolizującą przejście dla zmarłych, którzy zmierzają ku wieczności.
Pozostałe obiekty w kategorii "Cmentarze":
Cmentarz Poległych Obrońców Westerplatte | Cmentarz Łostowicki | Cmentarz Oliwski | Cmentarz Salvator Nowy w Gdańsku | Cmentarz Francuski w Gdańsku | Cmentarz Garnizonowy w Gdańsku | Cmentarz Żołnierzy Radzieckich w Gdańsku | Cmentarz Sobieszewski | Cmentarz Srebrzysko | Cmentarz w Nowym Porcie | Cmentarz na Zaspie | Nagrobek BahrówOceń: Cmentarz Nieistniejących Cmentarzy