Szaniec Jezuicki

Twierdze

Szaniec Jezuicki, znany również jako "Fort Jezuicki" lub w języku niemieckim Jesuiterschanze, to zabytkowy fort trapezowy znajdujący się w Gdańsku. Ten imponujący obiekt został wzniesiony przez Prusaków na obrzeżach wysoczyzny, z widokiem na Starymi Szkotami przy ul. Kolonia Anielinki. Od 1968 roku szaniec figuruje w rejestrze zabytków, co świadczy o jego historycznym oraz architektonicznym znaczeniu.

Fort ten jest istotnym przykładem wczesno nowopruskiej sztuki fortyfikacyjnej. Został zbudowany z cegły, a dodatkowo zastosowano w nim eksperymentalne konstrukcje betonowe, co czyni go obiektem zainteresowania dla architektów i historyków. Jego nazwa nawiązuje nie tylko do bliskiego kolegium jezuitów zlokalizowanego przy kościele św. Ignacego, ale także do wcześniejszych fortyfikacji, które były wznoszone w tym rejonie w XVIII i na początku XIX wieku. Powierzchnia całego zespołu fortecznego wynosi około 10 tysięcy metrów kwadratowych.

Historia

Fort, który został zaprojektowany w celu obrony strategicznego wzniesienia, miał na celu ochronę przed artyleryjskim ostrzałem południowej części ówczesnego Gdańska, w tym ważnych magazynów na Wyspie Spichrzów. Proces jego budowy trwał od 1843 do 1868 roku i ulegał wielokrotnym zmianom w projekcie na przestrzeni tych lat.

Szaniec Jezuicki był zamierzonym pierwszym z dziewięciu fortów, które miały tworzyć niezrealizowany system gdańskiej twierdzy pierścieniowej. Niestety, historia jego użytkowania pozostaje mało znana. Przypuszcza się, że fort znajdował się pod kontrolą Niemców, aż do demilitaryzacji gdańskiej twierdzy w 1920 roku.

W czasie walk, które miały miejsce w 1945 roku, krzyżowa redita fortu została zniszczona. W 1975 roku na terenie szańca ustawiono maszt telekomunikacyjny, który pozostał tam do 2012 roku. W 2014 roku fort został wydzierżawiony stowarzyszeniu motocyklistów „Cruiseriders North”.

Niestety, 3 września 2014 roku miała miejsce katastrofa, kiedy to fragment muru oporowego fortu przy ulicy Kolonia Anielinki runął. Po tym zdarzeniu, odbudowa szańca rozpoczęła się w grudniu tego samego roku.

Budowa

„W przeszłości, w 1867 roku, zbudowano wartownie, które powstały w innowacyjnej jak na tamte czasy technologii, tworząc monolityczne obiekty betonowe. Ponadto, magazyn prochowy oraz laboratorium amunicyjne zostały wyposażone w stropy ze stali oraz betonu.

Fortifikacja przyjmuje kształt zbliżony do trapezu, z dłuższą podstawą skierowaną w stronę miasta. Otaczająca go sucha fosa jest zabezpieczona z każdej strony, z murowaną skarpą oraz przeciwskarpa. Dla dodatkowej obrony fosy przewidziano dwie kaponiery, które posiadają strzelnice w dwóch kondygnacjach, a także galerie strzeleckie na przeciwskarpy.

W wale znajdują się kluczowe elementy, takie jak prochownie, laboratorium amunicyjne oraz wartownie. Niestety, nie zachował się magazyn prochowy w formie krzyżowej redity.”

Przypisy

  1. Rejestr zabytków nieruchomych – województwo pomorskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30.09.2024 r. [dostęp 08.01.2019 r.]
  2. Katarzyna Moritz: Zabytkowy szaniec połączył Jezuitów i motocyklistów.
  3. Katastrofa budowlana na Chełmie. Osunął się mur oporowy.
  4. KD: Zapadła się ul. Kolonia Anielinki. Fakt, 08.09.2014 r. [dostęp 17.10.2014 r.]
  5. Rejestr zabytków nieruchomych. kobidz.pl.

Oceń: Szaniec Jezuicki

★★★★★
Średnia ocena:4.73 Liczba ocen:22