Gdańsk Osowa

---

Ruch pasażerski

W obszarze ruchu pasażerskiego w Gdańsku Osowej warto zwrócić uwagę na zestawienie danych dotyczących transportu pasażerów w różnych latach. Poniżej przedstawiona tabela ilustruje, jak zmieniała się liczba pasażerów korzystających z transportu w ostatnich latach.

Rok	Transport pasażerów na dzień
2017	1 000-1 500
2022	700-999

Położenie

Stacja znajduje się w dzielnicy Osowa, przy ulicy Barniewickiej 60a. Jest zlokalizowana na zachodnim krańcu Obwodnicy Trójmiasta, na wysokości około 150 metrów nad poziomem morza.

Przed stacją rozciąga się plac, na którym usytuowana jest pętla autobusowa, z której korzystają linie autobusowe nr 179, 210 oraz nocna N1. Oprócz tego, do stacji dojeżdżają także autobusy linii 169 oraz 269.

Pętla autobusowa przeszła modernizację i została oddana do użytku w 2022 roku. Na jej terenie znalazło się miejsce dla trzech odseparowanych peronów autobusowych (dwóch kierunkowych oraz jednego końcowego), a także czterech miejsc postojowych dla pojazdów komunikacji miejskiej.

Wiata przystankowa w kierunku Oliwy została wzbogacona o tablicę informacyjną, która stanowi część systemu informacji pasażerskiej.

Historia

Geneza

Linia kolejowa nr 201, na której znajduje się stacja Gdańsk Osowa, odgrywa istotną rolę w historii regionu. To północny odcinek międzywojennej Magistrali Węglowej, która skojarzyła Śląsk z Portem w Gdyni, a jednocześnie unikała terytoriów Wolnego Miasta Gdańska.

Warto zaznaczyć, że jedynym wykorzystywanym fragmentem z wcześniejszych linii kolejowych była krótka część połączenia Kościerzyna – Kartuzy. Był to 13,5 km odcinek łączący Gołubie Kaszubskie z Somoninem. Warto również nadmienić, iż wkrótce po zakończeniu I wojny światowej rozpoczęto budowę odcinków kolejowych omijających Wolne Miasto, łączących Kokoszki z Gdynią.

Szybko wzniesione linie miały charakter lokalny oraz wojskowy, przez co nie mogły sprostać wymaganiom transportu towarowego. Natomiast w 1921 roku powstała pierwsza stacja Osowa, mieszcząca się na terenie wsi Wysoka, która od 1973 roku jest częścią gdańskiej dzielnicy Osowa.

Polski rząd, po wojnie, ustalił ogólny zarys głównych tras komunikacyjnych w Polsce. Wyróżniono priorytet w postaci połączenia regionów górniczych z Warszawą, Gdańskiem, Hrubieszowem oraz Koninem. Ten projekt, będący fundamentem dla szczegółowych planów stworzonych w latach 1926–1928, był niezwykle istotny z perspektywy rozwoju transportu kolejowego.

W związku z wrogim nastawieniem gdańskich władz wobec Polski oraz trudnościami związanymi z eksploatacją gdańskiego portu, 23 września 1922 roku Sejm RP podjął decyzję o budowie portu w Gdyni, na terenach pomiędzy wsiami Oksywie i Gdynia. Istotnym aspektem stawał się brak połączeń kolejowych bez przejazdu przez terytorium WMG, co jeszcze bardziej podkreślało potrzebę budowy magistrali ułatwiającej eksport przez morze.

Wiosną 1929 roku rozpoczęły się prace nad budową zabudowy dworcowej, zaprojektowanej przez inż. Tatarczucha.

1930–1945

Otwarcie obecnej stacji Gdańsk Osowa, związanej z magistralą węglową łączącą Śląsk z portem w Gdyni, miało miejsce 9 listopada 1930 roku. W nocy z 8 na 9 listopada przełączono tor, co umożliwiło uruchomienie nowego odcinka połączenia z Kokoszek, sprawiając, że Gdańsk Osowa stał się lokalnym węzłem kolejowym. Personel stacji został przeniesiony z dotychczasowej stacji Osowa.

W dniu wybuchu II wojny światowej, we wrześniu 1939 roku, stacja zmieniła nazwę na Espenkrug. Mimo to, stacja funkcjonowała przez cały okres okupacji. Niemcy planowali w rejonie linii 201 zbudować nowoczesne osiedla, przewidując również, że sama stacja będzie służyć jako węzeł kolejowy dla transportu podmiejskiego.

1945–1989

Później, po zakończeniu wojny i przejęciu władzy nad Pomorzem przez polskie władze, zainicjowano prace nad odbudową zniszczonej infrastruktury. Już we wrześniu 1945 roku stacja Osowa wznowiła działalność. Cała linia została poddana pod zarząd DOKP w Gdańsku, który podzielił obszar na strefy odpowiedzialne za odbudowę.

Linie nr 201 były w gestii jednostek z Bydgoszczy, Gdyni oraz Kościerzyny. Przeszkodą na drodze do pełnej odbudowy okazała się umowa koncesyjna, która dawała Francusko-Polskiemu Towarzystwu Kolejowemu prawo do prowadzenia działalności do 1975 roku, co zrealizowano dopiero w 1947 roku. Dzięki temu Osowa miała szansę stać się znowu węzłem, co miało miejsce po przywróceniu ruchu pomiędzy Kokoszkami a Gdynią, a także po zniesieniu militaryzacji kolei w 1949 roku.

W 1948 roku zdarzenie wypadkowe, w którego wyniku pociąg towarowy prowadzony przez niedoświadczonego maszynistę, doprowadził do zniszczenia 16 wagonów, co było kolejnym czynnikiem wpływającym na bezpieczeństwo. W dalszej perspektywie rozwój przemysłu w latach 60. spowodował znaczny wzrost przewozów na linii 201 pomiędzy Gdynią Główną a Kościerzyną.

W rozkładzie jazdy z 1964/65 przewidywano 6 par pociągów, natomiast w 1966–1967 roku liczba ta wzrosła do 13 par, co świadczy o rosnącym znaczeniu tej linii. W 1973 roku wraz z dołączeniem wsi Osowa do Gdańska, zmieniono nazwę stacji na Gdańsk Osowa, co wiązało się również z zakończeniem ruchu pasażerskiego w kierunku Kokoszek i przekształceniem stacji w mijankę.

po 1989

Zupełnie nową jakość na linii 201 wprowadził pojazd szynowy, który w 1992 roku zaczął kursować na trasie. Były to dwuwagonowe spalinowe zespoły trakcyjne serii SA101 (001, 002, 003), które nie spełniały wymagań, gdyż były zbyt małe w porównaniu z wcześniejszymi pociągami. Po pewnym czasie pojazdy te były kierowane na mniej uczęszczane trasy.

W 1994 roku wprowadzono nową serię SZT na szlaku Gdynia – Kościerzyna, a w 1998 roku na trasie Gdańsk Osowa – Gdynia Główna odbyły się jazdy pokazowe z udziałem niemieckiego spalinowego zespołu trakcyjnego VT644 TALENT. Rok 2001, mimo powodzi w Gdańsku, to okres, w którym pociągi Intercity korzystały z tej trasy jako objazd.

1 stycznia 2010 roku zamknięto kasę biletową, co świadczy o dalszych zmianach w systemie obsługi pasażerów.

Pomorska Kolej Metropolitalna

W dniu 13 grudnia 2015 roku zakończono przebudowę stacji Gdańsk Osowa, co wiązało się z budową dwóch nowych peronów o długości 160 metrów. Stacja została dostosowana do standardów Pomorskiej Kolei Metropolitalnej, z charakterystycznymi czerwonymi wiatami tworzącymi część aranżacji stacji. Większość prac została przeprowadzona przez spółkę PKM S.A., z wyjątkiem prac torowych, które zrealizowała PKP PLK.

Linie kolejowe

Gdańsk Osowa służy jako istotny węzeł kolejowy, który łączy kilka kluczowych linii. Spotykają się tu cztery normalnotorowe linie kolejowe, które nie są zelektryfikowane. Wśród nich znajduje się jednotorowa (a w kierunku Gdyni dwutorowa) linia nr 201, łącząca Nową Wieś Wielką z Gdynią Port Centralnym. Na tej trasie odbywa się zarówno ruch pasażerski (pociągi relacji Gdynia Główna – Kościerzyna), jak i towarowy.

Obok tej linii, mamy także jednotorową linię nr 235, która łączy Kokoszki z Gdańskiem Osową, gdzie wykonywany jest wyłącznie ruch towarowy. Dodatkowo, na stacji Gdańsk Osowa znajdują się dwie inne linie – dwutorowa linia kolejowa nr 248 z Gdańska Wrzeszcza oraz jednotorowa łącznica nr 253, która łączy Gdańsk Osowa z Gdańskiem Rębiechowo.

Łącznica ta umożliwia pociągom wyjeżdżającym z linii nr 248 skierowanie się bezpośrednio w stronę Kartuz oraz Kościerzyny, bez potrzeby zmiany czoła na stacji w Osowie.

Stacja Gdańsk Osowa odgrywa zatem znaczącą rolę w organizacji transportu kolejowego w tym regionie, umożliwiając efektywną wymianę towarów oraz pasażerów.

Infrastruktura

Budynek dworca

Dworzec Gdańsk Osowa został zbudowany w latach 30. XX wieku i charakteryzuje się architekturą typową dla linii Bydgoszcz – Gdynia. Styl ten jest szczególnie widoczny w północnej części magistrali węglowej. Podobne obiekty można znaleźć m.in. w Gdyni Wielkim Kacku, Wieżycy oraz Skorzewie. Zabudowania stacyjne zostały zrealizowane przez Francusko-Polskie Towarzystwo Kolejowe. Struktura budynku jest trójbryłowa, gdzie największa z brył przeznaczona jest na mieszkania dla personelu stacji. Wejście do mieszkań usytuowane jest w rogu budynku, od strony placu przeddworcowego.

Na parterze budynku znajduje się zaledwie fragment poczekalni, a pomieszczenia mieszkalne są oddzielone od niej. W centralnej części mieści się hala poczekalni, która częściowo wnika w przestrzeń mieszkalną. W tej hali wydzielono również miejsce na kasę bagażową. W trzeciej bryle znajdują się dwa główne pomieszczenia: pokój naczelnika stacji oraz obszar, w którym zlokalizowane są kasa biletowa, telegraf oraz nieaktywnie funkcjonująca nastawnia Os. Dawniej, zarówno kasa biletowa, jak i nastawnia były obsługiwane przez jedną osobę. Kasa biletowa została zamknięta w 2010 roku.

W 2016 roku władze Gdańska wyraziły zainteresowanie nieodpłatnym przejęciem budynku dworca w celu jego adaptacji na cele kulturalne, w tym stworzenia biblioteki.

Perony

Przed modernizacją, stacja dysponowała dwoma peronami, które nie były zadaszone i miały wykończenie w postaci płyt chodnikowych. Pierwszy peron nie był używany od 1973 roku, kiedy to kończono obsługę pociągów pasażerskich na linii 235. Drugi peron natomiast obsługiwał pociągi kursujące na linii 201, łączące Gdynię Główną z Kościerzyną.

Po modernizacji stacja ma obecnie dwa częściowo zadaszone perony. Pierwszy z nich obsługuje pociągi relacji Gdańsk Wrzeszcz–Gdynia Główna/Kościerzyna/Kartuzy, a peron drugi jest wykorzystywany do obsługi połączeń Gdynia–Kościerzyna/Kartuzy/Gdańsk Wrzeszcz.

Pozostałe budynki

Na terenie stacji Gdańsk Osowa znajduje się także magazyn, który ma własną bocznicę. W pobliżu placu stacyjnego ulokowana jest nieczynna ziemianka. Przy końcówce stacji, w kierunku Gdyni, znajduje się nastawnia dysponująca „Os”, która została przekształcona z dawnej nastawni wykonawczej. W nowej wersji zabudowy zastosowano nowoczesne, komputerowe urządzenia do sterowania ruchem kolejowym.

Ruch pociągów

Pociągi regionalne

Na stacji Gdańsk Osowa kursują pociągi Polregio, które obsługują trasy z Gdyni Głównej do Kościerzyny i z Gdańska Wrzeszcza do Gdyni Głównej. Są to kluczowe połączenia, które umożliwiają regionalny transport pasażerski.

Pociągi dalekobieżne

Obecnie przez Gdańsk Osową nie przejeżdżają pociągi dalekobieżne. Ostatnie, które kursowały na tej trasie, to sezonowy pociąg pospieszny w relacji Gdynia-Wrocław Główny, a jego ostatni przejazd miał miejsce 30 sierpnia 1990 roku. Decyzja o wycofaniu połączeń dalekobieżnych była związana z optymalizacją czasów przejazdu między Gdynią a Bydgoszczą, co stało się możliwe dzięki skierowaniu pociągów linią zelektryfikowaną przez Gdańsk Główny.

W rozkładzie na sezon 2008/2009 przewidywano co prawda kursowanie wakacyjnego pociągu pospiesznego z Łeby/Helu do Katowic, ale ostatecznie to połączenie zostało zrealizowane przez Gdańsk Główny. Ta zmiana pozwoliła na skrócenie czasu przejazdu między Gdynią a Bydgoszczą o 26 minut oraz 13 minut w kierunku odwrotnym.

Do końca sezonu letniego 2012 przez stację Gdańsk Osowa kursowały też pociągi przyspieszone Arriva RP, realizujące trasę z Bydgoszczy do Helu.

Pociągi towarowe

Linia nr 201 została w dużej mierze zbudowana z myślą o dalekobieżnym ruchu towarowym, który w okresie międzywojennym musiał zapewniać dostęp do portu w Gdyni bez konieczności opuszczania kraju (wówczas Gdańsk pełnił funkcje wolnego miasta). Po II wojnie światowej oraz elektryfikacji połączenia przez Tczew, znaczenie tej linii w transporcie towarowym znacznie spadło. Obecnie głównie obsługuje ona ruch lokalny, dostosowany do potrzeb przemysłu w rejonie powiatów kościerskiego i bytowskiego. W przypadkach zakłóceń na głównych trasach między Tczewem a Gdańskiem lub Bydgoszczą, linia ta nabiera znaczenia jako alternatywna trasa.

Północny odcinek linii 201, łączący Gdańsk Osowę z Gdynią Główną, jest także wykorzystywany do transportu ładunków do portu lotniczego, głównie paliwa lotniczego. Pociągi obsługiwane są przez Lotos Kolej, a dodatkowo po magistrali kursują pociągi innych przewoźników prywatnych.

---

Oceń: Gdańsk Osowa

---