Gottfried Reyger

---

Życie i działalność

Gottfried Reyger urodził się w zamożnej rodzinie kupieckiej, co miało duży wpływ na jego późniejsze życie i działalność. Był on synem Gdańskiego kupca o tym samym imieniu, który żył w latach 1675–1744. W dodatku był bratankiem znanego burmistrza Friedricha Reygera. Jego edukacja rozpoczęła się w Gimnazjum Akademickim w Gdańsku, gdzie uczęszczał przez dwa lata, od 1720 do 1722 roku. Następnie kontynuował naukę, studiując prawo oraz nauki przyrodnicze w Halle, aż do 1726 roku.

Po ukończeniu studiów Reyger wyruszył w podróż po Europie, odwiedzając m.in. Niderlandy, Anglię oraz Francję. Po powrocie do Gdańska przez kilka lat pełnił funkcję przełożonego w kościele Zbawiciela oraz w szpitalu św. Gertrudy, jednak w 1734 roku, korzystając z zabezpieczeń finansowych, postanowił zrezygnować z tych stanowisk, by poświęcić się badaniom naukowym. W 1735 roku odwiedził Rzeczpospolitą w celach naukowych.

Reyger był jednym z dziewięciu założycieli Towarzystwa Przyrodniczego w Gdańsku, które zainaugurowało swoją działalność 2 stycznia 1743 roku. Z czasem, w 1753 roku, zmieniło ono nazwę na Naturforschende Gesellschaft in Danzig. Został dyrektorem tego stowarzyszenia na dwa lata, wprowadzając istotne reformy administracyjne, w tym podział na wydziały, samodzielnie kierując Wydziałem Przyrodniczym. W 1780 roku osiedlił się w Oruni, gdzie stworzył w swojej posiadłości ogród oraz organizował spotkania dla uczonych. Po jego zgonie, majątek został sprzedany przez żonę, a obecnie znajduje się tam Park Oruński. W swoim testamencie Reyger ustanowił fundację na rzecz promowania nauki.

Prace botaniczne

Reyger zrealizował znaczące dzieło w zakresie botaniki, publikując dwutomowe opracowanie dotyczące flory Gdańska, zatytułowane Tentamen florae Gedanensis, które ukazało się w latach 1764–1766. Pierwsza część została opublikowana po łacinie, a druga, niemiecka edycja, pojawiła się w 1768 roku. Ta publikacja była pionierską próbą systematyzacji flora w Niemczech według systemu Linneusza. Warto zauważyć, że Reyger nie odnajdywał wszystkich roślin osobiście, lecz cytował wiele z ich wcześniejszych badań, w tym prace takich uczonych jak Mikołaj Oelhaf, Christian Mentzel oraz Jakob Breyne, co spowodowało powielanie niektórych błędów w jego dziele.

Reyger umiejętnie przedstawiał stanowiska roślin, ich cechy charakterystyczne oraz okresy kwitnienia, a jego prace zawierały także synonimy według systemu Gasparda Bauhina. Bardziej rozbudowana część dzieła dostarczyła nowych gatunków oraz korekt do wcześniejszych opisów. Ostateczny wykaz obejmował 154 gatunki skrytopłciowe oraz 714 gatunków jawnopłciowych. Hugo Klinggraeff wskazał, że po wyeliminowaniu błędnie oznaczonych gatunków, pozostało około 630 poprawnie rozpoznanych jawnopłciowych, z czego 190 nie było wcześniej opisanych w kontekście Gdańska i 40 uznano za całkowicie nowe dla Prus. Reyger korzystał z obserwacji florystycznych dostarczanych mu przez pastora Johanna Reinholda Forstera oraz Johanna Philippa Breyne.

Nowe wydanie jego publikacji w języku niemieckim z 1768 roku miało na celu udostępnienie informacji o roślinach szerszemu gronu miłośników botaniki, którzy nie znali łaciny. Obejmuje ono wybór z obu tomów oraz sześć nowych gatunków, które Reyger sam odkrył i zaobserwował. Jego badania nad lokalną florą wspierały również prace dotyczące pogody w Gdańsku z 1770 roku, gdzie Reyger dodał niewielkie uzupełnienie do wcześniejszych opisów flory.

W swojej posiadłości w Oruni stworzył ogród, który później nosił nazwę Höhnes Garten, a obecnie jest częścią Parku Oruńskiego, gdzie uprawiał egzotyczne rośliny. Na zebraniach Towarzystwa Przyrodniczego w Gdańsku wygłaszał wykład zatytułowany „O wpływie pogody na rodzime rośliny” w 1767 roku, w którym przedstawił wyniki swoich doświadczeń dotyczących terminów kwitnienia około 500 gatunków. Stworzył także kalendarz kwitnienia oparty na wcześniejszym opracowaniu Karola Linneusza dla regionu Hammarby pod Uppsalą, co przyczyniło się do zaangażowania członków Towarzystwa w dziedzinie botaniki.

Prace zoologiczne

W ramach działalności Towarzystwa Przyrodniczego w Gdańsku, Reyger opublikował w 1754 roku swoją pracę dotyczącą rozwoju mszyc. Po śmierci Jacoba Kleina, zajął się wydaniem jego dzieła o ptakach, które nazwano Verbesserte und vollstaendigere Historie der Voegel herausgegeben von Gottfried Reyger (1760). W 1766 roku opublikował też na podstawie materiałów Kleina, wspólnie z innymi badaczami, pracę zatytułowaną Ova avium plurimarum ad naturalem magnitudinem delineata et genuinis coloribus picta, J.T. Klein Sammlung verschiedener Voegel.

Prace meteorologiczne

Reyger prowadził regularne pomiary dotyczące pogody od 1722 do 1769 roku, co umożliwiło analizę zmian temperatur oraz opadów w różnych miesiącach i sezonach. Jego badania dostarczyły cennych informacji o zmienności warunków atmosferycznych oraz rozkładzie cieplejszych i chłodniejszych lat, a także suchych i wilgotnych okresów. Zauważył, że ruchy powietrza z zachodu wpływają na umiarkowaną pogodę, natomiast masy z południa i wschodu przynoszą w styczniu silne mrozy.

Prace z zakresu fizyki i astronomii

Również w dziedzinie fizyki i astronomii Reyger przyczynił się do badań nad spadaniem ciał oraz ruchem na równi pochyłej. Obserwacje astronomiczne prowadził w Bramie Zielonej.

Publikacje

Gottfried Reyger, znany ze swojej działalności naukowej, ma na swoim koncie wybitne publikacje, które przyczyniły się do rozwoju botaniki i meteorologii. Oto niektóre z jego najważniejszych prac:

• 1764–1766: Tentamen florae Gedanensis methodo sexuali adcomodatae. Dantisci apud D. L. Wedel, vol. 1 ss. 293, vol. 2 ss. XII+224. (BioDivLibrary),
• 1768: Die um Danzig wildwachsenden Pflanzen nad ihren Geschlechtstheilen geordnet und beschrieben. Daniel Ludewig Wedel, Danzig, 14 nienumerowanych stron („Vorrede”)+ss. 431. (BioDivLibrary),
• 1770: Die Beschaffenheit der Witterung in Danzig vom Jahr 1722 bis 1769 beobachtet nach ihren Veränderungen und Ursachen verwogen, und mit dem Wetter an andern Orten verglichen. Danzig und Leipzig bey Daniel Ludwig Wedel. Ss. 355,
• 1788: Reyger von der Danziger Witterung ; Die Beschaffenheit der Witterung in Danzig. T. 2. Vom Jahr 1770 bis 1786, nebst Zusatzen zur Danziger Flora. Gedruckt bey D. Wedel, Danzig.

---

Oceń: Gottfried Reyger

---