Park Oruński

---

Położenie

Park Oruński zlokalizowany jest w południowych rejonach Gdańska, na Oruni, przy ulicy Nowiny 2. Obszar ten rozciąga się w dolinie, która biegnie od Łostowic aż do Kanału Raduni, ograniczającego park od wschodniej strony. W dolinie tej płynie Potok Oruński, który w parku tworzy malowniczą kaskadę i uchodzi do Kanału Raduni na skraju parku. Warto zaznaczyć, że dolina została objęta ochroną prawną w 1999 roku w celu zachowania jej naturalnego charakteru, który obejmuje strome zbocza oraz bogatą roślinność.

Na południowym obrzeżu parku znajduje się Zbiornik Wody Stara Orunia, który jest cennym zabytkiem hydrotechnicznym i znajduje się na terenie obszaru Natura 2000. W obrębie parku dostrzec można dwa stawy: większy staw górny, który zasilany jest wodami Potoku Oruńskiego, oraz mniejszy staw dolny, obydwa połączone są strumieniem. Całkowita powierzchnia parku wynosi 19 ha.

Wzgórza

Granice obszaru parku wyznaczają liczne wzgórza:

• od północy: Góra Łez, Góra Gliniana,
• od południa: Góra Pięciu Braci.

Wzgórza te związane są z lokalnymi legendami, a na ich szczytach można spotkać głazy narzutowe, które są typowe dla obszarów, gdzie lodowce ustępująły.

Przyroda

Dolina Potoku Oruńskiego, w której znajduje się park, charakteryzuje się wyjątkową szatą roślinną na tle okolicznych obszarów. Spotkać tu można rzadkie gatunki roślin, w tym pajęcznicę gałęzistą oraz chronione ściśle: obrazki plamiste, dzwonek szerokolistny oraz przylaszczkę pospolitą. Te gatunki są cennym świadectwem pozostałości po dawnych lasach.

Wśród bardziej powszechnych roślin, które można napotkać w tym miejscu, znajdują się: zawilec gajowy, zawilec żółty, złoć żółta oraz łąkowa, a także kokorycz wątła. Dodatkowo na terenie parku obecne są również liczne gatunki grzybów, które obfitują w tym ekosystemie.

Drzewostan

Porastająca parkowe wzgórza buczyna pochodzi z XIX wieku. W obrębie ogrodu rosną także dęby, olsze i lipy, a nad zbiornikami wodnymi można spotkać wierzby płaczące. Warto wyróżnić aleję czterdziestu lip, posadzoną w latach 40. XIX wieku, która ciągnie się od dworku parkowego do wyższego stawu. W parku kiedyś rosła też lipa, której wiek według ocen z 1906 roku wynosił 400 lat. Przedwojenne przekazy głoszą, że została ona zasadzona przez Królową Marysieńkę.

Pomniki przyrody

Na terenie parku znajdują się także prawnie chronione obiekty przyrody, które zasługują na szczególną uwagę:

Obiekt	Wysokość	Obwód	Numer rejestru
Lipa drobnolistna	20 m	328 cm	1098
Buk zwyczajny	20 m	328 cm	1099
Buki zwyczajne (2 szt.)	26 m	260, 290 cm	1100
Dąb bezszypułkowy	25 m	356 cm	1101
Głaz narzutowy	1,30 m	672 cm	1133

Historia

Powstanie parku

W dawnych wiekach Orunia stanowiła ulubione miejsce wypoczynku dla mieszkańców Gdańska, obfitująca w podmiejskie dworki. Na przełomie XVI wieku, na tych terenach znajdował się dworek myśliwski, co zostało uwiecznione na mapie z 1599 roku. Jego pierwsi właściciele, bracia Tewes, przekazali go później gdańskiemu rajcy Michałowi Kerlowi. W początkach XVII wieku dworek przeszedł w posiadanie burmistrza Gdańska Bartłomieja Schachmanna, który nadał temu miejscu charakter przydwornego założenia parkowego, rozpoczynając budowę stawów i strumienia.

W 1630 roku na mocy kolejnych zmian, właścicielem ogrodu został burmistrz gdański Johann Zierenberg. Wówczas rezydencja parkowa zaczęła służyć jako miejsce spotkań artystów i lokalnej elity, a park przyjął formę ogrodu renesansowego, zachwycając rozległymi, geometrycznymi kwaterami kwiatowymi.

Złota era parku

Na koniec XVII wieku park przeszedł na własność Albrechta Groddecka, gdańskiego armatora. W 1698 roku miał zaszczyt gościć Augusta II Mocnego. W 1734 roku, w czasie rosyjskiego oblężenia Gdańska, znalazł się tutaj w obozie rosyjski marszałek Münnich, a w tym miejscu, być może, podpisano akt kapitulacji Gdańska. Groddeckowie byli właścicielami parku w latach 1685–1779.

W 1780 roku gdański botanik Gottfried Reyger przejął nasze ogrodowe skarby, co przyczyniło się do utraty renesansowego charakteru parku na rzecz bardziej naturalnego układu. Zaczęły wówczas powstawać malownicze punkty widokowe oraz ogród botaniczny, w którym hodowano m.in. ananasy, owoce cytrusowe i kawę. Reyger, jako członek Towarzystwa Przyrodniczego, prowadził obserwacje botaniczne, co zaowocowało powstaniem pracy na temat lokalnych roślin.

W 1798 roku, podczas podróży z Prus do Berlina, park odwiedził Fryderyk Wilhelm III Pruski.

Zabór pruski

W 1803 roku park z pałacykiem nabył kupiec anglijski Edward Solly. Gdy w 1807 roku Gdańsk został zajęty przez Francuzów, Solly musiał opuścić miasto. Na jego miejscu pojawił się Mateusz Józef Hanneman. W 1813 roku, w trakcie wojen napoleońskich, w parku miała miejsce bitwa między wojskami francuskimi a rosyjskimi, co doprowadziło do dewastacji tego pięknego ogrodu. To wydarzenie nadało nazwę jednemu ze wzgórz w parku, Górze Łez.

Następnie park przeszedł pod skrzydła gdańskiego kupca Fryderyka Hoene, który nadał mu romantyczny charakter. Hoene zlecił renowację ogrodu oraz odbudowę dworku, wprowadzając trzeci staw, w którym prawdopodobnie hodowano ryby ozdobne.

Współczesność

W 1918 roku, po śmierci właściciela, park został przekazany miastu na mocy testamentu córki, Emilii Hoene. W dwudziestoleciu międzywojennym odbywały się tu festiwale świętojańskie z muzyką orkiestrową. W 1933 roku Orunia, wraz z parkiem, zostały włączone do Gdańska.

Po II wojnie światowej park przeszedł na własność skarbu państwa. W latach 50. XX wieku w parku otwarto dom spokojnej starości oraz przedszkole publiczne nr 9, które działa do dziś. W latach 1974–1979 trwała rewitalizacja parku, kierowana przez Biuro Projektów Budownictwa Komunalnego w Gdańsku. Prace realizowane przez Miejskie Przedsiębiorstwo Budowy i Konserwacji Terenów Zielonych wpłynęły na zmianę parku, który częściowo utracił swój XIX-wieczny charakter.

W 1980 roku przez środek parku został przeprowadzony kolektor ściekowy dla dzielnicy Południe. Badania naukowców z Uniwersytetu Gdańskiego wykazały, iż interwencje te spowodowały obniżenie poziomu wody w wyższym stawie, co doprowadziło do szybkiego obumierania drzew.

Idąc dalej, w 2001 roku park ucierpiał w wyniku powodzi, która przyniosła liczne zniszczenia. Jednakże z czasem ślady tej katastrofy zostały usunięte, a od 2009 roku rozpoczęto proces przywracania mu cech z XIX wieku.

W 2017 roku oddano do użytku plac zabaw dla dzieci, powstały amfiteatr „Orana”, a projekt rewitalizacji zakończono, odnawiając aleje oraz ich oświetlenie. Po głosowaniu w ramach budżetu obywatelskiego na rok 2018, zaplanowano budowę wieży widokowej na terenie parku.

W 2019 roku budynek przy ulicy Nowiny 2b, zajął Gdański Archipelag Kultury Gdańskiego Archipelagu Kultury, w którym odbywają się koncerty oraz pokazy filmowe, a także spotkania z osobistościami. Nad instytucją czuwa również amfiteatr Orana, w którym latem organizowane są wydarzenia kulturalne i koncerty.

Kultura tatarska

Na terenie parku znajduje się ważna instytucja – Narodowe Centrum Kultury Tatarów Rzeczypospolitej Polskiej im. Leona Mirzy Kryczyńskiego. Jest to placówka, która jest częścią Związku Tatarów Rzeczypospolitej Polskiej. Misją tej organizacji jest gromadzenie ludzi polskiego pochodzenia tatarskiego oraz promocja i pielęgnowanie bogatej, ponad 600-letniej historii i kultury tatarów polskich.

W Centrum Kultury Tatarów można zobaczyć ekspozycje poświęcone historii Tatarów na terenach Rzeczypospolitej Polskiej oraz odwiedzić mały meczet, obok którego znajduje się medresa, co dodaje autentyczności tej placówce.

Warto również wspomnieć, że 25 listopada 2010 roku w parku z rąk prezydenta Bronisława Komorowskiego odsłonięto Pomnik Tatara Polskiego, który jest symbolicznym upamiętnieniem tatarskiego dziedzictwa w Polsce.

Obiekty

Park Oruński to miejsce pełne ciekawych obiektów, które warto odwiedzić. W skład atrakcji wchodzą:

• amfiteatr Orana,
• Dwór Oruński (przedszkole nr 9),
• Narodowe Centrum Tatarów Rzeczypospolitej oraz ich pomnik,
• dawny budynek stajni,
• budynek Sceny Muzycznej GAK,
• lodownia z XVII wieku.

---

Oceń: Park Oruński

---