Maciej Menius

---

Życiorys

Syn Jerzego i Agnieszki, Maciej Menius, urodził się w rodzinie luterańskiej związanej z handlem. Swoją przygodę z nauką rozpoczął 20 października 1558, zapisując się na Uniwersytet w Wittenberdze, gdzie miał okazję uczyć się pod okiem F. Melanchtona oraz V. Winshemiusa, bliskich współpracowników Lutra. Warto dodać, że jego studia były wspierane finansowo przez Radę Miejską Gdańska.

W wyniku ciężkiej pracy i determinacji Menius uzyskał tytuł magistra filozofii we wrześniu 1570. Mimo to, od roku 1569 wielokrotnie zwracał się do gdańskiej Rady Miejskiej o przydzielenie mu stanowiska profesora lub wsparcie finansowe na dalsze kształcenie, jednak jego prośby pozostawały bez odpowiedzi. W latach 1571 lub 1572 przeprowadził się do Zgorzelca (Görlitz), gdzie ożenił się z Klarą Weidener, czasową córką burmistrza miasta, a Daniel Hermann z tej okazji stworzył dla nich wiersz.

W czasie pobytu w Zgorzelcu Menius Królewca postanowił zająć się wydawaniem kalendarzy. W 1572 roku przesłał Gdańskiej Radzie Miejskiej swój pierwszy kalendarz. Niewątpliwie jednak jego najważniejszym dziełem z tego czasu była publikacja podręcznika gnomoniki, autorstwa Bartłomieja Scultetusa, zatytułowana Gnomonice de solariis, która ukazała się w Zgorzelcu. W 1572 roku przeprowadził też obserwacje nowej gwiazdy, dla której napisał rozprawę, znaną jedynie z późniejszych wzmiankek, a praca dotycząca Księżyca z roku 1576 niestety się nie zachowała.

W 1575 roku Menius uzyskał prestiżowe stanowisko profesora matematyki w Gimnazjum Gdańskim, gdzie rozwijał swoje zainteresowania astronomiczne. W 1578 roku, w wydanym przez Jakuba Rhodego pisemku zatytułowanym Von alter geschlecht der Cometen […] der uns zu Dantzigk den 12 Novembris 1577 jahr erscheinen ist…, opisał bieg komety, która pojawiła się w 1577 roku. Warto zaznaczyć, że w przedmowie do tego dzieła wymienił również Kopernika jako jednego z najznakomitszych astronomów swojego czasu.

Poza wydawaniem kalendarzy, Menius zajmował się również tworzeniem prognoz astronomicznych. Jego prognostyk z 1577 roku zawierał opis zaćmienia Słońca, które miało miejsce 2 kwietnia, a prognostyk na 1578 roku odnosił się do zaćmienia z dnia 26 września. Niestety, żaden z jego kalendarzy i prognoz nie dotrwał do naszych czasów. W 1579 roku został profesorem matematyki na Uniwersytecie Albrechta w Królewcu, gdzie 2 grudnia tego samego roku zapisał się do metryki uczelni.

Od 1586 roku Menius był również oficjalnym wydawcą kalendarzy w Królewcu, gdzie zaczął je wydawać w 1581 roku. Jego kalendarz na rok 1581 ukazał się zarówno w Szczecinie (w języku niemieckim), jak i w Lipsku (w języku łacińskim), oba były dedykowane Jerzemu Fryderykowi. Menius jako jeden z pionierów w kręgu protestanckim w Polsce przyjął kalendarz gregoriański. Jego kalendarze i prognozy były regularnie przesyłane do Rady Miasta Gdańska, z którą utrzymywał bliskie relacje. W 1586 roku Rada zwróciła się do Królewca z prośbą o urlop dla Meniusa, aby mógł brać udział w pracach mierniczych.

Warto również odnotować, że pełnił funkcję bibliotekarza w bibliotece książęcej. Znany był jako zagorzały zwolennik teorii Kopernika, której elementy wprowadził do swoich wykładów w 1595 roku. W Królewcu zrealizował wiele obserwacji astronomicznych, a w 1581 roku wydał rozprawę o komecie, zatytułowaną Grundliche observationes astronomi ae, d. i. Absehung oder Abmessung des einzigen Cometen, a w 1584 roku pracę Theoremata de circulis sphaerae materialis.

Menius łączył swoje kariery z wybitnymi astronomami takimi jak Wilhelm Heski, Hieronim Stadius, Cyprian Leovitus, Tycho de Brahe, Bartłomiej Scultetus, oraz Jan Praetorius. 25 maja 1584 roku we Fromborku, na zaproszenie Jerzego Fryderyka, uczestniczył w badaniach astronomicznych mających na celu określenie szerokości geograficznej tego miasta razem z Eliaszem Cimberem, uczniem Brahego. Menius z Cimberem przeprowadzali obserwacje w ogrodzie książęcym w Królewcu pomiędzy 7 a 28 czerwca 1584 roku, ustalając szerokość geograficzną na 54 stopnie 44 minuty.

1 maja 1591 Menius wygłosił dysputę pod tytułem De rotundite terrae et aquae. Trzykrotnie pełnił obowiązki rektora (w latach 1587, 1593, 1599) oraz siedmiokrotnie był dziekanem na Uniwersytecie Królewieckim. Z Klarą Weidener (zmarłą w 1590) doczekał się 10 dzieci, a w 1591 roku ożenił się z Zofią Moller, z którą miał 4 potomków.

---

Oceń: Maciej Menius

---