Dom Towarzystwa Przyrodniczego w Gdańsku

---

Historia

Kamienica, która dziś przyciąga wzrok swoim stylem manierystycznym, znajduje się przy ul. Mariackiej pod numerem 26, tuż obok Bramy Mariackiej. Jej boczna fasada kieruje się w stronę Długiego Pobrzeża. Ten imponujący budynek został wzniesiony w latach 1597–1599 dla kupca Hansa Köpego, prawdopodobnie według koncepcji architekta Antoniego van Obberghena.

Fasada frontowa, sięgająca wysokości 30 metrów do kalenicy, prezentuje skromną, lecz elegancką dekorację kamieniarską, wzbogaconą subtelnym portalem. Szczyt budynku, zdobiony typową dla tego stylu ornamentyką, charakteryzuje się interesującymi zestawieniami prostych i okrągłych taśm. Architekt, dążąc do nadania bryle oryginalności, wprowadził niezwykłe elementy konstrukcyjne, które wyróżniają ten obiekt w gdańskim pejzażu, szczególnie widocznych z perspektywy Motławy. Ponadto, boczna elewacja została urozmaicona wielopiętrowym wykuszem, który kończy się podwójnym szczytem. Blaszany dach w formie falującej nawiązuje do linii szczytów zarówno frontowej, jak i tylnej fasady. Dodatkowo, do frontowego wymiaru kamienicy dobudowana została wieża, której całkowita wysokość z iglicą wynosi 36 metrów, a zwieńczenie ozdabia wysublimowany hełm.

Historia budynku w XVII i XVIII wieku nie była pełna, co sprawia, że wiele aspektów jego funkcjonowania pozostaje niejasnych. Przyjmuje się, że pełnił on różne funkcje, zarówno jako budynek mieszkalny, jak i składowy, z pomieszczeniami wynajmowanymi zagranicznym kupcom. Według XIX-wiecznych relacji, znajdowały się tu także lokale mieszkalne oraz pracownie szewców. W 1846 roku kamienicę nabyło Towarzystwo Przyrodnicze w Gdańsku, które przekształciło wnętrza w sale posiedzeń, pracownie naukowe, małe muzeum oraz bibliotekę. W 1866 roku na wieży utworzono obserwatorium astronomiczne, co wiązało się z usunięciem wcześniej istniejącego hełmu i zainstalowaniem nowej, obrotowej kopuły. Na poziomie piwnicznym funkcjonowała restauracja „Zum Grünen Gewölbe” (Pod zielonym sklepieniem).

Niestety, w wyniku zniszczeń w 1945 roku budynek uległ poważnemu zniszczeniu, lecz frontowa fasada i wieża przetrwały. W latach 1956–1958 odbudowano go, nadając mu nowe przeznaczenie jako siedzibę Muzeum Archeologicznego w Gdańsku. Na powrót przywrócono wieżyczce hełm w formie, jaką miała przed 1866 rokiem.

Obecnie wieża Domu Przyrodników pełni rolę punktu widokowego dostępnego dla zwiedzających, gdzie można zobaczyć niesamowitą panoramę Śródmieścia. Aby się na nią dostać, należy pokonać 142 schody: 131 z betonu, 10 drewnianych, a na końcu znajduje się platforma widokowa.

Literatura

W literaturze dotyczącej bogatej historii Gdańska, istotne pozycje, które z pewnością mogą zainteresować miłośników architektury i zabytków tego miasta, to:

• Jacek Friedrich, Gdańskie zabytki architektury do końca XVIII w., Gdańsk 1995, ISBN 83-7017-606-2,
• Andrzej Januszajtis i Zbigniew Jujka, Z uśmiechem przez Gdańsk, Gdańsk 2003, ISBN 83-86527-91-9,
• Katalog zabytków sztuki, Miasto Gdańsk, część 1: Główne Miasto, Warszawa 2006, ISBN 83-89101-47-5-6.

---

Oceń: Dom Towarzystwa Przyrodniczego w Gdańsku

---