Czołg w al. Zwycięstwa w Gdańsku

---

Historia czołgu

Gdański czołg-pomnik to czteroosobowy T-34 model 1941/42, który został wyprodukowany przez radziecki Zakład nr 112 „Krasnoje Sormowo” w Gorki. Jest to czołg uzbrojony w działo kaliber 76,2 mm, które miało znaczenie na polu bitwy podczas II wojny światowej. Pod numerem bocznym 121, czołg ten brał udział w działaniach wojennych w ramach 1 Brygady Pancernej im. Bohaterów Westerplatte, towarzysząc jej na całym szlaku bojowym.

Według dokumentacji i relacji historycznych, czołg ten miał zaszczyt być pierwszym pojazdem armii koalicji antyhitlerowskiej, który 27 marca 1945 roku wjechał do Gdyni, przybywając na wysokości Wzgórza Focha, obecnie znanego jako Wzgórze św. Maksymiliana.

W marcu 1945 roku w załodze czołgu znajdował się porucznik Julian Miazga jako dowódca, kpr. Procek jako kierowca, Piotr Subocz jako ładowniczy oraz Morawski zajmujący pozycję strzelca-radiooperatora. Niestety, krótko po wjeździe do miasta, czołg został trafiony pociskiem przeciwpancernym. W tej tragicznej sytuacji, dowódca poniósł poważne obrażenia ze strony strzelca wyborowego, który ranił go w płuca.

Pomnik

8 kwietnia 1946 roku, po renowacji w Legionowie, czołg T-34 został umieszczony na cokole w gdańskiej alei Zwycięstwa, która jest jedną z kluczowych ulic w mieście. Znajduje się on blisko skrzyżowania z ulicą Marii Skłodowskiej-Curie, w bezpośrednim sąsiedztwie Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego. Ten nowy pomnik zastąpił wcześniejszy, który został ustawiony w tym miejscu w kwietniu 1945 roku, a który pochodził z cmentarza poległych żołnierzy i należał do jednej z radzieckich jednostek pancernych, walczących o miasto. Czołg M4A2 Sherman z numerem bocznym 216 został tymczasowo usunięty, aby miejsce mogło zająć T-34. W 1972 roku, podczas prac poszerzających aleję, czołg został delikatnie przesunięty w kierunku wschodnim, aby utworzyć miejsce dla nowej jezdni.

Obecnie opiekę nad czołgiem-pomnikiem sprawuje gdański Zarząd Dróg i Zieleni. Na początku na pomniku znajdowała się tablica, której treść brzmiała:

CZOŁG T-34 PRZESZEDŁ SZLAK BOJOWY ODRODZONEGO WOJSKA POLSKIEGO OD LENINO DO GDAŃSKA. BRAŁ UDZIAŁ W WALKACH O WAŁ POMORSKI W SKŁADZIE WARSZAWSKIEJ BRYGADY PANCERNEJ IM. BOHATERÓW WESTERPLATTE. ODZNACZONY KRZYŻEM GRUNWALDU I ORDEREM CZERWONEGO SZTANDARU. CZOŁG PORUCZNIKA JULIANA MIAZGI, KTÓRY W 1945 ROKU PIERWSZY WJECHAŁ DO GDYNI. PRZEBYŁ SZLAK BOJOWY OD SMOLEŃSKA PRZEZ WARSZAWĘ, BYDGOSZCZ DO GDYNI

Później tablica ta została zastąpiona nową, o treści:

POMNIK CZOŁG T.34 1 BRYGADY IM. BOHATERÓW WESTERPLATTE KTÓRY W MARCU 1945 R. WALCZYŁ O POWRÓT GDAŃSKA DO MACIERZY

W 2017 roku przeprowadzono działania mające na celu oczyszczenie i renowację pomnika, zgodnie z zasadami malowania przyjętymi w 1 Brygadzie Pancernej. Obecnie eksponowany jest jedynie z orłem jednostki, pozbawiony swojego historycznego numeru bocznego 121.

Kontrowersje

Pomnik czołgu w Gdańsku spotyka się z licznymi kontrowersjami, które wynikają z jego historycznego kontekstu. Przez lata stał się on ofiarą wandalizmu, co przyczyniło się do jego zniszczenia i konieczności częstych renowacji. Często traktowany jest jako relikt przeszłości, symbolizujący czasy komunizmu w Polsce oraz pamięć o 1 Warszawskiej Brygadzie Pancernej im. Bohaterów Westerplatte.

Ta jednostka wojskowa, na mocy decyzji władz komunistycznych, brała udział w działaniach w Polsce po II wojnie światowej, w szczególności w walce z polskim podziemiem niepodległościowym na Podlasiu. Od czerwca 1945 roku, żołnierze brygady wspierali aresztowania oraz działania represyjne, które były kierowane przez funkcjonariuszy Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego oraz oficerów radzieckich. To stawia czołg w Gdańsku w trudnej sytuacji – symbolizuje zarówno walkę o wolność, jak i represje przeciwko tym, którzy sprzeciwiali się reżimowi.

W związku z tym, pomnik nie jest postrzegany jednoznacznie. Warto wciąż prowadzić dyskusję na temat jego znaczenia, aby zrozumieć skomplikowane relacje, jakie łączą historię z przestrzenią publiczną.

Pozostałe czołgi-pomniki w Gdańsku

„Aktualnie T-34 model 1941/42, znajdujący się w al. Zwycięstwa, jest jedynym zachowanym spośród trzech czołgów-pomników, które kiedykolwiek znajdowały się w Gdańsku. Pozostałe dwa były to również czołgi T-34. Jeden z nich, model 1942/43, został ustawiony na początku lat 60. XX wieku na Westerplatte, na Cmentarzu Żołnierzy Wojska Polskiego. Został jednak przeniesiony, a w końcu usunięty w 2007 roku i obecnie jest eksponowany w Lubuskim Muzeum Wojskowym w Drzonowie.

Drugi czołg, T-34-85, znajdował się w Śródmieściu, dokładnie na Targu Rakowym. Niestety, ten również został usunięty w 1991 roku.

---

Oceń: Czołg w al. Zwycięstwa w Gdańsku

---