Daniel Chodowiecki

---

Życiorys i pochodzenie

Daniel Chodowiecki przyszedł na świat w Gdańsku jako potomek hugenotki, Marie Henriette, córki złotnika Daniela Ayrera, która urodziła się w Szwajcarii, oraz Gotfryda Chodowieckiego, wywodzącego się z polskiej szlachty z okolic Gniezna. Jego dziadek, Christian Chodowiecki, był kupcem, który zdecydował się na osiedlenie w Gdańsku ze względu na swoje interesy, skupiając się na handlu zbożem.

Pierwotnie, zgodnie z rodzinną tradycją, Daniel kształcił się na kupca. W wieku siedemnastu lat został wysłany na praktykę handlową do Berlina, gdzie ostatecznie spędził większą część swojego życia. W stolicy Prus objął stanowisko dyrektora Pruskiej Akademii Sztuki, co potwierdza jego zaangażowanie w rozwój artystyczny regionu.

Mimo długich lat spędzonych w Niemczech, Chodowiecki odczuwał bliskość do trzech kultur: francuskiej, z powodu jego matki pochodzącej z hugenockiej rodziny, gdańskiej oraz polskiej. Po rozbiorze Polski w 1772 roku napisał do hrabiny Solms-Laubach następujące słowa:

Z ojca jestem Polakiem, potomkiem dzielnego narodu, który wkrótce przestanie istnieć.

Z kolei w liście do Józefa Łęskiego wyraził swoje uczucia wobec narodowości:

Za zaszczyt sobie poczytuję być prawdziwym Polakiem, chociaż jako pierwszy z Chodowieckich w Niemczech osiadłem.

Część swej twórczości poświęcił Polsce oraz związanym z nią wydarzeniom historycznym. Jednym z najbardziej znanych jego dzieł w Polsce jest cykl 108 rysunków stworzonych w 1773 roku podczas jego dwumiesięcznego pobytu u matki w Gdańsku. Mniej znane pozostają dwa kalendarze wydane w Berlinie, z których pierwszy z 1796 roku przedstawia polskie postacie i wydarzenia historyczne, takie jak Piast, Kopernik, August II i Tadeusz Kościuszko. Drugi z 1797 roku obejmuje sceny z życia Stanisława Leszczyńskiego oraz typowe przedstawienia polskiej szlachty, mieszczaństwa, chłopstwa oraz armii.

Daniel Chodowiecki był również autorem dzieła zatytułowanego „Konstytucja 3 maja”. Miał brata, Jana Sereniusza, który był ministrem braci czeskich.

Twórczość

W drugiej połowie XVIII wieku Daniel Chodowiecki postanowił skupić swoją uwagę na malarstwie, a z biegiem czasu odkrył swoje powołanie do tworzenia akwafort. Pionierskie podejście do ilustracji książkowych przyniosło mu uznanie, zwłaszcza w kręgach berlińskiej Akademii Umiejętności. To właśnie ona zleciła mu realizację ilustracji do wydawanych przez siebie kalendarzy, co otworzyło drzwi do wielu kolejnych zamówień.

Jeden z poetów, którego tomik został ozdobiony grafikami Chodowieckiego, podkreślił, że „gdyby Chodowieckiego nie było – cały szereg książek nie znalazłby czytelnika”. Niestety, z jego obszernej twórczości przetrwało jedynie 30 obrazów, w tym 2 eksponowane w gdańskim Muzeum Narodowym. Jego dorobek artystyczny obejmował niemal 4 tysiące rysunków oraz ponad 2 tysiące sztychów, głównie w technice akwaforty, a także liczne sceny rodzajowe z życia miejskiego, tworzone przeważnie przy użyciu tuszu i pióra.

W 1774 roku opublikowano istotny traktat „Das Elementarwerks” autorstwa Johannesa Basedowa, który znacząco wpłynął na edukację XVIII wieku. To czterotomowe dzieło, bogato ilustrowane przez Daniela Chodowieckiego, zszokowało spojrzenie na edukację, przekazując współczesną wiedzę o świecie w przystępny sposób dla młodzieży.

Rysunki Chodowieckiego miały również wpływ na przemysł filmowy, inspirując reżysera Stanleya Kubricka oraz scenografa Kena Adama podczas pracy nad filmem „Barry Lyndon” z 1975 roku. Ken Adam, dzięki swojej pracy nad tym dziełem, zdobył Oscara. Fascynację dokonaniami artysty wyrażali nie tylko ludzie kultury, ale również wielcy twórcy, jak Johann Wolfgang von Goethe oraz Günter Grass.

Upamiętnienie

W 1992 roku Günter Grass utworzył Fundację imienia Daniela Chodowieckiego, która miała swoją siedzibę w Akademii Sztuk w Berlinie. Celem tej inicjatywy jest wspieranie współpracy artystów z Niemiec i Polski. Od roku 1993, Fundacja organizuje Konkurs o Nagrodę imienia Daniela Chodowieckiego, poświęcony polskiemu rysunkowi i grafice.

W wielu miastach, takich jak Gdańsk, Kraków, Sopot oraz Berlin, można zauważyć ulice upamiętniające tę znaczącą postać. Jego wpływ jest również obecny w transporcie publicznym, gdyż jest patronem tramwaju Pesa Swing 120NaG SWING Gdańskich Autobusów i Tramwajów z numerem bocznym 1018, jak również dzwonu a2 w carillonie Ratusza Głównego Miasta w Gdańsku.

16 października 2020 roku miał swoją premierę film animowany „Chodowiecki”, w reżyserii Jakuba Pączka, który poświęcony jest Danielowi Chodowieckiemu i oparty na jego „ożywionych” grafikach. Film jest dostępny w internecie bezpłatnie, pod adresem www.Chodowiecki.com.

W maju 2023 roku do Muzeum Gdańska trafiły portrety Daniela Chodowieckiego i jego małżonki, Jeanne Chodowieckiej. Te dzieła sztuki zostały zakupione na aukcji w Berlinie. W listopadzie tego samego roku zostały eksponowane w Domu Uphagena. Portret Chodowieckiego, który się tam znajduje, stanowi pierwsze w kolekcji Muzeum odwzorowanie artysty.

Literatura dodatkowa

W zestawieniu literatury dotyczącej Daniela Chodowieckiego, wyróżnia się istotna publikacja autorstwa Zygmunta Batowskiego. W artykule zatytułowanym „Chodowiecki Daniel”, zawartym w trzecim tomie Polskiego Słownika Biograficznego, autor szczegółowo omawia życie i twórczość artysty. Praca została wydana przez Polską Akademię Umiejętności oraz Skiną Głównym w Księgarniach Gebethnera i Wolffa w Krakowie w 1937 roku. Strony 373–375 tego tomu zawierają cenne informacje na temat Chodowieckiego.

Dodatkowo, warto zaznaczyć, że w 1989 roku opublikowano reprint tej pracy przez Zakład Narodowy im. Ossolińskich, co umożliwia szerszemu gronu zainteresowanych zapoznanie się z dorobkiem tego wybitnego twórcy.

---

Oceń: Daniel Chodowiecki

---