Dom Uphagena to zabytkowa kamienica, zlokalizowana przy ulicy Długiej 12 w Gdańsku. Należy ona do Muzeum Gdańska i stanowi ważny element dziedzictwa architektonicznego regionu.
Najstarsze informacje o tym budynku pochodzą z 1357 roku, kiedy to zapewne w tym miejscu istniała drewniana konstrukcja mieszkalna. W XV wieku nastąpiła jej murowana przebudowa, a w XVI wieku fasada zyskała nowy kształt. Przez wieki kamienica zmieniała właścicieli, reprezentujących różne rodziny. W 1775 roku nabył ją zamożny bibliofil i historyk Johann Uphagen (1731–1802), pochodzący z gdańskiego rodu Uphagenów.
Właściciel nakazał przeprowadzenie rozległych prac modernizacyjnych, dostosowując fasadę oraz wnętrza do ówczesnego stylu rokoko. Dzięki temu kamienica zyskała nowy, niezwykle dekoracyjny wystrój, składający się m.in. z niskich boazerii zdobionych różnorodnymi płycinami, na których przedstawione były motywy owadów, kwiatów, ptaków, architektury starożytnej oraz sceny chińskie. Budynek, dziedziczony przez kolejnych potomków Uphagenów, stał się siedzibą ich Związku Rodzinnego.
W 1910 roku Dom Uphagena został wydzierżawiony przez władze miejskie, które utworzyły w nim muzeum pod nazwą Dom rajcy Johanna Uphagena. To muzeum funkcjonowało do 1944 roku. Niestety, w marcu 1945 roku, budynek został zniszczony przez nożny atak wojsk radzieckich, co doprowadziło do utraty większości oryginalnego wyposażenia. Po zakończeniu działań wojennych podjęto decyzję o odbudowie obiektu.
Rekonstruowano XVIII-wieczny wygląd zarówno jego wnętrz, jak i elewacji, opierając się na zachowanej dokumentacji. Po zakończeniu odbudowy w 1953 roku, budynek stał się siedzibą różnych instytucji. Muzealną funkcję odzyskał w 1981 roku, a po kolejnych renowacjach został udostępniony zwiedzającym w 1998 roku jako Muzeum Wnętrz Mieszczańskich.
Kamienica znajduje się na wąskiej, lecz długiej parceli. Jej fasada ma trzy osie, składa się z trzech kondygnacji oraz dwukondygnacyjnego poddasza, a urok jej pokrycia w kolorze ceglastym przyciąga uwagę odwiedzających. Muzeum Gdańska prezentuje kilkanaście pomieszczeń, do których należy:
- sień,
- antresola,
- herbaciarnię,
- sień I piętra,
- salon I piętra,
- dużą jadalnię,
- trzy saloniki w oficynie bocznej (pokoje owadów, kwiatów i muzyczny),
- małą jadalnię,
- sień oficyny,
- izbę kucharki,
- kuchnię,
- spiżarnię,
- oraz kantor.
Dom Uphagena to jedyna kamienica w Polsce i jedna z nielicznych w Europie zaaranżowanych na wzór domów zamożnych mieszczan z XVIII wieku, która została udostępniona turystom. Wnętrza zachwycają bogato zdobionymi drzwiami, boazeriami oraz sztukaterią, a także cennymi meblami, zegarami, obrazami i instrumentami muzycznymi, w tym także trzema oryginalnymi piecami.
Historia
Czasy najdawniejsze do 1775 roku
Historia budynku, który powstał w 1357 roku przy ulicy Długiej (późniejszy numer 12), sięga aż do średniowiecza. Pierwszym udokumentowanym właścicielem tej nieruchomości był Albert Wrede. Mimo to, podczas badań archeologicznych nie odkryto żadnych materiałów z tego okresu, co skutkuje brakiem wiedzy na temat wykonanego wówczas budynku, który prawdopodobnie był drewniany. Na początku XV wieku rajca miejski Johann van Werne stał się nowym właścicielem nieruchomości. W XV wieku budynek mieszkalny na pewno był wykonany z cegły, a jego trwalsze mury przetrwały do dnia dzisiejszego w podpiwniczeniu oraz w niektórej części przyziemia.
Na przełomie XV i XVI wieku w budynku powstała sień zdobiona arkadami w kształcie półkolistym. W drugiej połowie XVI wieku doszło do przebudowy gotyckiej fasady, której dokładny wygląd pozostaje nieznany, jednak z tego okresu pochodzi piękny kamienny portal z ozdobnym renesansowym ościeżem. Rycina autorstwa Aegidiusa Dickmanna z 1617 roku przedstawia fasadę kamienicy z trzema osiami oraz trójkątnym szczytem, wykończonym trzema okrągłymi blendami, z centralnym wejściem oraz przedprożem prowadzącym do piwnicy z zachodniej strony.
W 1627 roku nowym właścicielem został Christoph Burchardt, a pięć lat później w pakcie małżeńskim z jego żoną Susanne z domu Roden. W 1703 roku rebelii poddał ją Bartholomeus Priesterwald, a po jego śmierci w 1710 roku budynek przeszedł kontrolę urzędników, którzy na podstawie stanu technicznego zalecili wymianę belek stropowych. Ten sam rok przyniósł zakup budynku przez Samuela Ramseya, który zmarł, a następnie dom przeszedł w ręce Adelgundy Burnet, a później jej przyrodniego brata Johanna Lithgona. W 1733 roku nowym właścicielem został gdański bankier Ignatius Hyacinth Mathy, któremu w 1743 roku posiadłość odkupił biskup kujawski Walenty Aleksander Czapski. W 1751 roku posesja została przekazana Jakubowi Czapskiemu, a w 1775 roku przeszła w ręce jego córki, Konstancji Mielżyńskiej.
Kamienica w posiadaniu rodziny Uphagenów (lata 1775–1909)
21 czerwca 1775 roku kamienicę od Konstancji Mielżyńskiej nabył Johann Uphagen (1731–1802), znany bibliofil, historyk oraz ławnik gdański, pochodzący z prominentej rodziny Uphagenów. Przebudowa nieruchomości została zlecona mistrzowi budowlanemu Johannowi Benjaminowi Dreyera, który zrealizował wskazówki Uphagena, wpisując się w modny wówczas nurt rokoko. Powstały wówczas nowe dekoracje, wśród których wyróżniały się niskie boazerie wzbogacone o różnorodne płytki przedstawiające owady, kwiaty, ptaki, architekturę starożytną oraz sceny rodem z Chin. Johann Uphagen przeprowadził się do nowo wyremontowanego domu 16 października 1779 roku, natomiast ostatnie z wnętrz, salon, ukończono dopiero w 1787 roku.
Johann Uphagen zmarł, nie zostawiając po sobie dzieci, ustanawiając w 1789 roku Związek Rodzinny Uphagenów na cześć swoich rodziców. Głównym spadkobiercą uczynił swojego młodszego brata Karla Heinricha (1738–1804), a majątek dziedziczony był na zasadach majoratu. W kamienicy funkcjonowała także firma „Uphagen und Company” prowadzone przez bratanka Johanna, Johann Karl Ernst Uphagen (1777–1843). Po jego śmierci właściciele nieruchomości zmieniali się, a sama kamienica stała się siedzibą różnych kantów kupieckich.
Pod koniec XIX wieku dom rodziny Uphagenów zaczął zyskiwać na znaczeniu wśród obiegu znawców, ponieważ w odróżnieniu od innych budynków w Gdańsku, nie przeszedł znaczących modernizacji; zachowane wnętrza z XVIII wieku w niemal nienaruszonym stanie były rzadkością. Pastor i publicysta Walter Domansky (1860–1932) opublikował w gazecie „Danziger Zeitung” w 1900 roku artykuł, w którym podkreślił znaczenie kamienicy dla historii Gdańska oraz apelował o zachowanie jej w niezmienionej formie. Gdy pojawiło się zagrożenie związane z wyprzedażą domu przez Hansa Uphagena (1863–1909), Stowarzyszenie na Rzecz Zachowania Starodawnych Budowli i Zabytków Sztuki Gdańska postanowiło podjąć kroki w celu utworzenia muzeum.
W 1907 roku dom Uphagenów został zinwentaryzowany, a po śmierci Hansa Uphagena, jego żona Alma Uphagen, w imieniu małoletniego syna Horsta, podpisała 17 grudnia 1909 roku umowę z magistratem. Zgodnie z nią powstawać miało muzeum wnętrz, znane jako Dom rajcy Johanna Uphagena (Ratsherr Johann Uphagen-Haus), w ramach którego określono finansowe warunki najmu na 30 lat oraz zobowiązano rodzinę Uphagenów do przekazania wyposażenia do ekspozycji.
Muzeum w okresie przed zniszczeniem domu (lata 1910–1944)
1 kwietnia 1910 roku rozpoczęła się era wynajmu. Po przeprowadzeniu remontów oraz prac konserwatorskich, które zrealizowane zostały dzięki darowi bankiera Carla Fürstenberga (1850–1933) pod okiem architekta Richarda Dähnego, budynek został udostępniony zwiedzającym 1 listopada 1911 roku. Było to czwarte muzeum w Gdańsku po Muzeum Miejskim oraz dwóch oddziałach Muzeum Prowincjonalnego (przyrodniczo-archeologicznego w Zielonej Bramie oraz kolekcji rzemiosła artystycznego w dawnym klasztorze franciszkańskim). Na początku zwiedzający mogli zobaczyć sień, herbaciarnię, salon, dużą i małą jadalnię oraz salonik oficyny. W czasie I wojny światowej kontynuowano prace konserwatorskie, a dochody pozwoliły na wzbogacenie ekspozycji o kuchnię, kancelarię oraz pomieszczenia na drugim piętrze z salonikiem i sypialniami.
Dom Uphagena zyskał reputację jednej z najważniejszych atrakcji Gdańska, co uwidoczniło się w licznych przewodnikach oraz publikacjach, które pojawiły się w kolejnych latach. W 1944 roku muzeum zostało zamknięte, a jego wnętrza zostały zdemontowane i ewakuowane z Gdańska, co miało na celu ochronę zabytków przed zniszczeniem w trakcie działań wojennych, realizowanym przez niemieckich konserwatorów. Rysunki dotyczące inwentaryzacji przed wywózką przetrwały do dzisiaj w Archiwum Państwowym w Gdańsku. Nie istnieje dokładna lista miejsc, gdzie złożono zrabowane przedmioty, wiadomo jednak, że część z nich trafiła do majątku Gorzędziej oraz do kościoła klasztornego w Kartuzach. Budynek spłonął w marcu 1945 roku, gdy do Gdańska wkroczyły wojska sowieckie, co spowodowało zniszczenie osiemdziesięciu do dziewięćdziesięciu pięciu procent zabudowy miasta.
Decyzja o odbudowie domu, który nie pełni funkcji muzeum (lata 1946–1981)
Większość historycznego wystroju oraz wyposażenia Domu Uphagena zaginęła bezpowrotnie. Elementy, które uratowały się, przewieziono do składnicy konserwatorskiej w Oliwie. W 1946 roku zapadła decyzja o odbudowie frontowego budynku, co znalazło swoje miejsce w pierwszym etapie rekonstrukcji Głównego Miasta, obejmującego obszar wyznaczony przez ulice Długą, Pocztową, Ogarnią oraz Garbary. Prace projektowe oraz budowlane trwały do 1953 roku. Fasada, za wyjątkiem skrzydła bocznego, została starannie odtworzona, a w 1953 roku przystąpiono do rekonstrukcji elementów budowlanych, bazując na zachowanych fragmentach. Budynek przy ulicy Ogarnej 125, niegdyś stanowiący część posiadłości Uphagenów, został przekształcony w budynek mieszkalny.
W latach pięćdziesiątych XX wieku pojawił się pomysł oddania przestrzeni na muzeum, choć te pomysły nie ziściły się. Muzeum Pomorskie (dziś Muzeum Narodowe w Gdańsku) zrezygnowało z przejęcia budynku, ale głosy w tej sprawie wciąż się pojawiały. Różne instytucje, takie jak Zakład Historii Architektury Polskiej Politechniki Gdańskiej oraz Izba Rzemieślnicza, dążyły do odbudowy wnętrz w charakterze Muzeum Rzemiosła Gdańskiego. W latach 1953–1990 korzystały z budynku różne instytucje, m.in. biura Miastoprojektu-Północ oraz Gdański Ośrodek Dokumentacji Zabytków.
Kamienica zostaje ponownie muzeum (od 1981 roku)
W 1981 roku Dom Uphagena został przekazany Muzeum Historii Miasta Gdańska (dzisiaj Muzeum Gdańska). W latach 1985–1989 rozpoczęto rekonstrukcję oficyn, a prace kontynuowano w 1993 roku przez następne pięć lat. 7 czerwca 1998 roku po zakończonych pracach Dom Uphagena ponownie otwarto dla zwiedzających jako Muzeum Wnętrz Mieszczańskich. W kolejnych latach prowadzone były dalsze prace rekonstrukcyjne wnętrz oraz zbiera maće eksponaty do muzeum. Odtworzenie wyglądu i wystroju kamienicy w czasach Johanna Uphagena stało się możliwe dzięki zachowanemu odpisowi kontraktu budowlanego z 1775 roku, a także analizie różnych materiałów ikonograficznych, pochodzących głównie z pięciu wnętrz.
Uphagenówka to jedyna kamienica w Polsce i jedna z nielicznych w Europie, która udostępnia turystom widok wnętrz typowych dla XVIII wieku. Choć muzeum nosi imię dawnego właściciela, Johanna Uphagena i jego spadkobierców, nie jest to muzeum biograficzne. Głównym celem tej placówki jest przywrócenie pamięci o życiu gdańszczan, ukazujesz wycinek ich codzienności oraz architekturę miejską.
Parcela
Parcela, którą nabył Johann Uphagen w 1775 roku, była usytuowana pomiędzy ulicami Długą 12, która przebiegała na północ od działki, oraz Ogarnią 125, znajdującą się na południe od niej. Jej wymiary wynosiły 77 metrów długości i 9 metrów szerokości. Nie ustalono dokładnego momentu, w którym scalono dwie działki przy obu tych ulicach, jednak wiadomo, że całość istniała już w 1743 roku.
Po zakończeniu budowy zleconej przez Johanna Uphagena, na ulicy Długiej 12 powstała trójtraktowa kamienica, licząca trzy kondygnacje oraz dwukondygnacyjne poddasze. Od południa do budynku przylegała długa, wąska oficyna boczna, która miała trzy kondygnacje, z użytkowym poddaszem, prowadząca do poprzecznej oficyny – czterokondygnacyjnego budynku z poddaszem. Całe założenie otaczało niewielkie podwórze, oddzielone od sąsiedniej działki murem. Na tym podwórzu znajdowało się źródło wody i rosły dwie lipy.
Przy ulicy Ogarnej 125 zlokalizowany był natomiast budynek, który był połączony z dwiema oficynami, powiązanymi z zabudową przy ulicy Długiej 12. Dziś, podobnie jak przed II wojną światową, muzeum oferuje zwiedzającym odrestaurowaną kamienicę oraz obie oficyny na posesji przy ulicy Długiej 12. Z kolei dom znajdujący się przy ulicy Ogarnej 125, który został odbudowany po wojnie i przekształcony w kamienicę wielorodzinną, nie ma już funkcji muzealnych i utracił połączenie z budynkami przy ulicy Długiej 12.
W sezonie od wiosny do jesieni, odwiedzający muzeum mają możliwość skorzystania z dziedzińca Domu Uphagena, wyłożonego szwedzkimi dolomitami. Powierzchnia podwórza wynosi 120 m², a w jego centralnej części znajduje się odrestaurowana studzienka z bieżącą wodą. Wokół podwórza umieszczono ławki, będące replikami oryginalnych, które znajdowały się w dworze w Młyniskach. W tej przestrzeni zasadzono nową lipę, w miejsce historycznych drzew, które kiedyś tam rosły.
Fasada kamienicy
Historia fasady kamienicy przy ulicy Długiej (aktualny numer 12) jest wciąż otoczona tajemnicą, ponieważ nie zachowały się średniowieczne dokumenty ani obrazy dokumentujące jej pierwotny wygląd. Przypuszcza się, że znaczna przebudowa miała miejsce w drugiej połowie XVI wieku, co znalazło potwierdzenie w odkrytej podczas badań z 1995 roku kolumnie, pochodzącej z późnorenesansowego portalu. W 1617 roku budynek dysponował fasadą o trzech osiach, w której osi centralnej umieszczono wejście. Kondygnacje budynku oddzielały gzymsy, a całość wieńczył trójkątny szczyt, w jednym z jego pol z okrągłymi blendami.
Przed głównym wejściem znajdowało się niskie przedproże, dostępne przez kilka schodków, podczas gdy po stronie zachodniej znajdowało się zejście do piwnicy. Niestety, do naszych czasów nie zachowały się grafiki przedstawiające fasadę w czasach, gdy budynek przeszedł w ręce Johanna Uphagena w 1775 roku. Wówczas do kamienicy prowadził manierystyczny portal, który po zleconej przez nowego właściciela przebudowie umieszczono w oficynie, od strony podwórza. Ta jednocześnie przekształcona fasada, również zachowała trzy osie, z rokokowym portalem w centralnej osi, udekorowanym herbem Uphagenów. W fasadzie znajdował się również rokokowy szczyt z datą „1776”, a całość malowano w kolorze ceglastym. Przed fasadą ulokowano przedproże, którego balustrada wykonana z kamienia była podtrzymywana przez żelazne poręcze oraz kamienne lwy. Sytuacja zmieniła się jednak na początku lat 70. XIX wieku, kiedy to przedproża, w tym wysoki kamienny system, zlikwidowano, w związku z nową instalacją wodną oraz mając na celu poprawę komunikacji w mieście.
Fasada wykonana za czasów Uphagena przetrwała w niezniszczonym stanie do marca 1945 roku. Po wojnie ocalały jedynie dolne fragmenty, dochodzące do wysokości okien pierwszego piętra oraz portal. W 1953 roku podjęto się rekonstrukcji tego ważnego elementu architektonicznego, bazując głównie na odnalezionych fragmentach oryginalnej kamieniarki, co miało na celu przywrócenie jej dawnego blasku.
Po odbudowie, fasada nadal była trzyosiowa oraz trzykondygnacyjna, z dwukondygnacyjnym poddaszem. Odnowiono malaturę, nadając jej kolor ceglasty i ozdabiając lizenami. W centralnej osi umieszczono kamienny rokokowy portal z herbem rodziny Uphagenów, jakie również zrekonstruowano rokokowe drzwi i oryginalne nadświetle, zdobiące budynek monogramem Johanna oraz Abigail Uphagenów. Okna fasady zostały oprawione w opaski, a poniżej, w ich sąsiedztwie, umieszczono prostokątne płyciny. Szczyt elewacji wykończono spływami wolutowymi. Na elewacji tylnej, widocznej od podwórza, umieszczono portal z napisem „Ora et labora”, do którego rekonstrukcji wykorzystano elementy pochodzące z XVII wieku.
W 2021 roku na fasadę kamienicy powróciła replika XVIII-wiecznego dzwonka, który zdobił ją przed zniszczeniem w 1945 roku.
Pomieszczenia
Muzeum zlokalizowane w Domu Uphagena, reprezentuje jedyną taką instytucję w Gdańsku i oferuje unikalny wgląd w odtworzone pomieszczenia typowego wnętrza mieszkalnego bogatego patrycjusza z XVIII wieku. Zwiedzający mają okazję zobaczyć szereg przestrzeni, w tym: sień, antresolę, herbaciarnię, sień na I piętrze, salon na I piętrze, przestronną jadalnię, trzy kameralne saloniki w bocznej oficynie (dedykowane owadom, kwiatom i muzyce), małą jadalnię, sień oficyny, izbę kucharki, kuchnię, spiżarnię oraz kantor.
Sień i dawny mały kantor
Pierwszym punktem, do którego wkraczając do muzeum, jest wysoko umiejscowiona sień, przez którą przechodzi się przez solidne, dwuskrzydłowe drzwi. Nad nim w oryginalnym stanie znajduje się monogram Abigail i Johanna Uphagenów. W dawnej siedzibie małego kantoru, po prawej stronie, znajdują się kasa muzeum oraz sklep, a na antresoli ulokowany jest niewielki salonik.
Podłoga sieni zdobiona jest dwubarwną, olandzką wapieniową szachownicą, sprowadzaną dawniej do Gdańska jako balast. Wnętrze jest uzupełnione o drewniane schody z malowaną balustradą prowadzącą na wyższe piętra. Sufit oraz ściana zachodnia eksponują finezyjną sztukaterię, a z XVIII wieku zwisa klimat latarni sieniowej. Wschodnią ścianę zdobi szafa sieniowa z jesionu z pierwszej połowy XVIII wieku.
Antresola
W pomieszczeniach gdańskiej sieni budowano antresole już od XVII wieku, co pozwalało na zwiększenie przestrzeni mieszkalnej. Znajdują się tu interesujące elementy, takie jak narożna przeszklona szafka z drugiej połowy XVIII wieku oraz gdańskie krzesła wykonane według angielskich wzorów.
Herbaciarnia
Przechodząc z antresoli, można wejść do wąskiego pomieszczenia, które nosi nazwę herbaciarnia ze względu na zdobienia na boazeriach i drzwiach, które czerpią inspirację z chińskich rycin. To pomieszczenie mogło się niegdyś pełnić funkcję saloniku. Ściany pokojowe pokryte są niską boazerią, w której zrekonstruowane płyciny stanowią bazę wizualną, a strop wyróżnia się sztukaterią. Podłoga ma natomiast szerokie malowane sosnowe deski. W niszy w ścianie południowej znajduje się drugi z trzech ocalałych dwukondygnacyjnych pieców.
Sień I piętra i klatka schodowa
Klatka schodowa prowadzi na pierwsze piętro kamienicy, a stamtąd można dotrzeć do kolejnych pomieszczeń. Sień I piętra rozdziela salon oraz dużą jadalnię, a w czasach Johanna Uphagena pełniła rolę przedpokoju dla dwóch najbardziej reprezentacyjnych wnętrz domu. Kiedyś stała tu cenna barokowa szafa gdańska, a dziś zdobi ją bogato zdobiona szafa z II ćwierci XVIII wieku, na której widnieją osiemnastowieczne naczynia z Delftu oraz zabytkowy zegar szafowy.
Salon I piętra
Wchodząc z sieni I piętra, docieramy do salonu – kluczowego reprezentacyjnego pomieszczenia kamienicy, które finalizowano w 1786 roku. Jego wystrój harmonijnie łączy elementy stylu rokokowego oraz klasycystycznego.
Dębowa podłoga salonu, ułożona w kwadratowe moduły, uzupełnia drewniany wystrój malowany na biało i złocony. Są to boazerie, nisze ścienne, drzwi oraz supraporty, obramienia luster i szpalety. Na płycinach boazerii widnieją malowidła ukazujące ruiny oraz budowle antyczne, zainspirowane ilustracjami pochodzącymi z księgozbioru Johanna Uphagena. Górne partie ścian ozdobiono jedwabną tkaniną adamaszkową w kolorze czerwonym, a pomiędzy filarami umiejscowiono lustra z dużymi taflami, uzupełnione sztukaterią na suficie.
Malowidła na boazeriach stanowią erudycyjny popis, w którym Johann Uphagen oddaje hołd greckiej sztuce. U jego stóp znajdują się widoki z ruin Paestum, panoramę Palmyry oraz ruiny Persepolis, natomiast na drzwiach przedstawiono Stonehenge i inne znane zabytki. Niestety, wyposażenie ruchome, w tym unikalny świecznik i zegar w formie złoconej wazy, przepadło w czasie wojny. Dziś salona zdobią m.in. komody, fotele i oryginalny piec.
W tym salonie odbywały coroczne zjazdy rodziny Uphagenów, ostatnie z nich miało miejsce w 1943 roku. Stowarzyszenie Konsulów Honorowych kontynuuje tę tradycję poprzez organizację wykładów oraz koncertów.
Duża jadalnia
Przestrzeń na I piętrze, wychodząca na podwórze, historycznie pełniła funkcję sypialni gospodarzy. Johann Uphagen zapewne korzystał z nich w ciągu dnia, witając bliskich gości. Jego bratanek, Johann Karl Ernst Uphagen, wprowadził tu reprezentacyjną jadalnię.
Obecnie w pomieszczeniu, podobnie jak w przeszłości, uwagę zwracają malowane boazerie z motywami mitologicznymi oraz dekoracyjne obramienia luster. Nie zachował się gdański piec, ale podczas rewaloryzacji zrekonstruowano adamaszkową tkaninę w kolorze żółtym oraz dębowe podłogi. Wnętrze wyposażono w rywalizujące ze sobą meble angielskie i gdańskie, w tym rokokowe szafy kredensowe oraz witrynę z cennymi naczyniami i porcelaną. Na ścianach umieszczono także portrety i martwe natury, a windows ozdabiają eleganckie upięcia z tkaniny adamaszkowej.
Pokój owadów
Bocznymi drzwiami z dużej jadalni przechodzi się do bocznej oficyny, gdzie znajduje się pokój owadów, znany ze względu na tematykę przedstawień na boazeriach. Pomieszczenie cenione było jako miejsce codziennych spotkań mieszkańców. Ściany przyozdobione są wielobarwną tkaniną żakardową, a podłogi i rokokowa sztukateria zostały dokładnie odtworzone. W wyposażeniu pomieszczenia znajdziemy kanapę oraz dwa krzesła, niektóre z nich to najprawdopodobniej byty gdańskie z połowy XVIII wieku, a stół do gier uzupełnia całość. Na ścianach zaś wiszą obrazy znanych artystów.
Pokój kwiatów
Środkowe pomieszczenie oficyny bocznej nosi nazwę pokój kwiatów, której nazwa pochodzi od dekoracji płycin boazerii. Oryginalne fragmenty boazerii zachowały się jedynie w niektórych częściach, reszta musiała być rekonstruowana, podobnie jak podłogi i ozdoby sztukatorskie. Do 1944 roku znajdował się tu także piec. Wyposażenie pokoju obejmuje osiemnastowieczną kanapę i dwa krzesła, a także komodę z zegarem stołowym z Londynu. Na ścianach wisi twórczość Vollerdta, a okna zdobią zwisające zasłony z jedwabiu.
Pokój muzyczny
Ostatnim salonikiem w bocznej oficynie jest pokój muzyczny. Dekoracje jego ścian oraz sufitu są pełne sztukaterii, a w centralnej części sufitu przedstawiona jest scena króla Dawida grającego na harfie. Różne wizerunki instrumentów muzycznych wzbogacają ściany – ich sceneria podkreślają ptaki, które towarzyszą instrumentom. Wystrój i wyposażenie pomieszczenia przepadły podczas wojen, jednak obecnie dostępne są tu instrumenty z XVIII wieku, w tym fortepian oraz harfa. Również polichromowane krzesła i stoliki są częścią nowego umeblowania, a okna zabezpieczają tkaniny w finezyjnych kolorach.
Mała jadalnia
W poprzecznej ofercie otwiera się mała jadalnia, z której można przejść do kolejnej oficyny, gdzie niegdyś znajdował się księgozbiór. Prawdopodobnie pełniła rolę jadalni, potem sypialni. Jej wystrój to niska boazeria z motywami owoców, natomiast powyżej występuje kolorowa tkanina na płótnie. W kącie pokoju usytuowany dwukondygnacyjny piec, a w wyposażeniu znalazły się barwne witryny, małe stoły i zegar. Na ścianach widać portrety, w tym Anny Czapskiej oraz mieszkańców, a zasłony w oknach wyplecione są w oliwkowej tafty.
Sień oficyny i izba kucharki
Na parterze oficyny można spotkać się z sieni, dzięki której można było dostać się do pomieszczeń gospodarczych, które niestety już nie istnieją. Wyjścia prowadziły do drewutni, izby kucharki oraz kuchni, jak również do studni na podwórzu. W sieni zaaranżowano osiemnasto wieczne skrzynie, a podłoga pokryta jest szwedzkim wapieniem. Izba kucharki jest stosunkowo skromna, oferuje bielone ściany, malowane meble i przybory.
Kuchnia i spiżarnia
Z sieni oficyny można przejść do wąskiej kuchni, w której podłoga pokryta jest kamiennymi płytkami. Znajdują się tu tradycyjne sprzęty gdańskich kuchni z XVIII wieku, takie jak miedziane naczynia oraz wyroby z cyny. Posiłki przygotowywano na otwartym ogniu, a sprzęty kuchenne umieszczone w spiżarni stanowią podręczny magazyn. Zestaw naczyń, w tym sprzęty z XVIII i XIX wieku, zostały tutaj zgromadzone.
Kantor
W przyziemiu znajduje się dawny kantor, w którym na uwagę zasługuje piec z końca XVIII wieku, charakterystyczny dla tego wnętrza. W przyszłości planuje się dalsze prace rekonstrukcyjne, a obecnie pomieszczenie pełni rolę sali wystawowej, którą wypełniają informacje dotyczące historii rodziny Uphagenów oraz ich związki z Domem przy ulicy Długiej 12.
Przypisy
- Rejestr zabytków nieruchomych – województwo pomorskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30.09.2024 r. [dostęp 15.09.2013 r.]
- H. Kotarski: Dom Uphagena - Muzeum Wnętrz Mieszczańskich. Muzeum Gdańska. [dostęp 05.12.2018 r.]
- E. Barylewska-Szymańska, W. Szymański: Dom Uphagena. Encyklopedia Gdańska. [dostęp 05.12.2018 r.]
- W. Gruszkowski: Odbudowa Śródmieścia Gdańska po 1945 roku. Encyklopedia Gdańska. [dostęp 05.12.2018 r.]
- Szymański 2018, s. 139.
- Szymański 2018, s. 147.
- Szymański 2018, s. 145.
- Szymański 2018, s. 141.
- Szymański 2018, s. 143.
- Szymański 2018, s. 125.
- Szymański 2018, s. 123.
- Szymański 2018, s. 119.
- Szymański 2018, s. 117.
- Barylewska-Szymańska 1999, s. 234.
- Barylewska-Szymańska i Szymański 2016, s. 208.
- Barylewska-Szymańska i Szymański 2016, s. 209.
- Szymański 2018, s. 133.
- Szymański 2018, s. 131–132.
- Barylewska-Szymańska 1999, s. 226–239.
- Barylewska-Szymańska i Szymański 2001, s. 101.
- Barylewska-Szymańska i Szymański 2001, s. 102.
- Barylewska-Szymańska i Szymański 1996, s. 41–42.
- Czerniakowska 2002, s. 111–122.
- Barylewska-Szymańska i Szymański, s. 60–62.
- Barylewska-Szymańska i Szymański, s. 55.
Pozostałe obiekty w kategorii "Kamienice i domy":
Dom Zarazy | Lwi Zamek w Gdańsku | Ratusz Głównego Miasta w Gdańsku | Ratusz Starego Miasta w Gdańsku | Stary Dom Ławy w Gdańsku | Dom Tornwaldta w Gdańsku | Dom Angielski w Gdańsku | Dom Trzech Kaznodziei w Gdańsku | Dom Ferberów w Gdańsku | Dom pod Złotą Gołębicą w Gdańsku | Dom Steffensów w Gdańsku | Dom Schlieffów w Gdańsku | Dom przy Długim Targu 20 w Gdańsku | Kamienica van der Lindów w Gdańsku | Dom pod Łososiem w Gdańsku | Dom Opatów Pelplińskich w Gdańsku | Falowiec przy ul. Obrońców Wybrzeża w Gdańsku | Nowy Dom Ławy w Gdańsku | Kuźnia Oruńska | Kamienica Holwela w GdańskuOceń: Dom Uphagena