Jadwiga Jankowska-Cieślak

---

Życiorys

Wczesne lata

Jadwiga Jankowska-Cieślak przyszła na świat w Gdańsku jako córka Zofii Jankowskiej (1920–1992) oraz Kazimierza Jankowskiego (1921–1975), który był generałem brygady w ludowym Wojsku Polskim. Jej ojciec pełnił rolę sędziego w Wojskowym Sądzie Rejonowym, gdzie orzekał w sprawach, które kończyły się wyrokami śmierci, w tym w wielu przypadkach dotyczących członków Armii Krajowej oraz innych organizacji podziemnych.

Jadwiga miała trzech braci: Jakuba, Jana i Jerzego. Jej dzieciństwo upływało w Gdańsku-Wrzeszczu, w pobliżu garnizonu wojskowego, w domu, który także należał do wojska. W wieku jedenastu lat rodzinę spotkała zmiana miejsca zamieszkania – po awansie ojca na pułkownika przeprowadzili się do Warszawy. Już w tych latach zauważono jej zamiłowanie do teatru, które wzmocniło się po namowach koleżanki, która zapisała ją do kółka teatralnego Jadwigi Marso w Pałacu Młodzieży Pałacu Kultury i Nauki. Jadwiga uzyskała świadectwo maturalne w 1968 roku w warszawskim liceum im. Klementa Gottwalda (obecnie XIV Liceum Ogólnokształcące im. Stanisława Staszica w Warszawie). W tym samym roku, z dużym sukcesem, dostała się do Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej, którą ukończyła w 1972 roku, studiując wspólnie z takimi uznanymi artystami, jak Ewą Dałkowską, Markiem Kondratem, Krzysztofem Kolbergerem oraz Jerzym Radziwiłowiczem.

Kariera teatralna

Po ukończeniu nauki, w latach 1972–1973, Jankowska-Cieślak współpracowała z Puławskim Studio Teatralnym, gdzie z grupą młodych absolwentów postanowiła wykreować nowoczesny teatr z odmiennym przesłaniem. W 1973 roku miała okazję zadebiutować w tytułowej roli w sztuce Jeana Giraudoux pod tytułem Elektra, w reżyserii Kazimierza Dejmka, gdzie wystąpiła obok Andrzeja Szczepkowskiego, grając postać Egistosa. W Teatrze Dramatycznym w Warszawie, który stał się dla niej domem na wiele lat, grała do 1983 roku oraz ponownie w latach 1994-2008. W 1974 roku wyróżniono ją Nagrodą Rektora PWST w Warszawie za wybitne osiągnięcia teatralne. W Dramatycznym zagrała m.in. Manię w Ślubie Witolda Gombrowicza, w reżyserii Jerzego Jarockiego (1974), Sebastiana/Violę w Wieczorze Trzech Króli Williama Shakespeare’a w reżyserii Jana Kulczyńskiego (1976), tytułową rolę w Medei Eurypidesa oraz w Nocy listopadowej Stanisława Wyspiańskiego, w reżyserii Macieja Prusa (1978).

Oprócz klasyki, Jankowska-Cieślak brała również udział w nowoczesnych sztukach, takich jak Anegdoty prowincjonalne Aleksandra Wampiłowa (1975) oraz Wariacje Jerzego Grzegorzewskiego (1977). W 1977 roku gościnnie wystąpiła w Teatrze Narodowym w roli Anieli-Elwiry w Mężu i żonie Aleksandra Fredry, w reżyserii Adama Hanuszkiewicza. W latach 90. Jankowska-Cieślak zyskała status wykładowcy w warszawskiej szkole teatralnej, a jej współpraca z Teatrem Powszechnym w Warszawie od 1990 do 1994 roku zaowocowała wieloma znakomitymi rolami, w tym jako Eva Meara w Okruchach czułości Neila Simona w reżyserii Włodzimierza Kaczkowskiego oraz jako Agnes w Tańcach z Ballybeg Briana Friela.

W 2005 roku zdobyła nominację do Feliksa Warszawskiego za znakomitą pierwszoplanową rolę kobiecą w spektaklu Niedokończony utwór na aktora wg Antoniego Czechowa i Yasminy Rezy, pod kierownictwem Krystiana Lupy. Jej talent został dostrzegnięty przez miesięcznik „Teatr”, który przyznał jej nagrodę im. Aleksandra Zelwerowicza za najlepszą kobiecą kreację aktorską w sezonie 2004/2005. Od 2008 roku artystka wiąże się z Teatrem Ateneum, a w 2011 roku zdobyła nagrodę na Festiwalu Teatru Polskiego Radia i Teatru Telewizji Polskiej „Dwa Teatry” za role w słuchowisku Tomasza Mana Sex machine.

Jadwiga Jankowska-Cieślak często występowała także w warszawskich teatrach, takich jak Rozmaitości, Polskim, Studio, „Scena Prezentacje” oraz Och-Teatr.

Kariera ekranowa

Jankowska-Cieślak zadebiutowała na ekranie jeszcze w czasach studenckich, grając w telewizyjnym dramacie Barbary Sass-Zdort Ostatni liść (1972) obok Mai Komorowskiej. Jej debiutancka rola filmowa to Magda w tragedii społeczno-psychologicznej Trzeba zabić tę miłość (1972), w reżyserii Janusza Morgensterna, na podstawie scenariusza Janusza Głowackiego. Ta rola przyniosła jej Nagrodę im. Zbyszka Cybulskiego oraz nagrodę w Lubuskim Latach Filmowych za najlepszą pierwszoplanową rolę kobiecą. Po tym sukcesie Jankowska-Cieślak stała się jedną z najbardziej rozpoznawalnych twarzy pokolenia młodych Polaków w dobie Edwarda Gierka, pojawiając się na okładkach czołowych magazynów filmowych.

Należy zaznaczyć, że na ekranie z niezrównanym talentem odgrywała różnorodne postacie złożonych i silnych młodych kobiet. Była wiejską nauczycielką Martą, ratującą rannego członka oddziału „Kordian” (Olgierd Łukaszewicz) w dramacie wojennym Kazimierza Kutza Znikąd donikąd (1975). W filmie Na smyczy (1975) w reżyserii Pawła Kędzierskiego oraz w Pani Bovary to ja (1977) odgrywała postacie dramatyczne, które poruszały widza swoją intensywnością. Rola Basi Białasówny w wojennym serialu Polskie drogi (1976) zapewniła jej przyznanie nagrody Komitetu do spraw Radia i Telewizji „Polskie Radio i Telewizja”.

W obrazach takich jak CDN (1975) zagrała młodą buntowniczkę, zaś prestiżową Złotą Lwę na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych zdobyła za rolę Ani Sarneckiej w dramacie psychologicznym–obyczajowym Andrzeja Kostenki Sam na sam (1977).

W serialu Radosława Piwowarskiego Jan Serce (1981) zagrała uosobienie marzeń każdego mężczyzny, pielęgniarkę Kalinę „Mgiełkę”, a za różnorodność i jakość swych ról, w 1981 roku otrzymała nagrodę I stopnia Komitetu do spraw Radia i Telewizji.

W węgierskim melodramacie Károlya Makka Inne spojrzenie (Egymásra nézve, 1982) wcieliła się w postać lesbijki Evy, za co zgarnęła Złotą Palmę dla najlepszej aktorki na Festiwalu Filmowym w Cannes. Po latach, w 1989 roku, zagrała Agatę w filmie Krzysztofa Tchórzewskiego Stan wewnętrzny, który z przyczyn politycznych mógł zostać pokazany dopiero po 1989 roku. Ponadto w Ceremonii pogrzebowej (1984) Jacek Bromski zaangażował ją do roli Anny, byłej żony Stefana Tarnowskiego (Bogusław Linda).

W dramat bazujący na faktach Wezwanie (1997) zagrała pielęgniarkę Barbary Makowskiej, która niesłusznie oskarżona przez komunistyczne władze, walczy o przywrócenie dobrego imienia. Ta rola zdobyła jej Złotego Lwa na 22. Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych. W dramacie psychologicznym Rysa (2008), w reżyserii Michała Rosy, zagrała postać Joanny Kocjan, która odkrywa, że jej mąż był współpracownikiem UB, co przyniosło jej Polską Nagrodę Filmową Orła za najlepszą główną rolę kobiecą. Dnia 19 września 2024 roku obecność Jadwigi na Piotrkowskiej w Łodzi wzbogaci się o odsłonięcie jej gwiazdy, co będzie nie tylko ukoronowaniem jej kariery, ale także przejawem uznania dla niezapomnianych osiągnięć w polskiej kulturze i sztuce.

Życie prywatne

W 1971 roku, Jadwiga Jankowska-Cieślak połączyła swoje życie z Piotrem Cieślakiem, utalentowanym aktorem, reżyserem teatralnym, pedagogiem oraz dyrektorem teatrów. Ich wspólne życie zyskało tragiczny wymiar, kiedy mąż przez półtora roku toczył zaciętą walkę z chorobą – glejakiem w mózgu, która niestety zakończyła się jego śmiercią 12 września 2015 roku w wieku 66 lat. Jadwiga i Piotr doczekali się trojga dzieci: dwóch synów – Jakuba i Antoniego oraz córki Zofii.

Praca na scenie

Jadwiga Jankowska-Cieślak to znana postać polskiej sceny teatralnej, której kariera obejmuje wiele lat pracy w różnych teatrach. Jej działalność na scenie rozpoczęła się w 1972 roku w Teatrze Dramatycznym w Warszawie, gdzie aż do 1983 roku zdobywała doświadczenie i uznanie.

Po tym okresie, w latach 1985-1986, artystka występowała w Teatrze Polskim w Warszawie, gdzie mogła się dalej rozwijać jako aktorka. Jej kolejny przystanek to znowu Teatr Dramatyczny w Warszawie w latach 1987-1988, a następnie nowe wyzwanie w Teatrze Nowym w Warszawie od 1988 do 1990 roku.

W latach 1990-1994 aktorka miała przyjemność grać w Teatrze Powszechnym w Warszawie, co zdecydowanie wzbogaciło jej teatralne doświadczenie. Po tym czasie, przez kolejne lata, aż do 2008 roku, znów związana była z Teatrem Dramatycznym w Warszawie.

Od 2009 roku, Jankowska-Cieślak jest związana z Teatrem Ateneum, gdzie kontynuuje swoją artystyczną działalność, przyczyniając się do polskiej kultury teatralnej i inspirując kolejne pokolenia.

Filmografia

Jadwiga Jankowska-Cieślak przez lata swojej kariery filmowej zyskała uznanie i szereg ról, które na trwałe wpisały się w polski krajobraz kinematograficzny. Jej debiut miał miejsce w 1972 roku, gdy zagrała dziewczynę w filmie Ostatni liść. Następnie roku 1972 pojawiła się w Trzeba zabić tę miłość, odgrywając postać Magdy.

W 1973 roku wystąpiła w Nagrody i odznaczenia, wcielając się w pielęgniarkę Krystynę, a w 1974 zagrała Basię w Dziewczynie i gołębiach. Kolejnym znaczącym krokiem w jej karierze było odegranie roli nauczycielki Marty w filmie Znikąd donikąd w 1975 roku.

W 1976 roku, w filmie Sam na sam, wystąpiła jako Ania Sarnecka, a także pojawiła się w serialu Polskie drogi jako Basia Białasówna. Jej wszechstronność można dostrzec w filmie Pani Bovary to ja, gdzie zagrała Annę w 1977 roku.

W ciągu kolejnych lat Jankowska-Cieślak kontynuowała swoją pasję aktorską, biorąc udział w takich produkcjach jak Jan Serce (1981), Inne spojrzenie (1982), czy Stan wewnętrzny (1983). Na przestrzeni lat, jej talent zaowocował wieloma niezapomnianymi rolami, w tym w filmach 300 mil do nieba (1989) oraz Sztuka kochania (1989).

W obrazie Pierścionek z orłem w koronie (1992) zagrała postać Choińskiej oraz w Słodko gorzki (1996) wcieliła się w nauczycielkę matematyki Gnat. Jankowska-Cieślak miała również znaczące role w takich produkcjach jak PitBull (2005) oraz Boża podszewka II (2005), gdzie zagrała matkę zesłanej na Syberię.

W późniejszych latach jej filmografia wzbogaciła się o tytuły takie jak Whisky z mlekiem (2008), Tatarak (2009), a także Oczy mojego ojca (2015). W 2018 roku wystąpiła w rolach Ewy Niteckiej w Ślepnąc od świateł oraz jako patolog w Pitbull. Ostatni pies.

Aktorka nie unikała również dubbingu. W 1976 roku użyczyła swojego głosu Marcie Kalinowskiej w serii 07 zgłoś się, a w 2010 roku zagrała Suseł w filmie Alicja w Krainie Czarów.

Dubbing

• 1976: 07 zgłoś się jako Marta Kalinowska (rola Grażyny Wnuk),
• 2010: Alicja w Krainie Czarów jako Suseł.

Jadwiga Jankowska-Cieślak to nie tylko utalentowana aktorka, ale również osoba, której kariera inspiruje wiele pokoleń artystów.

Nagrody i odznaczenia

Jadwiga Jankowska-Cieślak, znana z licznych osiągnięć w branży filmowej, ma na swoim koncie wiele prestiżowych nagród oraz odznaczeń. Poniżej przedstawiamy wyróżnienia, jakie otrzymała przez lata swojej kariery.

• Nagroda im. Zbyszka Cybulskiego za film Trzeba zabić tę miłość (1973),
• Nagroda Lubuskiego Lata Filmowego za najlepszą pierwszoplanową rolę kobiecą w filmie Trzeba zabić tę miłość (1973),
• Złote Lwy na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych za najlepszą główną rolę kobiecą w filmie Sam na sam (1977),
• Brązowy Krzyż Zasługi (1979),
• Złota Palma dla najlepszej aktorki na Festiwalu Filmowym w Cannes za film Inne spojrzenie (1982),
• Nominacja do Złotych Lwów na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych za najlepszą drugoplanową rolę kobiecą w filmie 300 mil do nieba (1990),
• Złote Lwy na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych za najlepszą główną rolę kobiecą w filmie Wezwanie (1997),
• Nagroda im. Aleksandra Zelwerowicza przyznawana przez redakcję miesięcznika Teatr (2005),
• Nominacja do Polskiej Nagrody Filmowej Orzeł za najlepszą główną rolę kobiecą w filmie Szczęśliwy człowiek (2002),
• Nominacja do Polskiej Nagrody Filmowej Orzeł za najlepszą drugoplanową rolę kobiecą w filmie Co słonko widziało (2007),
• Nagroda specjalna na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych za rolę w filmie Rysa (2008),
• Polska Nagroda Filmowa Orzeł za najlepszą główną rolę kobiecą w filmie Rysa (2009),
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski nadany postanowieniem Prezydenta RP z dnia 4 grudnia 2007 za wybitne zasługi w działalności na rzecz przemian demokratycznych w Polsce, za zaangażowanie w walkę o wolność słowa i wolne media, a także za osiągnięcia w pracy zawodowej i społecznej. Uroczystość dekoracji odbyła się 10 grudnia 2007 w Studiu Koncertowym Polskiego Radia im. Witolda Lutosławskiego,
• Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (nadany 29 maja 2009).

---

Oceń: Jadwiga Jankowska-Cieślak

---