Dom Zarazy

---

Historia

Obecny Dom Zarazy przez wiele stuleci nosił inne imię, znane jako Dom Bramny czy Wielka Brama. Jego historia sięga XIV wieku, kiedy to uznawano go za wyjątkowy przykład architektury gotyckiej, a jednocześnie za główną bramę wjazdową, otwierającą dostęp do łańcucha murów obronnych otaczających opactwo cystersów. Złożony z dwóch kondygnacji, budynek był miejscem urzędowania wójta klasztornego, a także mieścił kaplicę św. Bernarda. Funkcjonował również jako brama reprezentacyjna, przez którą wjeżdżali znamienici goście, w tym polscy królowie.

W roku 1709 Gdańsk zmagał się z tragiczną epidemią dżumy, która doprowadziła do śmierci około połowy ludności miasta. W obliczu tej katastrofy w kaplicy Domu Bramnego utworzono improwizowaną kwarantannę oraz miejsce modlitwy dla zarażonych. W trosce o ich opiekę sprowadzono dziewięciu mnichów. Z braku szczęścia, żaden z nich nie przeżył tej tragicznej misji. W wyniku tych wydarzeń, Dom Bramny zyskał nową nazwę – Dom Zarazy (niem. Haus der Pest), a kaplica zaczęła funkcjonować jako Kaplica Zarazy (niem. Pestkapelle).

Na wschodnim szczycie, schodkowym w swojej budowie, znajdują się gotyckie wnęki, podczas gdy w zachodniej części przyziemia istnieje przejazd zamknięty półokrągłym łukiem. W XVIII wieku na budynku zainstalowano dwa zegary słoneczne, co dodatkowo przyczyniło się do jego unikalnego charakteru. Od 1804 roku pełnił funkcję siedziby sołtysa oliwskiego. W 1836 dokonano znaczących przebudów wnętrza, które doprowadziły do wyeliminowania kaplicy, a budynek dostosowano do pełnienia ról administracyjnych, tworząc w nim również cele dla przestępców. Urząd sołecki funkcjonował tu aż do 1910 roku. Po tym czasie, budynek służył jako miejsce mieszkalne.

W wyniku działań wojennych, pod koniec II wojny światowej, Dom Zarazy częściowo uległ zniszczeniu w pożarze. Jednak odbudowa zajęła kilka lat, kończąc się w 1963 roku. Cztery lata później, został wpisany do rejestru zabytków, a w jego wnętrzach ulokowano siedziby organizacji kulturalnych, kontynuując w ten sposób jego bogatą historię i znaczenie w społeczności.

Współczesność

W 2002 roku powstało w Domu Zarazy Stowarzyszenie „Stara Oliwa”, którego twórczynią była Danuta Rolke-Poczman. Organizacja ta zyskała na znaczeniu, prowadząc różnorodne inicjatywy kulturalne. W latach 2008–2021 działał tu również Teatr z Polski 6, prowadzony przez Ryszarda Jaśniewicza oraz jego żonę Gabrielę Pewińską-Jaśniewicz, którzy specjalizowali się w wystawianiu monodramów.

Stowarzyszenie „Stara Oliwa” podjęło próbę wprowadzenia nowej nazwy – Dom Sąsiedzki, jednak tradycyjna nazwa, Dom Zarazy, pozostaje w powszechnym użyciu, co świadczy o historii tego miejsca.

Ostatnią inicjatywą, jaką zrealizowała Danuta Rolke-Poczman, był Oliwski Hejnał Pokoju, skomponowany przez Jadwigę Możdżer. Mamy do czynienia z interesującym zjawiskiem, gdyż dla osób wtajemniczonych hejnał rozbrzmiewa codziennie o godzinie 16.60, natomiast dla pozostałych o 17.00. To piękne odniesienie do pokoju oliwskiego z 1660 roku.

W grudniu 2021 roku, na krótko przed śmiercią, Danuta Rolke-Poczman wyznaczyła Monikę Zytke na swoją następczynię w fotelu prezesa. Na mocy tej decyzji, od stycznia 2022 roku, Stowarzyszenie „Stara Oliwa” przyjęło imię Danuty Rolke-Poczman, co miało na celu upamiętnienie jej wkładu w działalność kulturalną.

Dnia 27 marca 2022 roku, Dom Zarazy zainaugurował działalność teatralną pod szyldem im. Ryszarda Jaśniewicza. Również od listopada 2022 roku, miejsce to stało się siedzibą Domu Sąsiedzkiego, który obfituje w różnorodne wydarzenia społeczne i kulturalne.

W 2023 roku, Dom Zarazy zainicjował Oliwskie Jarmarki Cysterskie, które mają na celu promowanie lokalnych tradycji oraz kultury. To wydarzenie zyskuje na popularności i przyciąga mieszkańców oraz turystów z całej Polski.

---

Oceń: Dom Zarazy

---