Święty Wojciech (Gdańsk)

---

Położenie administracyjne

Święty Wojciech to najdalsza na południe część Gdańska, w której charakterystyczne są nie tylko granice administracyjne, ale również bogata historia oraz zróżnicowane otoczenie. Jego południowa granica w pewnym zakresie pokrywa się z granicą samego miasta, co sprawia, że jest to miejsce o szczególnym znaczeniu lokalizacyjnym.

Sąsiednie jednostki

• od północy: Lipce, Maćkowy,
• od wschodu: Niegowo, Radunica (wieś),
• od zachodu: Straszyn (wieś),
• od południa: Rotmanka, Pruszcz Gdański (miasto).

Jednostki morfogenetyczne

W skład obszaru Świętego Wojciecha wchodzą różne jednostki morfologiczne, w tym:

• Ostróżek,
• Plebanka.

Położenie geograficzne

Osiedle to usytuowane jest w malowniczej dolinie, przebiegającej nad rzeką Radunią oraz w pobliżu Kanału Raduni. W zachodniej części osiedla znajduje się znaczne wzniesienie, znane jako Wzgórze Świętego Wojciecha, które sięga wysokości 65 metrów nad poziomem morza. Jest to miejsce, gdzie można znaleźć Sanktuarium św. Wojciecha, będące ważnym punktem w okolicy. Z kolei wschodnia część tego osiedla położona jest na Żuławach Gdańskich, co sprawia, że teren osiedla charakteryzuje się znacznymi różnicami wysokości w porównaniu do pozostałych dzielnic.

Historia

Historia miejscowości Święty Wojciech sięga 997 roku, gdy odprawiono tam mszę przez świętego Wojciecha, co przyczyniło się do nadania jej nazwy. W XII wieku tereny te zostały zamieszkane przez benedyktynów, którzy w początkach XIV wieku wzniesli pierwszy kościół, zachowujący swoją pierwotną formę. Prawdopodobnie w XII wieku na terenach kościelnych założono także pierwszy cmentarz, zachowany przy obecnej parafii.

W XIX wieku zrezygnowano z grzebania zmarłych przy kościele, co doprowadziło do utworzenia nowego cmentarza, znajdującego się nieopodal Kanału Raduni, około roku 1820. Ze względu na niewielką powierzchnię, historyczne groby poddano likwidacji. W XIII wieku benedyktyni z Mogilna postawili na tym terenie drewniany kościół oraz klasztor, co zostało odnotowane w 1222 roku.

Obecny, murowany kościół został wzniesiony w latach 1348–1359, a w XV wieku dobudowano także murowaną dzwonnicę, która w 1680 roku zyskała szachulcową część. Klasztor rozwiązano w 1500 roku, a w 1537 roku zabudowania spłonęły. W 1575 roku kościół został odbudowany, a w 1713 roku przekazany księżom misjonarzom; jednak w 1818 roku rozwiązano zgromadzenie i nowotworzono parafię.

W 1828 roku Święty Wojciech stał się częścią administracyjną miasta, a w 1864 roku przyłączono do niego także Plebankę, która obecnie funkcjonuje jako podjednostka. To urokliwe miejsce należy do historycznego okręgu Niziny.

Znajdujący się tu kościół parafialny św. Wojciecha charakteryzuje się barokowym ołtarzem głównym z obrazem patrona z 1604 roku, oraz barokowymi ołtarzami z XVII i XVIII wieku. Można tu także zobaczyć marmurową figurę św. Wojciecha, która przybyła tu z Włoch w XVII wieku, nagrobek Leonarda Wojanowskiego z 1533 roku, a także epitafium Feliksa i Wojciecha Wojanowskich z 1587 roku.

W kościele znajdują się również organy Hildebrandta, datujące się na 1771 rok, a w prezbiterium zachował się gotycki tryptyk z 1500 roku. Najcenniejszym zabytkiem są natomiast ołtarz główny przedstawiający żywot Jezusa, sięgający XV wieku. Hełm wieży kościelnej otrzymał swój kształt w 1680 roku, kiedy proboszczem był Joachim Pastorius-Hirterberg. W 2013 roku wieża przeszła gruntowny remont.

Na Wzgórzu św. Wojciecha znajduje się gotycka kaplica z XV wieku, która poddana została modernizacji oraz renowacji w 1880 roku. W jej wnętrzu można podziwiać freski z życia św. Wojciecha. W latach 1865–1908 w okolicy funkcjonował browar, który przechodził różne zmiany nazw, w tym między innymi Brauerei J. Gramm, St. Albrecht 49/51 oraz wcześniejsze, takie jak Brauerei H.Penner oraz Brauerei Wilhelm Penner.

25 marca 1945 roku Święty Wojciech został zajęty przez Armię Czerwoną. Obecnie ta malownicza osada pełni funkcję przedmieścia, gdzie mieszkańcy zajmują się głównie rzemiosłem oraz produkcją ogrodniczą. Dnia 21 lipca 2016 roku na południowym skraju dzielnicy odsłonięto pomnik św. Wojciecha, przeniesiony wcześniej z przed gdańskiego kościoła św. Trójcy. W pobliżu, na granicy miasta, znajduje się znany witacz z lat 60. XX wieku, który w dniu 15 października 2018 roku został na ponad miesiąc zdemontowany w celu konserwacji.

Transport

W rejonie Świętego Wojciecha przebiega drogowa arteria o numerze 91, znana także jako Trakt św. Wojciecha. Jest to kluczowa część sieci transportowej, która łączy różne obszary Trójmiasta.

Dodatkowo, na tej samej trasie znajduje się Linia kolejowa nr 9, która dawniej obsługiwała przystanek kolejowy Gdańsk Święty Wojciech.

Możliwości komunikacyjne obejmują również autobusy miejskie, które regularnie kursują, zapewniając wygodny dostęp do centrum Gdańska.

---

Oceń: Święty Wojciech (Gdańsk)

---