Pomorska Kolej Metropolitalna

---

Historia

Pomorska Kolej Metropolitalna, znana również jako PKM, nie tylko wzbogaca infrastrukturę komunikacyjną w Trójmieście, ale również łączy ze sobą kluczowe obszary tego regionu. Organizowane były prace nad stworzeniem nowoczesnej linii, która miałaby skomunikować centra Gdańska i Gdyni z ich portami lotniczymi, zarówno z tym funkcjonującym w Gdańsku, jak i z planowanym w Gdyni-Kosakowie. W początkowych założeniach, projekt ten miał być ukończony przed Euro 2012, jednak rzeczywistość okazała się inna.

Budowa odcinka od Gdańska Portu Lotniczego do Gdańska Osowy została ograniczona i nie doszła do skutku w przewidzianym terminie. Nowa linia, która została zrealizowana, umożliwiła połączenie zachodnich dzielnic, które dotychczas były wyizolowane i nie były obsługiwane przez SKM, z centralnymi częściami Gdańska i Gdyni. Co więcej, otworzyła także nowe możliwości na bezpośrednie połączenia kolejowe z Kaszubami.

Podjęte wstępne szacunki dotyczące kosztów budowy linii wskazywały na potrzebę 769,9 mln zł netto, z czego 500,9 mln zł miało być pozyskane z Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko. Cały projekt związał się z zajęciem 516 działek geodezyjnych, w tym 251 nieruchomości, które podlegały wywłaszczeniu. Pozostałe fragmenty to grunty należące do Skarbu Państwa oraz Miasta Gdańska.

W obszarze wsi Rębiechowo, nowa linia łączy się z istniejącą od międzywojnia magistralą węglową prowadzącą ze Śląska do Gdyni. Przerzuty pociągów w kierunku Gdyni odbywają się na niezelektryfikowanym odcinku torów od Gdańska Osowa do Gdyni Głównej. Zanim linia PKM została oddana do użytku, funkcjonowały tutaj wyłącznie autobusy szynowe do Kościerzyny, a w sezonie letnim również do Kartuz. W czerwcu 2014 roku rozstrzygnięty został przetarg na integrację budowanej linii z trasą Gdynia – Kościerzyna, zrealizowany przez konsorcjum, na czele którego staneło przedsiębiorstwo Rubau.

W ramach budowy szlaku łączącego Gdański Wrzeszcz z lotniskiem w Gdańsku, sięgnięto po odcinki istniejące jeszcze do 1945 roku, które wcześniej były zarządzane przez Kolej Kaszubską. Pomorska Kolej Metropolitalna znacznie usprawnia komunikację w regionie Kaszub.

W imieniu samorządu, spółka pełniła funkcję inwestora zastępczego, a przewoźnik został wyłoniony na mocy przetargu. Uroczysta inauguracja działalności Pomorskiej Kolei Metropolitalnej miała miejsce 30 sierpnia 2015 roku na terenie terminala T2 Portu Lotniczego im. Lecha Wałęsy w Gdańsku, a sama linia została udostępniona pasażerom 1 września.

W latach 2022–2023, w ramach projektu odbudowy bajpasu kartuskiego, zrealizowano brakujący odcinek Gdańsk Kiełpinek – Gdańsk Kokoszki (przez PKM), oraz odbudowano trasę Gdańsk Kokoszki – Glincz (przez PLK).

Tabor

W związku z rezygnacją z planów elektryfikacji trasy pomiędzy Gdynią a Kościerzyną, w sierpniu 2012 roku ogłoszono, że pociągi kursujące w ramach Pomorskiej Kolei Metropolitalnej (PKM) będą obsługiwane przez spalinowe zespoły trakcyjne. Data ogłoszenia przetargu była wielokrotnie przesuwana, aż do 20 lutego 2014 roku. W ramach tych działań, Urząd Marszałkowski Województwa Pomorskiego zdecydował się na zakup siedmiu trójczłonowych pojazdów o pojemności 350 miejsc dla pasażerów, a także trzech dwuczłonowych o pojemności 250 miejsc. Te nowoczesne pociągi mają maksymalną prędkość wynoszącą 120 km/h.

Warto zaznaczyć, że pociągi te zostały zaprojektowane do pokonywania wzniesień sięgających 28 promili i zostały wyposażone w system sterowania ruchem ERTMS. Na zakup taboru przeznaczono łącznie 146 milionów złotych. W ramach przetargu zgłosiły się tylko dwa przedsiębiorstwa: Newag, które zaoferowało cenę 120 milionów złotych, oraz Pesa, z propozycją w wysokości 114 156 300 zł. Ostatecznie 24 czerwca 2014 roku ogłoszono zwycięzcą przetargu firmę Pesę.

Pierwsze dwa pojazdy miały zostać dostarczone na Pomorze w grudniu 2014 roku, a reszta – do 12 maja 2015 roku. Niestety, termin dostawy pierwszych jednostek uległ opóźnieniu i przesunięto go na luty – marzec 2015 roku. Wygląd nowych pojazdów został zaprezentowany 2 września 2014 roku, kiedy to podpisano umowę. Pojazdy te charakteryzują się jedną parą drzwi na człon po każdej stronie wagonu i utrzymane są w kolorze czerwonym, podczas gdy samemu taborowi nadano szary odcień.

12 czerwca 2015 roku miała miejsce uroczysta prezentacja jednego z zakupionych pojazdów – SA136-013, na której pokazano, jak będą wyglądały przyszłe przejazdy. Równocześnie, na początku 2013 roku media podały informację o wznowieniu przez PKP PLK planów dotyczących elektryfikacji odcinka Gdynia – Kościerzyna. Realizacja tych zamierzeń może stworzyć warunki do elektryfikacji linii PKM, ponieważ istnieje możliwość zamontowania sieci trakcyjnej w przyszłości. Mimo to, samorząd województwa pomorskiego nie zakładał realizacji tego przedsięwzięcia przed rokiem 2020. W przypadku zakupu elektrycznych zespołów trakcyjnych, spalinowe jednostki miałyby być wykorzystane do obsługi innych połączeń w regionie pomorskim.

Elektryfikacja linii rozpoczęła się 15 czerwca 2021 roku, kiedy to odbyło się wbicie pierwszego fundamentu pod słup trakcyjny, a prace zakończyły się w 2023 roku. W nocy z 8 na 9 listopada 2022 roku odbył się przejazd testowy bez pasażerów pociągu elektrycznego EN57ALd-2224, który należał do Polregio, po trasie PKM. Kolejny testowy przejazd miał miejsce nocą z 9 na 10 czerwca 2023 roku na odcinku Gdańsk Wrzeszcz – Gdańsk Port Lotniczy. Było to związane z przyjęciem pierwszych rozkładowych pociągów elektrycznych przez Polregio oraz Województwo Pomorskie, co miało miejsce 12 czerwca 2023 roku.

W dniu 25 czerwca 2024 roku na odcinku Gdańsk Wrzeszcz – Żukowo Wschodnie – Kartuzy rozpoczęła się eksploatacja pierwszego egzemplarza hybrydowego zespołu trakcyjnego Newag Impuls, zakupionego przez Samorząd Województwa Pomorskiego. W ramach tej trasy pociągi będą korzystać z napędu elektrycznego do przystanku Gdańsk Rębiechowo, gdzie nastąpi przełączenie na napęd spalinowy.

Przystanki

W Trójmieście

Istniejące

Na terenie Trójmiasta znajduje się szereg przystanków, które odgrywają kluczową rolę w komunikacji miejskiej. Poniżej przedstawiamy najbardziej istotne z nich:

• Gdańsk Strzyża – początkowo sugerowano nazwanie tego przystanku Gdańsk Abrahama,
• Gdańsk Niedźwiednik,
• Gdańsk Brętowo – pierwotnie znany jako Rakoczego,
• Gdańsk Jasień – wcześniej znany jako Wróbla Staw,
• Gdańsk Kiełpinek,
• Gdańsk Matarnia – wcześniej Budowlanych,
• Gdańsk Firoga – przystanek, którego lokalizację zaplanowano już w trakcie budowy; oddany do użytku 11 grudnia 2022 roku, zrealizowany w ramach projekcie Pomorska Kolej Metropolitalna Etap I – rewitalizacja Kolei Kokoszkowskiej,
• Gdańsk Port Lotniczy,
• Gdańsk Rębiechowo – pierwotne nazwy to Barniewicka i Banino; położony w dzielnicy Matarnia, niedaleko miejscowości Banino i Rębiechowo; nie należy mylić z innym przystankiem Rębiechowo oddalonym o około kilometr.

Pierwotne nazwy przystanków w Gdańsku były zazwyczaj związane z ulicami w ich bliskim sąsiedztwie.

Planowane (w ramach projektu PKM Południe)

W zwyżku stanu przyszłych przystanków, wśród planowanych miejsc znajdują się:

• Gdańsk Czerwony Most – na początku projektu planowano, aby był to jedynie rezerwa terenowa,
• Gdańsk Trakt Św. Wojciecha,
• Gdańsk Madalińskiego,
• Gdańsk Łostowice-Świętokrzyska,
• Gdańsk Niepołomicka,
• Gdańsk Wielkopolska,
• Gdańsk Świętokrzyska – Węzeł Kowale.

Jak dotąd, nie ustalono nazw ani lokalizacji przystanków na nieistniejącej trasie Gdynia Główna – lotnisko w gminie Kosakowo. W 2020 roku firma Multiconsult przygotowała czterowariantową koncepcję obsługi północnych dzielnic Gdyni przez kolej. Ostatecznie projekt PKM S.A. przekazała do realizacji PKP Polskie Linie Kolejowe.

Pierwotnie na trasie bajpasu kartuskiego planowano przystanek Gdańsk Karczemki, jednak jego budowa została opóźniona. Ostatecznie całość bajpasu kartuskiego pozostała w gestii PKP PLK.

W grudniu 2020 roku ogłoszono przetarg na opracowanie Studium Techniczno-Ekonomiczno-Środowiskowego dla planowanej linii PKM Południe. Umowę na realizację STEŚ podpisano w czerwcu 2021 roku. 28 czerwca 2024 roku wybrano projektanta I i II odcinka, tj. Gdańsk Śródmieście – Gdańsk Świętokrzyska-Węzeł Kowale, będącego w konsorcjum firm Transprojekt Gdański Sp. z o.o., TPF Sp. z o.o. oraz TPF Getinsa Euroestudios S.L. Po odwołaniach, które miały miejsce 27 września 2024 roku, unieważniono wybór oferty oraz podjęto decyzję o wybraniu konsorcjum firm Infra Centrum Doradztwa Sp. z o.o., Mosty Gdańsk Sp. z o.o. oraz Biuro Projektów Komunikacyjnych w Poznaniu Sp. z o.o.

Budowa

Bez wątpienia, budowa Pomorskiej Kolei Metropolitalnej to znaczący projekt infrastrukturalny, którego realizacja została zlecona firmie Transprojekt Gdański Sp. z o.o. z Gdańska. Na etapie przygotowawczym, zaplanowano rozbiórkę 22 budynków mieszkalnych oraz 40 obiektów gospodarczych. Działania te miały miejsce na trasie linii kolejowej w obszarach Gdańska Matarni, Firodze oraz Rębiechowie. Dodatkowo, w pasie kolejowym PKM usunięto około 20 tysięcy drzew, co wpłynęło na krajobraz regionu. Prace wyburzeniowe realizowane były w pierwszej połowie 2013 roku.

Podczas gdy większość obiektów inżynieryjnych wzdłuż linii, zbudowanych przed I wojną światową, były w fatalnym stanie, zdecydowano o ich likwidacji. Wśród nich znalazł się również Wiadukt Weisera, znany także jako Most Weisera, którego historia nawiązuje do książki Pawła Huelle pt. „Weiser Dawidek”. Prace rozbiórkowe zakończono w sierpniu 2013 roku, a ostatnim obiektem demolowanym był wiadukt przy ulicy Wołkowyskiej, co miało miejsce 17 sierpnia 2013. Przed wyburzeniem wszystkie relikty dawnej linii kolejowej zostały starannie zeskanowane skanerem 3D, co miało na celu dokumentację ich stanu dla przyszłych pokoleń.

W przetargu na głównego wykonawcę budowy zakwalifikowało się 16 przedsiębiorstw, które składały swoje oferty do 14 lutego 2013 roku. Po dokładnej ocenie, spośród dziewięciu ofert, PKM SA 7 marca 2013 roku ogłosiło zwycięzcę przetargu. Zostało nim polsko-hiszpańskie konsorcjum Budimex S.A. oraz FERROVIAL AGROMAN S.A., które zaproponowało najkorzystniejszą cenę realizacji inwestycji wynoszącą 716.136.838,06 zł brutto. Obie firmy wcześniej zrealizowały modernizację stacji Gdynia Główna w latach 2007-2009.

Umowa dotycząca budowy została podpisana 7 maja 2013 roku, a dzień później plac budowy przekazano wykonawcy. Uroczyste rozpoczęcie budowy oraz podpisanie aktu erekcyjnego miało miejsce 1 lipca 2013, kiedy to wmurowano „szynę węgielną” w fundament jednego z filarów wspierających estakadę oraz stację PKM Gdańsk Port Lotniczy.

W ramach przyjętego kontraktu, zrealizowano:

• 17-kilometrowy odcinek dwutorowej linii kolejowej, łączący Gdańsk Wrzeszcza z linią kolejową nr 201 z Gdyni do Kościerzyny,
• 1,4-kilometrowy odcinek łącznicy PKM z linią 201 w kierunku Kościerzyny,
• 8 przystanków pasażerskich w Gdańsku i Baninie oraz 2 przystanki w Gdyni, w tym przebudowę stacji Gdańsk Osowa, gdzie powstały dwa perony, tunel oraz parking na 67 samochodów,
• stację techniczną,
• budynek Lokalnego Centrum Sterowania w Matarni, ukończony w stanie surowym 12 listopada 2013,
• 16 wiaduktów kolejowych oraz 8 wiaduktów drogowych,
• 5 przejść pod torami,
• kładki dla pieszych, przepusty, przejścia dla zwierząt,
• system sterowania ruchem ERTMS na całej linii.

Całkowity koszt projektu Pomorskiej Kolei Metropolitalnej, po uwzględnieniu wartości gruntów przekazanych pod realizację, wyniósł 907 mln zł netto. Po dodaniu do kosztów przebudowy stacji Gdańsk Osowa oraz budowy przystanków Gdynia Karwiny i Gdynia Stadion, które mają wynieść 23 mln zł, całkowita wartość projektu sięgnęła 949 mln zł.

PKM jako część systemu SKM oraz Polregio

Spółka Pomorska Kolej Metropolitalna (PKM) pełni kluczową rolę jako zarządca infrastruktury kolejowej na dwóch liniach. Co ciekawe, PKP Szybka Kolej Miejska w Trójmieście była przewoźnikiem na trasach podlegających PKM, wybranego w drodze przetargu.

PKM S.A. powstała z zamiarem budowy oraz utrzymania linii kolejowych, a także zapewnienia prawidłowego funkcjonowania infrastruktury kolejowej, w tym obiektów towarzyszących.

Interesującym aspektem jest to, że linia PKM nie ma żadnego połączenia z linią SKM na stacji Gdańsk Wrzeszcz, pomimo tego, iż obie były obsługiwane przez tego samego przewoźnika.

W okresie od 9 grudnia 2018 roku do 10 grudnia 2022 roku, na liniach PKM pracowało dwóch przewoźników: SKM Trójmiasto oraz Polregio S. A.. Od 11 grudnia 2022 roku, po zakończeniu współpracy z SKM Trójmiasto, Polregio S. A. stało się jedynym przewoźnikiem obsługującym tę linię.

Wyłączenia awaryjne

W nocy z 14 na 15 lipca 2016 roku Gdańsk doświadczył intensywnej ulewy, która miała poważne konsekwencje dla infrastruktury kolejowej. Ta anomalia pogodowa doprowadziła do osunięć wierzchniej warstwy nasypów kolejowych, co w efekcie dotknęło aż 21 procent całkowitej powierzchni skarp i nasypów linii Pomorskiej Kolei Metropolitalnej. W wyniku tego incydentu ruch kolejowy został całkowicie wstrzymany, a wprowadzono zastępczą komunikację autobusesową, aby zapewnić pasażerom alternatywę.

Oprócz spływów powierzchniowych, w wyniku osunięć doszło do wielu innych usterek, takich jak odsłonięcie kabli, podmycie studzienek, zerwanie korytek odwodnieniowych oraz zamulenie koryt odwodnieniowych. W sumie odnotowano 688 usterek, z czego 56 wymagało pilnych napraw przed wznowieniem ruchu pociągów.

Na szczęście, już 19 lipca przywrócono ruch kolejowy na odcinku Gdańsk Osowa – Gdańsk Port Lotniczy. Natomiast 12 sierpnia rozpoczęto właściwe prace naprawcze, a 31 sierpnia przeprowadzono testy linii, co pozwoliło na ponowne uruchomienie ruchu 4 września. Należy jednak zaznaczyć, że na odcinku Gdańsk Brętowo – Gdańsk Strzyża ruch odbywał się po jednym torze, co oznaczało ograniczenia dla pasażerów.

Pociągi z Gdańska Wrzeszcza w kierunku Gdańska Osowej i Gdyni wznowiono w ograniczonym zakresie już 7 września 2016. W dniu 28 października 2016 przywrócono ruch na torze nr 2 z Brętowa do Wrzeszcza, a ostateczne usunięcie szkód zaplanowano na 30 listopada 2016. Od 31 października 2016 wznowiono kursowanie pociągów z Kartuz do Gdańska Głównego, co umożliwiło pasażerom powrót do regularnych podróży.

---

Oceń: Pomorska Kolej Metropolitalna

---