Zbiornik Wody Stara Orunia

---

Położenie

Ten zbiornik wodny znajduje się na południowej części Gdańska, w obrębie dzielnicy Orunia-Św. Wojciech-Lipce. Zlokalizowany na obszarze Oruni, charakteryzuje się bliskością do malowniczego Parku Oruńskiego, który stanowi istotny punkt rekreacyjny tej okolicy. Zbiornik znajduje się w ciągu wzgórz, które zaczynają się od Góry Pięciu Braci i rozciągają ku południu.

Położenie zbiornika pomiędzy ulicami Raduńską a Kampinoską, tuż nad Kanałem Raduni, podkreśla jego integralność z lokalnym krajobrazem. Co więcej, jest on częścią wyjątkowego zespołu przyrodniczo-krajobrazowego, znanego jako Dolina Potoku Oruńskiego, co czyni to miejsce jeszcze bardziej atrakcyjnym dla miłośników natury i turystyki.

Opis obiektu

Historia zbiornika wody na Starej Oruni jest ściśle związana z programem budowy systemu wodociągowo-kanalizacyjnego w Gdańsku, który był realizowany na mocy decyzji ówczesnego burmistrza, Leopolda von Wintera. Doktryną tego przedsięwzięcia zajął się pruski architekt oraz inżynier, Eduard Friedrich Wiebe, który był jego głównym projektantem. Budowę zbiornika zakończono w 1869 roku, co stanowiło istotny krok w rozwoju miejskiej infrastruktury wodociągowej.

Zbiornik był zasilany grawitacyjnie z rurociągu, który prowadził z okolic Pręgowa, usytuowanego na wyższej wysokości w stosunku do Gdańska. Dzięki temu proces transportu wody do zbiornika oraz jej wypływu do miejskiej sieci przebiegał w naturalny sposób, na zasadzie grawitacji. Funkcję tego rezerwuaru można porównać do działania wieży ciśnień, która ma na celu wyrównywanie dziennych wahań w poborze wody, jednak niezwykłą cechą zbiornika na Oruni była jego podziemna lokalizacja.

Rurociąg zasilający został wykonany z żeliwa i miał średnicę wynoszącą 418 mm, podczas gdy odpływ charakteryzował się średnicą 525 mm. Zbiornik był pierwszym obiektem z planowanej serii kilku podziemnych rezerwuarów zlokalizowanych na wzniesieniach dookoła Gdańska, które w zależności od wytwarzanego ciśnienia były klasyfikowane w trzy kategorie: niskie, średnie oraz wysokie. Z uwagi na relatywnie niską wysokość, wynoszącą ogółem ok. 40 m n.p.m., obiekt na Oruni został poddany wyłączeniu z eksploatacji w 1978 roku. Dziś nadal funkcjonuje drenażowe ujęcie wody w Pręgowie, wspierane nowoczesnymi zbiornikami, które są zlokalizowane nieopodal historycznego rezerwuaru.

Zbiornik ma kształt kwadratu o boku długości 40 metrów i mieści w sobie 11 naw wspartych na łukach 8 arkad. Powierzchnia całkowita obiektu wynosi 1496 m², a jego pojemność to 5700 m³. Rozpiętość arkad sięga 4 m, a całkowita wysokość komory zbiornika to około 5 m. Cegły użyte do budowy uzyskano w cegielni położonej w Kolibkach. Zbiornik posiadał również awaryjny zrzut do Kanału Raduni, a jedynymi reliktami po pierwotnym wyposażeniu są końcówki rurociągów.

W latach 2016–2018 obiekt przeszedł kompleksową rewitalizację, dzięki której możliwe stało się jego zwiedzanie. W trakcie prac konserwatorskich udało się odkopać oraz przywrócić do stanu używalności ceglane stropy. Wymieniono także ciężkie pierwotne nakrycie zbiornika na lżejsze kruszywo, ceramiczne. Ten krok nie tylko zmniejszył obciążenie obiektu, ale również zwiększył jego izolacyjność cieplną. W 2019 roku zbiornik wpisano do gminnej ewidencji zabytków i stał się on ważnym punktem w Gdańskim Szlaku Wodociągowego, trasie turystycznej obejmującej obiekty związane z wodociągami miejskimi.

Obecnie odwiedzający mogą zwiedzać zbiornik, ale tylko z przewodnikiem, przez kilka miesięcy w roku, z wyjątkiem okresu hibernacji nietoperzy. Dno zbiornika jest zalane wodą, a ścieżka turystyczna została starannie poprowadzona po specjalnie zainstalowanych pomostach. Tuż obok tej wyjątkowej budowli znajduje się także punkt widokowy „Jerzy XII”, upamiętniający profesora Jerzego Sampa, cenionego historyka oraz popularyzatora wiedzy o Gdańsku.

Obszar lęgowy Natura 2000

Od roku 2021 zbiornik jest uznawany za istotne siedlisko w ramach programu Natura 2000, noszące nazwę PLH220106 Zbiornik na Oruni. Stanowi on cenne miejsce dla różnych gatunków nietoperzy, które korzystają z tej lokalizacji jako miejsca zimowego.

Wśród nich wyróżniają się nocki: ż żółtawowłosy, a także rudego, Natterera i dużego. Występuje także gacek brunatny, który również odgrywa znaczącą rolę w ekosystemie tego obszaru.

Na przestrzeni lat liczba nietoperzy spędzających zimę w zbiorniku zmieniała się znacznie, wahając się od 100 do 800 osobników, co wskazuje na ważność tego siedliska w kontekście ochrony tych zagrożonych gatunków.

---

Oceń: Zbiornik Wody Stara Orunia

---