Parafia św. Stanisława Biskupa Męczennika w Gdańsku

---

Historia

Przed rokiem 1939

Ustalenie momentu, w którym zbudowano obecny kościół, nastręcza wielu trudności. Może to być zjawisko datowane na drugą połowę XIX wieku lub początki XX stulecia, a najczęściej wymienia się rok około 1910. Niezaprzeczalne jest to, że jeszcze przed rokiem 1924 obiekt ten miał inne przeznaczenie. Służył jako część zabudowań wojskowych armii pruskiej – najwidoczniej jako ujeżdżalnia koni w koszarach telegrafistów. Po zakończeniu I wojny światowej budynki te zostały przekazane państwu polskiemu.

Z racji napływu Polaków do Wolnego Miasta Gdańska zaistniała konieczność zbudowania świątyni, w której Polacy mogliby czuć się gospodarzami. Wydany wcześniej pusty budynek hali, wraz z przyległym domem, przekazano katolikom polskim. Działania na rzecz utworzenia ośrodka duszpasterskiego zlecono księdzu Bronisławowi Komorowskiemu, który okazał się kapłanem diecezji gdańskiej. Od roku 1924 rozpoczęto szeroko zakrojone prace adaptacyjne, by przekształcić dotychczasową halę w miejsce kultu Bożego, co zakończono w 1925 roku.

Początkowo nabożeństwa odprawiane były w kaplicy, która później stała się zakrystią. W okresie międzywojennym dokonano budowy wieży o wysokości około 33 metrów, dodano chór, a także zainstalowano organy, ołtarz główny oraz dwa boczne. Dzięki tym staraniom, stworzono warunki, które pozwoliły na godne sprawowanie kultu Bożego. Już w dziesiątą rocznicę otwarcia, we wrześniu 1934 roku, odbyła się konsekracja kościoła, której dokonał biskup gdański ks. dr Edward O’Rourke.

W dniu 7 października 1937 roku, biskup gdański przygotował dekrety o utworzeniu dwóch parafii personalnych w Wolnym Mieście Gdańsku, w tym jednej przy kościele św. Stanisława B.M. Jednakże realizację tych planów musiał wstrzymać. Warto zauważyć, że kościół nie znajdował się na terenie samodzielnej parafii, a podlegał parafii niemieckiej pod wezwaniem Serca Jezusowego.

Do roku 1932, aż do otwarcia kościoła Chrystusa Króla, był to jedyny kościół, który pełnił rolę ośrodka polskiego życia religijnego w Wolnym Mieście Gdańsku. Świątynia była także miejscem dla działalności patriotycznej.

Wczesnym rankiem pierwszego września w roku 1939, ks. Bronisław Komorowski został aresztowany. Razem z innymi Polakami trafił do obozu koncentracyjnego w Stutthofie, po drodze przechodząc przez Victoriaschule. Budynek kościoła został przekształcony w halę wojskową na potrzeby transportu. W wyniku tego znacząca część wyposażenia kościoła oraz plebanii została zniszczona, a niektóre elementy przekazano do innych świątyń. Przy likwidacji wyposażenia obecny był ówczesny dziekan, proboszcz z Gwiazdy Morza w Sopocie, ks. Paul Schütz.

W parafii Gwiazdy Morza ostały się między innymi: komplet złotych szat liturgicznych nabytych na prymicje księdza dra Antoniego Liedtke z Pelplina, figura św. Antoniego, Matki Bożej, relikwiarz bł. Bronisławy oraz marmurowa tablica pamiątkowa. Po 1972 roku, te cenne obiekty wróciły do kościoła św. Stanisława. Niestety, naczynia liturgiczne, które przekazano do innych kościołów, nigdy nie zostały odnalezione.

Po zakończeniu wojny

Po 1945 roku nie nastąpiły istotne zmiany w sytuacji świątyni. Początkowo obiekt pozostawał w rękach wojskowych. Dopiero po przybyciu w 1956 roku ks. bpa Edmunda Nowickiego rozpoczęto kolejne starań o odzyskanie kościoła. Działania ks. bp Nowickiego obejmowały między innymi propozycję zamiany kościoła św. Piotra i Pawła na kościół św. Stanisława, ponieważ wspomniany kościół św. Piotra i Pawła był kościołem garnizonowym, podczas gdy teren kościoła św. Stanisława należał do wojska. Propozycja ta została odrzucona.

Po opuszczeniu przez wojsko, obiekt został przekazany Gdańskiemu Przedsiębiorstwu Transportu Budownictwa (GPTB) jako baza samochodowa. Ruch na rzecz zwrotu kościoła zintensyfikował się po 1956 roku, w okresie „odwilży popaździernikowej”, za sprawą organizacji społecznych, w tym Walnego Zjazdu Wychowanków Gimnazjum Polskiego w W.M.G. oraz członków byłej Polonii w Wolnym Mieście.

Aby przyspieszyć oddanie kościoła św. Stanisława B.M. na cele sakralne, ks. bp Edmund Nowicki wyznaczył do tego zadania ks. Andrzeja Rurarza. Miał on za celu nawiązać kontakt z byłymi mieszkańcami Wolnego Miasta Gdańska. Ludzie świeccy pod jego kierownictwem pisali petycje, zbierali podpisy i udawali się do władz.

Spokój oraz dyplomacja ks. bpa Nowickiego, wsparta zaangażowaniem dawnych mieszkańców Wolnego Miasta, wraz ze zdarzeniami grudniowymi w 1970 roku na Wybrzeżu, poskutkowały, iż na mocy decyzji WRN w Gdańsku, podpisanej przez ówczesnego przewodniczącego Tadeusza Bejma, w dniu 17 lutego 1971 roku, postanowiono zwrócić kościół na cele sakralne.

Kalendarium

W kalendarium parafii św. Stanisława Biskupa Męczennika w Gdańsku można odnaleźć istotne daty oraz wydarzenia, które na stałe wpisały się w historię tego miejsca.

• 24.12.1972 – Parafia została erygowana dekretem biskupa Lecha Kaczmarka, który poświęcił kościół oraz odprawił pierwszą mszę świętą,
• 1973 – Kontynuowano prace remontowe,
• 22.12.1974 – Uroczystość rocznicy poświęcenia kościoła; na tę szczególną okazję mszę odprawił bp ordynariusz dr Lech Kaczmarek,
• 1975 – Poświęcenie obrazu św. Stanisława B.M., a także konsekracja dzwonów przez ks. bp Lecha Kaczmarka,
• 1977 – Remont sufitu kościoła, który przygotowano do dalszych prac związanych z wystrojem wnętrza, kładzeniem posadzki oraz robieniem boazerii i chóru,
• 1978 – Zakończenie budowy chóru i rozpoczęcie wymiany okien w obiekcie,
• 1979 – Rozpoczęcie prac nad elewacją zewnętrzną kościoła,
• 1984 – Przeprowadzono remont plebanii,
• 1986 – Zamontowano figurę Chrystusa w ołtarzu głównym,
• 1997 – Remont wieży kościelnej oraz dachu, a także rozpoczęcie prac malarskich w kościele,
• 2000 – Ukończono budowę nowych organów.

Proboszczowie pracujący w parafii

W parafii św. Stanisława Biskupa Męczennika w Gdańsku na przestrzeni lat z wielką oddaniem posługiwali następujący kapłani:

• ks. Bronisław Komorowski (1924-1939),
• ks. prałat Andrzej Rurarz (1972-2009),
• ks. Zbigniew Cichon (od 2010).

---

Oceń: Parafia św. Stanisława Biskupa Męczennika w Gdańsku

---