Konsulat Generalny Rosji w Gdańsku

---

Historia

okres do I wojny światowej

W 1718 roku, na polecenie cara Piotra I, nabyto za 6000 guldenów pruskich budynek „Zu den drei Bären”, który miał służyć jako siedziba rezydenta carskiego w Gdańsku, zlokalizowany przy ul. Langgarten 74 (Długie Ogrody). Oficjalne otwarcie obiektu miało miejsce w 1725 roku. W 1768 roku wzniesiono nową rezydencję, znaną później jako pałacyk konsulów rosyjskich lub dom rosyjski (Russen-Haus).

W obrębie pierwszej z budowli, od 1720 roku, zorganizowano prawosławną kaplicę pod wezwaniem św. Mikołaja, która została przeniesiona do nowego obiektu, działając tam aż do 1926 roku.

Wrzesień 1881 roku to znaczący czas, gdy w pałacyku gościło dwóch cesarzy: rosyjski Aleksander III oraz niemiecki Wilhelm I. Przedstawicielstwo odegrało wówczas kluczową rolę dla Rosji, m.in. monitorując rosyjskie obroty handlowe tranzytu przez Gdańsk.

W 1914 roku, po początku I wojny światowej, konsul generalny Dymitr Ostrowski został deportowany. Po zakończeniu konfliktu w gmachu rezydencji znalazło siedzibę przedstawicielstwo Wszechrosyjskiego Rządu admirała Kołczaka, który również pełnił różne funkcje konsularne.

okres międzywojenny

Po powstaniu Wolnego Miasta Gdańska władze radzieckie w marcu 1923 roku ustanowiły quasi-konsulat ZSRR pod nazwą Rosyjskiego Komitetu Repatriacyjnego w WMG (Russisches Repatriations-Komitee in den Freien Stadt Danzig E.V.), umiejscowionego w hotelu Monopol przy Hundegasse 16–17, obecnie znanej jako ul. Ogarnej, jednak szybko zlikwidowanego. Zgodnie z literaturą źródłową, placówka ta funkcjonowała w ramach OGPU.

W tym samym roku ZSRR założył oddział Przedstawicielstwa Handlowego ZSRR w Gdańsku. Konsulat w Gdańsku został utworzony dopiero po przyjęciu w 1926 roku przez rządy RP i ZSRR umowy konsularnej, z siedzibą ponownie przy ul. Langgarten 74. Lokum to działało do czasu wybuchu wojny niemiecko-sowieckiej w 1941 roku. W międzyczasie władze lokalne przeznaczyły budynek na siedzibę Krajowego Urzędu ds. Prehistorii oraz Okręgowego Muzeum Prehistorycznego. Dlatego też, budynek został zniszczony prawdopodobnie w marcu 1945 roku i obecnie nie istnieje.

W 1928 roku ZSRR planował uruchomienie konsulatu wraz z przedstawicielstwem handlowym w Gdyni, jednakże przedsięwzięcie nie doczekało się realizacji.

okres po 1945 r.

Po II wojnie światowej w 1945 roku, konsulat generalny ZSRR w Gdańsku został ponownie otwarty. W latach 1945–1946 placówka mieściła się w budynku przy ul. Matki Polki 10, który później zmienił adres na ul. Batorego 15, a także przy ul. Konopnickiej 3.

W okresie od 1971 do 1993 roku w konsulacie działała lokalna komórka Grupy Operacyjnej KGB „Narew”.

W latach 1984–2022 w Gdańsku funkcjonowała instytucja promująca rosyjską kulturę, znana najpierw jako Dom Radzieckiej Nauki i Kultury (Дом советской науки и культуры), a następnie Rosyjski Ośrodek Nauki i Kultury w Gdańsku (Российский центр науки и культуры в Гданьске), ostatecznie znana jako Dom Rosyjski w Gdańsku w latach 2021-2022.

Przedstawicielstwo Handlowe

okres międzywojenny

W roku 1923 miało miejsce otwarcie oddziału warszawskiego Przedstawicielstwa Handlowego ZSRR w Gdańsku, znane również jako Торгпредство СССР, Russische Handelsvertretung in Polen, oraz Handelsvertretung der UdSSR in Polen. Oprócz działań handlowych, instytucja ta służyła również jako baza dla działań szpiegowskich. W 1927 roku biuro to znalazło swoją siedzibę przy Vorstädtischer Graben 1a, teraz znanym jako Podwale Przedmiejskie. W kolejnych latach lokalizację zmieniano na Langgasse 37 w 1929 roku, obecnie ulica Długa, a następnie na Karrenwall 8 w latach 1931-1933, obecnie ulica Okopowa, oraz Stadtgraben 13 w 1935 roku, obecnie Podwale Grodzkie. W 1929 roku w przedstawicielstwie zatrudniano 13 pracowników.

Warto również wspomnieć o wcześniejszym utworzeniu spółki – Gdańsko-Rosyjskiego Towarzystwa Handlu (Danzig-Russische Handelsgesellschaft mbH – DAR), które miało swoje biura przy Hundegasse 21, czyli teraz ul. Ogarnej w latach 1920-1921, oraz na Langasse 25, która obecnie znajduje się na ulicy Długiej w 1923 roku. Kolejne lokalizacje to Poggenpfuhl 42, obecnie ul. Żabi Kruk, w latach 1923-1925. Ta spółka również brała udział w działaniach radzieckiego wywiadu ofensywnego.

okres po 1945 r.

Po zakończeniu II wojny światowej, warszawskie Przedstawicielstwo Handlowe ZSRR kontynuowało swoją działalność w Gdańsku, początkowo przy ul. Batorego 11 w 1946 roku, następnie przenosząc się na ul. Jagiellońską 2, a później na ul. Okopową 1b oraz ul. Doki 2 w roku 1965. W latach 80. przedstawicielstwo miało siedzibę w ul. Karola Marksa 126, która obecnie nosi nazwę ul. Hallera. W skład tego oddziału wchodziły liczne przedstawicielstwa, takie jak:

• Ministerstwo Floty Morskiej ZSRR (Министерство морского флота), ul. Doki 2,
• Ministerstwo Floty Rzecznej RFSRR (Министерство речного флота), ul. Doki 2,
• Rejestr Statków ZSRR (Регистр), ul. Doki 2,
• chz Sudoimport (Судоимпорт),
• Ministerstwo Gospodarki Rybnej ZSRR (Министерство рыбного хозяйства), w budynku tzw. „Zieleniaka” przy Wałach Piastowskich 1.

W 1946 roku Przedstawicielstwo miało również swój oddział w Gdyni, który mieścił się przy ul. Żeromskiego 47.

Kierownicy placówki

Historia kierowników Konsulatu Generalnego Rosji w Gdańsku sięga daleko w przeszłość, gdzie pierwszym na liście był Ludwik Kazimierz Łączyński, który pełnił swoje obowiązki w latach 1717-1718. Od tego czasu placówka miała wielu przedstawicieli, którzy kształtowali jej działania w regionie.

Od 1718 do 1736 roku agentem był Georg Erdmann, który w 1730 roku objął również stanowisko ministra-rezydenta. Następnie, w latach 1736-1743, Johann Schendel kontynuował tę tradycję, a jego następca, Kaspar Szerer, był na tym stanowisku aż do 1755 roku. Również w dalszych latach przybywali kolejni ministerowie-rezydenci, m.in. Christian Szewius oraz Aleksiej Siemionowicz Musin-Puszkin, którzy wnieśli swoje wkłady w działalność konsulatu.

W okresie od 1761 roku, Iwan Rżyczewski sprawował funkcję ministra-rezydenta, a jego następcą został Hans Wilhelm von Rehbinder, który utrzymał swoją pozycję do 1775 roku. Kolejnymi osobami pełniącymi odpowiedzialne funkcje byli Siemion Wołczkow oraz płk. Christoph de Peterson. Wśród późniejszych chargé d’affaires znalazł się Siemion Sokołowski.

okres 1926-1940

Po dłuższym czasie, w latach 1926-1933, dr Ignatij Kalina był konsulem generalnym, a po nim Władimir Mieszczeriakow oraz Władimir Michels. Te lata były dość burzliwe, ponieważ konsulat zmagał się z wieloma wyzwaniami sytuacyjnymi, które miały miejsce w związku z wydarzeniami politycznymi w Europie. W 1939 roku, na stanowisku znalazł się Iwan Własow, a później Michaił Koptiełow.

okres 1945–1990

Po zakończeniu II wojny światowej, w latach 1945-1949, konsulatem kierował Timofiej Chorobrych, przekształcając się później w konsula generalnego. Kolejne lata to czas sprawowania obowiązków przez Aleksandra Krasnienkowa oraz Michaiła Potapowa. W 1955 roku do placówki dołączył Nikołaj Tałyzin, a następnie Wiktor Sborszczikow oraz Iwan Kuzniecow. Ta era konsulatu również nie była pozbawiona wyzwań, które wymagały przemyślanej strategii działania.

okres od 1991

Zmiany polityczne w Polsce i w Europie na początku lat 90. XX wieku przyniosły nowe wyzwania, a pierwszym konsulem generalnym po tych zmianach został Walentin A. Żychariew. W 2001 roku, na to stanowisko wszedł Nikołaj I. Biełowoł, a po nim Wasilij Zujew oraz Jurij Aleksiejew. W 2013 roku pełniącym tę funkcję został Siergiej Puczkow. Obecnie, od 2021 roku rolę konsula generalnego pełni Sergiej Semionow.

Bez względu na zmieniające się okoliczności i dyplomatyczne wyzwania, każda z tych postaci przyczyniała się do umacniania pozycji Rosji w Gdańsku oraz całym regionie. Osoby takie jak Ludwik Tęgoborski są dowodem na długowieczność oraz ciągłość działań tego konsulatu na przestrzeni lat.

---

Oceń: Konsulat Generalny Rosji w Gdańsku

---