Dyrekcja Kolei w Gdańsku

---

Historia

Osoby zainteresowane tematyką transportu kolejowego w Gdańsku mogą zapoznać się z innym artykułem, który szczegółowo omawia ten temat. Od roku 1852 zarządzanie siecią kolejową w tym regionie było na rękach dyrekcji w Bydgoszczy, która działała poprzez lokalny Zarząd Wykonawczy Kolei Królewskich w Gdańsku (Königliche Eisenbahn-Betriebs-Amt zu Danzig). Następnie, w 1895 roku, Pruskie Koleje Państwowe (Preußische Staatseisenbahnen) zainicjowały utworzenie Królewskiej Dyrekcji Kolei w Gdańsku (Königliche Eisenbahndirektion Danzig – KED Danzig), która istniała aż do 1919 roku.

Wraz z powstaniem Wolnego Miasta Gdańska w 1921 roku, zorganizowano Dyrekcję Kolei Wolnego Miasta (Freistadt-Eisenbahn-Direktion). W tym samym roku zarządzanie kolejami zostało przekazane na rzecz polskich władz, co zaowocowało utworzeniem Dyrekcji Kolei Państwowych w Gdańsku (1921–1929), znanej również jako PKP. Była ona czasami określana także jako Pomorska Dyrekcja Kolei w Gdańsku (Pommerellische Eisenbahndirektion in Danzig) lub Polsko-Pomorska Dyrekcja Kolei Gdańsk (Polnisch-Pommerellische Eisenbahndirektion Danzig). W roku 1929 zmieniono jej nazwę na Dyrekcję Okręgową Kolei Państwowych Gdańsk – DOKP Gdańsk, która funkcjonowała do 1933 roku.

W obliczu licznych konfliktów z władzami Wolnego Miasta Gdańska, których głównym zarzutem było kierowanie przez dyrekcję siecią kolejową na całym Pomorzu, w 1933 roku polski rząd zdecydował o przeniesieniu dyrekcji do Torunia. W Gdańsku pozostała jedynie podległa bezpośrednio Warszawie komórka organizacyjna – Biuro Gdańskie PKP. W latach 1933–1939 działało także podległe DOKP w Toruniu, Biuro Portowe PKP w Gdyni.

Budynek Dyrekcji był jednym z kluczowych ośrodków polskiego życia w Wolnym Mieście Gdańsku. Oprócz pracowników kolei, swoje biura miały tam także liczne polskie instytucje i stowarzyszenia. Funkcjonował tu klasztor Sióstr Dominikanek, a także ochronka (przedszkole) oraz biblioteka.

W pierwszych dniach września 1939 roku jednostka SS-Wachsturmbann „Eimann” zdusiła polski punkt oporu w Dyrekcji Kolejowej. Po początku II wojny światowej, w 1939 roku, zarządzanie przejęła nowo utworzona Dyrekcja Kolei Rzeszy w Gdańsku (Reichsbahndirektion Danzig – RBD/Rbd Danzig), która obejmowała swoim zakresem terytorium Okręgu Rzeszy Gdańsk-Prusy Zachodnie (Reichsgau Danzig-Westpreußen). W 1945 roku dyrekcję ewakuowano do Lubeki, a w 1946 roku do Hamburga.

Po zakończeniu II wojny światowej w 1945 roku, obowiązki Dyrekcji Kolei Rzeszy w Gdańsku przejęła Dyrekcja Okręgowa Kolei Państwowych – DOKP Gdańsk. Najpierw przez kilka miesięcy, tymczasowo funkcjonując w Bydgoszczy, a następnie, po porozumieniu ze Związkiem Radzieckim, przeniosła swoje biuro do Gdańska. Pod koniec 1962 roku do DOKP w Gdańsku przyłączono także DOKP Olsztyn. W latach 1975–1998 instytucja ta nosiła nazwę Północnej Dyrekcji Okręgowej Kolei Państwowych – PDOKP. W 1975 roku budynek dotknął pożar, który zniszczył część dachu, jednak szybko dokonano jego odbudowy.

W wyniku wielu zmian restrukturyzacyjnych, w budynku dyrekcji miały swoją siedzibę różne jednostki zarządzające centrali PKP, takie jak Pion Nieruchomości PKP (1998–2000) oraz Dyrekcja Okręgu Infrastruktury Kolejowej (1998–2001). Od 2002 roku w gmachu operowały jednostki wykonawcze kilku spółek kolejowych, również Oddział Regionalny PKP Polskie Linie Kolejowe SA.

W latach 1979–2008 w budynku dyrekcji mieścił się Ośrodek Muzealny Kolejnictwa, będący filią Muzeum Kolejnictwa w Warszawie. Dokonane zmiany restrukturyzacyjne spowodowały, że obecnie wiele średniego szczebla struktur zarządzających spółek kolejowych znajduje się również w Gdyni.

Prezesi / dyrektorzy

W historii Dyrekcji Kolei w Gdańsku funkcjonowali różni prezesi oraz dyrektorzy, których kadencje odzwierciedlają ważne zmiany w tej instytucji. Oto lista tych znaczących postaci:

• 1895–1899 – Franz Robert Thomé (1841-1914),
• 1899–1900 – Paul Eugen Greinert (1844-1901),
• 1901–1907 – Paul August Heinsius (1842-1907),
• 1908–1920 – dr inż. Fritz Rimrott (1849–1923),
• 1920–1929 – Tadeusz Czarnowski (1872–1950),
• 1929–1933 – Bogusław Dobrzycki (1875–1948),
• 1939–1945 – dr Johannes Wolff,
• 1945–1949 – Zbigniew Modliński (1903–1982),
• 1949–1950 – inż. Jan Krynicki,
• 1950 – Józef Bąk,
• 1951–1952 – Henryk Popławski,
• 1952–1959 – inż. Jan Krynicki,
• 1959–1968 – Józef Tarnawski,
• 1969 – Stanisław Malinowski (1917–1999),
• 1969–1979 – Stefan Michałowicz,
• 1979–1996 – Dominik Adamek (1939–1998),
• 1996–1998 – Tadeusz Matyla (1948–).

Każda z tych postaci przyczyniła się swoją pracą do rozwoju kolei w Gdańsku, co miało istotne znaczenie dla transportu oraz rozwoju miasta.

Siedziba

Warto przypomnieć pierwszą siedzibę Dyrekcji Kolei, która funkcjonowała w latach 1895–1914. Mieściła się ona w budynkach mieszkalnych Fundacji Szpitala Bożego Ciała, zlokalizowanych przy ulicy 3 Maja (Promenade Str./Allee) 25.

W późniejszych latach, pomiędzy 1911 a 1914 rokiem, zrealizowano budowę nowej siedziby, która znajduje się przy ul. Dyrekcyjnej 2-4 (Am Olivaer Tor 2-4). Nowy obiekt zajmował powierzchnię 3700 m² i był zaprojektowany, aby pomieścić 500 urzędników w 265 pokojach. W pierwotnym planie przewidziano także rozbudowę budynku w kierunku stoczni, jednakże projekt ten nigdy nie doczekał się realizacji.

---

Oceń: Dyrekcja Kolei w Gdańsku

---