Józef Tusk

---

Życiorys

Okres przedwojenny

Józef Tusk przyszedł na świat 23 marca 1907 roku w Emaus, które dzisiaj jest częścią Gdańska. Pochodził z robotniczej rodziny katolickiej, mającej na imię Józef i Augustyna z domu Adamczyk. Wśród rodzeństwa miał pięcioro braci i sióstr. Jego dzieciństwo było pełne wyzwań, ponieważ wcześnie stracił ojca i był wychowywany jedynie przez matkę.

Po ukończeniu szkoły powszechnej w Gdańsku w 1921 roku, w późniejszych latach, od 1924 do 1925 roku, kształcił się na wieczorowych kursach malarstwa artystycznego. Mówił, że niskie warunki bytowe oraz trudności, z jakimi borykali się Polacy w Wolnym Mieście Gdańsku, były dla jego rodziny codziennością.

Wkrótce podjął zatrudnienie w Poczcie Polskiej, a następnie pracował w Polskich Kolejach Państwowych od 1926 do 1939 roku. Jako telegrafista kolejowy pełnił swoją funkcję m.in. na dworcu głównym. W Gdańsku działał w polskich organizacjach, a po latach znalazł się w gronie kolejarzy, którzy byli częścią formacji dywersyjnych organizowanych przez Oddział II SG WP, przystosowanych do działania na wypadek wojny.

Już w wieku pięciu lat otrzymał prosty model skrzypiec, co zainspirowało go do pierwszych prób gry na tym instrumencie. W młodości rozwijał swoje umiejętności w majsterkowaniu i modelarstwie lotniczym, aż w końcu zdecydował się na lutnictwo. Jako samouk rozpoczął tę działalność w latach 20. XX wieku. Mając 15 lat, zbudował swój pierwszy zestaw skrzypiec, a kilka lat później zdobył uznanie gdańskiego lutnika Emila Neumanna, prezentując mu swoją kopię XVII-wiecznego modelu skrzypiec Steinera, co zaowocowało współpracą od 1934 roku.

II wojna światowa

W momencie wybuchu II wojny światowej, 1 września 1939 roku, został uwięziony przez Gestapo. Poddany przymusowym robotom, najpierw trafił do obozu w Nowym Porcie, a od 19 marca 1940 roku przebywał w niemieckim obozie koncentracyjnym Stutthof, gdzie pracował przy budowie baraków. Na jednej z zachowanych drewnianych tabliczek odnaleziono jego podpis z 24 września 1939 roku. Później przeniesiono go do Neuengamme, gdzie przebywał do 26 sierpnia 1942 roku, kiedy to został zwolniony z powodu niezdolności do pracy. Powrócił do Gdańska najpóźniej pod koniec 1943 roku, zjednoczając się z żoną i dziećmi.

Na mocy dekretu Hitlera z 1 września 1939 roku, mieszkańcy Wolnego Miasta Gdańska zostali automatycznie obywatelami Niemiec. Gdy III Rzesza zaczęła ponosić straty na froncie wschodnim, podjęto decyzję o wcieleniu kaszubów do Wehrmachtu, co doprowadziło do wezwania Józefa Tuska do wojskowego 2 sierpnia 1944 roku. Według relacji jego najstarszej córki Eleonory Gurkowskiej oraz dokumentów niemieckich, służył w jednostce 328. Grenadier-Ersatz-und Ausbilldungsbatallion, która stacjonowała w Akwizgranie i zajmowała się poborem oraz szkoleniem rezerw wojsk. Używanie Wehrmachtu zakończył w październiku 1944 roku, a od 24 listopada 1944 roku związał się z Polskimi Siłami Zbrojnymi na Zachodzie. W swoim życiorysie z 1975 roku oznajmił, że od 26 sierpnia 1944 do 5 marca 1945 pracował przy kopaniu okopów.

Okres powojenny

Po wojnie, 15 października 1945 roku, dotarł do Gdańska przez Szczecin. Od 1945 do 1948 roku ponownie pracował dla PKP. Jego rodzina osiedliła się w Sopocie, przy ulicy 20 października. W 1949 roku założył swoją pracownię lutniczą. W 1955 roku przystąpił do Związku Polskich Artystów Lutników, wykonując około 150 skrzypiec, 10 altówek, 12 gitar oraz jedną wiolonczelę. W tym samym roku zdobył I miejsce w Krajowym Konkursie Lutniczym oraz brał udział w międzynarodowych konkursach. W jego domu, który był zarazem pracownią, regularnie spotykali się muzycy i plastycy.

Józef Tusk zmarł 12 czerwca 1987 roku w Sopocie, a jego pogrzeb odbył się 17 czerwca tegoż roku na cmentarzu katolickim w Sopocie (kwatera D2-19-10). Józef był mężem Julianny z d. Jeżewskiej (1904–1970, ślub odbył się 27 czerwca 1929 roku w Gdańsku), z którą doczekał się sześciorga dzieci: Jana, Donalda (1930–1972), Eleonory (1932–2019, po mężu Gurkowska), Ewy (1934–), Bronisława (1935–2000, rzeźbiarz) oraz Rajmunda (1936–2016).

Odniesienia

Dziadek Józefa Tuska został wcielony przez Niemców do Wehrmachtu podczas drugiej wojny światowej, co stało się powodem do wywołania kontrowersji dotyczącej jego wnuka, Donalda Tuska, w trakcie kampanii prezydenckiej w 2005 roku. W tym okresie Jacek Kurski, reprezentujący konkurencyjnego kandydata, Lecha Kaczyńskiego, zaznaczył, że wiarygodne źródła na Pomorzu informują, iż dziadek Donalda Tuska zgłosił się do Wehrmachtu jako ochotnik. Co więcej, Kurski podjął działania, wynajmując niemiecką kancelarię prawną, aby zgromadzić dodatkowe informacje na ten temat.

Podobne tendencje w szerzeniu czarnego PR-u miały miejsce w kwietniu 2020 roku na Węgrzech. Media powiązane z Viktorem Orbánem odpowiedzialne były za propagandowe ataki, w których uczestniczyła agencja prasowa związana z Árpádem Habonym, znanym spin doktorem i architektem propagandy Orbána.

Odznaczenia

Józef Tusk, jako uznany człowiek wielu talentów, zdobył szereg zaszczytnych odznaczeń, które podkreślają jego wkład w kulturę oraz historię. Do najważniejszych z nich należy:

• medal Zwycięstwa i Wolności 1945, przyznany w 1946 roku,
• odznaka „Zasłużony Działacz Kultury”, otrzymana w 1979 roku.

---

Oceń: Józef Tusk

---