Frank Meisler

---

Życiorys

Frank Meisler był postacią, która doświadczyła dramatycznych wydarzeń swojego życia, które odcisnęły piętno na jego przyszłości. Jego ojciec, Frank Meisler, urodził się w Łodzi w 1896 roku i był polskim Żydem, który przez sześć semestrów studiował medycynę na Uniwersytecie Warszawskim. W 1920 roku przybył do Wolnego Miasta Gdańska w celu rozwijania rodzinnego przedsiębiorstwa logistycznego.

Matka Franka, Meta, również pochodziła z Gdańska, gdzie urodziła się w 1902 roku. Jej rodzina, Bossowie, była zasymilowaną żydowską społecznością, która posługiwała się na co dzień językiem niemieckim. Wielowiekowe korzenie tej rodziny w Gdańsku i na Pomorzu sprawiły, że miała ona znaczące miejsce w lokalnej społeczności. Dziadek Franka, Franz Boss, był znanym przedsiębiorcą, który w latach 1925-1928 był członkiem Rady Reprezentantów, reprezentującym liberałów w Gdańskiej Gminie Synagogalnej. W rodzinie Franka istnieją również artystyczne tradycje; kuzyn jego matki, Erich Ruschkewitz, był dziennikarzem i poetą z nurtu ekspresjonizmu, który publikował w różnych periodykach.

W wieku czternastu lat Frank został uratowany podczas trzeciego, a zarazem ostatniego gdańskiego Kindertransportu, który miał miejsce 25 sierpnia 1939 roku. Przy tej okazji, niestety, rodzice Franka zostali deportowani do warszawskiego getta, gdzie później stracili życie w Auschwitz. Po usunięciu żydowskich dzieci z gdańskich szkół publicznych w latach 1936-1939, Frank uczęszczał do Polskiego Gimnazjum im. Macierzy Szkolnej.

Po wojnie, w Wielkiej Brytanii, ukończył szkołę średnią oraz zaciągnął się do Polskich Sił Zbrojnych, gdzie brał udział w walkach jako członek służb meteorologicznych. Kolejnym krokiem w jego życiu były studia architektoniczne na Uniwersytecie w Manchesterze, które ukończył w 1952 roku korzystając z polskiego stypendium rządowego dla emigrantów.

W 1956 roku Frank Meisler przeprowadził się do Izraela, gdzie zaangażował się w rewitalizację Starej Jafy w latach 60. XX wieku. Mieszkał oraz pracował w artystycznej dzielnicy Tel-Awiwu, a jego warsztat oraz galeria przyciągały wielu zainteresowanych jego twórczością.

Po jego śmierci, został pochowany na cmentarzu w kibucu Giwat Brenner, gdzie uczczono pamięć tej wyjątkowej postaci z bogatym życiorysem.

Twórczość

Po przybyciu do Izraela Frank Meisler rozpoczął swoją karierę jako architekt, szczególnie koncentrując się na rozbudowie Tel Awiwu. Od lat sześćdziesiątych XX wieku jego zainteresowania przesunęły się ku rzeźbie, początkowo korzystał z drewna, a od lat siedemdziesiątych zaczął tworzyć w metalu. W latach dziewięćdziesiątych zaprojektował wnętrze synagogi w Mannheim oraz osobiście nadzorował budowę pierwszej synagogi, która powstała w XXI wieku w Moskwie. Do jego ważniejszych dzieł należy pomnik w Jantarnym, upamiętniający masakrę żydowskich więźniarek, która miała miejsce na plaży w Palmnicken w styczniu 1945 roku. Jego twórczość jest szeroko znana w przestrzeni publicznej w takich miastach jak Jerozolima, Los Angeles, Miami, Santo Domingo, Londyn, Mannheim, Berlin, Hamburg, Moskwa, Soczi, Kijów oraz Gdańsk.

W 1996 wydana została autobiografia Franka Meislera zatytułowana On the Vistula Facing East, która została opublikowana przez Andre Deutsch w Londynie. Polska wersja ukazała się w 2014 roku pod tytułem Zaułkami pamięci. Gdańsk – Londyn – Jaffa, dzięki nakładom Instytutu Kaszubskiego w Gdańsku. W 2016 wydano niemieckie tłumaczenie An der Weichsel gegen Osten. Mein Leben zwischen Danzig, London und Jaffa w serii autobiograficznej Fundacji Pomnik Pomordowanych Żydów Europy. Książka ta jest osobistą relacją z życia Franka Meislera do momentu przybycia do Izraela w 1956 roku.

W narracji zawartej w jego autobiografii przeważają opisy barwnych postaci oraz obrazy codziennej rzeczywistości Wolnego Miasta Gdańska i Kaszub. Te regiony, w których Żydzi odgrywali znaczącą rolę, stanowią tło dla opowieści o przekraczaniu granic kulturowych. Historia ta jest pełna nieoczywistych wyborów, ukazując złożoność kulturowej rzeczywistości przed II Wojną Światową i Holokaustem. Autor pieczołowicie przeplata anegdoty z wielowymiarowymi refleksjami, co składa się na barwny portret środowiska Żydów w przedwojennym Gdańsku.

W 2006 roku powstał pomnik w Londynie, upamiętniający akcję Kindertransportów, nazwany Children of the Kindertransport, zlokalizowany przy Hope Square obok Liverpool Street Station. Stacja ta była końcowym punktem przybycia dla dzieci uciekających przed prześladowaniami. Rzeźba grupowa, przedstawiająca grupę żydowskich dzieci, symbolizuje ich wędrówkę w nieznane. Dzieło to zostało uhonorowane nagrodą „Freedom of the City of London”.

W 2007 roku uczestniczył w Gdańsku w międzynarodowym projekcie Odczytując mowę kamieni – Śladami żydowskimi po Kaszubach. Rok później, w Berlinie, odsłonił rzeźbę Züge in das Leben – Züge in den Tod – co oznacza Pociągi do życia – pociągi do śmierci. Przedstawia ona dzieci oczekujące na odjazd, z czego mniejsza grupa odbyła podróż do Zachodu, a liczniejsza wyruszyła do obozów zagłady na Wschodzie.

W Gdańsku, w 2009 roku odsłonięto pomnik zatytułowany Kindertransport – odjazd, ulokowany przed dworcem PKP Gdańsk Główny. Rzeźba obrazuje dzieci, które czekają na pociąg, co ma symbolizować pożegnanie z rodziną, często na zawsze. To właśnie w tym miejscu, 25 sierpnia 1939 roku, Frank pożegnał swoich bliskich.

W grudniu 2011 roku odsłonił kolejny pomnik w Rotterdamie, zwany Channel crossing to life, zlokalizowany w Hoek van Holland, gdzie żydowskie dzieci przesiadały się na prom do Wielkiej Brytanii. Ostatni z serii pomników, Der letzte Abschied (Ostatnie pożegnanie), powstał w maju 2015 roku przed stacją kolejową Dammtor w Hamburgu.

Frank Meisler został uhonorowany wieloma nagrodami, w tym w 1999 roku Złotym Medalem Franza Kafki przez Czeską Akademię Sztuki, tytułem Honorowego Akademika Rosyjskiej i Ukraińskiej Akademii Sztuki w 2002 roku oraz niemieckim Orderem Zasługi I Klasy w styczniu 2012 roku. W 2014 roku Miasto Gdańsk nadało mu tytuł Honorowego Ambasadora Miasta Gdańsk w Izraelu.

---

Oceń: Frank Meisler

---