Filip Clüver

---

Życie

Filip Clüver pochodził z patrycjuszowskiej rodziny osiedlonej w Gdańsku. W powszechnej opinii jego ojcem był kupiec Jakub Clüver. Niekiedy jednak wskazuje się, że mógł być to jego brat, Filip, który pełnił funkcję kierownika i dzierżawcy mennicy gdańskiej. W młodości mieszkał na dworze Zygmunta III oraz na cesarskim dworze w Pradze. W 1600 roku powrócił do Gdańska, gdzie rozpoczął naukę w Gimnazjum Akademickim. Rok później, w 1601, rozpoczął studia na uniwersytecie w Lejdzie, początkowo koncentrując się na prawie. Dzięki wpływowi Josepha Scaligera, zwrócił się jednak ku badaniom nad starożytnością.

Kiedy ojciec, zły na zmianę kierunku studiów swojego syna, przestał go wspierać finansowo, Clüver udał się do Czech, gdzie zaciągnął się do wojska. Niestety, szybko naraził się cesarskiemu dworowi. W latach 1607–1613 wiele podróżował, odwiedzając Norwegię, Anglię, Francję, Niemcy oraz Szwajcarię. To w Anglii ożenił się i napisał swoją pierwszą rozprawę naukową. W 1615 roku osiedlił się w Lejdzie, a w 1616 uzyskał tytuł Geographus academicus, co było związane z pensją w wysokości 500 florenów.

Przez lata 1617–1618 podróżował po Italii oraz Sycylii, pokonując dużą część trasy pieszo. Niestety, intensywne wędrówki znacząco wpłynęły na jego zdrowie. Po powrocie do Holandii oddał się w pełni pracy naukowej. Jednak wskutek wyczerpania spowodowanego intensywnym wysiłkiem i gruźlicą, którą nabawił się w Italii, zmarł w wieku 42 lat.

Filip Clüver jest patronem tramwaju Pesa Swing 120NaG SWING Gdańskich Autobusów i Tramwajów noszącego numer boczny 1030. W okresie Wolnego Miasta Gdańska, ulica nosząca imię Clüvera (Clüverstraße) została przemianowana na Jana Dantyszka w dzielnicy Gdańsk-Aniołki.

Spuścizna naukowa

Filip Clüver pozostawił po sobie bogatą spuściznę naukową, która miała istotny wpływ na rozwój geografii i historii wczesnonowożytnej. Jego pierwsza publikacja, Comentarius de tribus Rheni alveis et ostiis (Opis trzech odcinków ujściowych, a także brzegów Renu), wydana w 1611 roku w Lejdzie, stanowiła szczegółowy opis starożytnej Holandii oraz pięciu narodów, które niegdyś zamieszkiwały ten obszar.

Największe uznanie przyniosła mu jednak obszerna praca Germania antiqua, która ukazała się w 1616 roku. Była to pierwsza tego rodzaju publikacja w naukach o starożytności, w zamyśle miała stanowić komentarz do dzieła Tacyta De origine et situ Germanorum. Clüver nie tylko skupił się na zagadnieniach topograficznych, lecz również skonfrontował przekazy starożytne z własnymi spostrzeżeniami. Zawierał w niej bogaty materiał dotyczący osadnictwa, religii oraz zwyczajów, a także wskazał nowe granice wschodniej Europy, posuwając je dalej na wschód, obejmując międzyrzecze Donu i Wołgi, a także pasmo Uralu i ujście rzeki Ob. Dzięki temu jako pierwszy wprowadził do europejskiego zakresu geograficznego obszar Wielkiego Księstwa Moskiewskiego. Jego zwieńczona dedykacją do rajców Gdańska praca zawierała ważne stwierdzenie o miłości do rodzinnej ziemi, którą minął od narodzin, gdzie zdobył pierwsze pożywienie dla ciała i wiedzę dla ducha.

Owocem podróży naukowych po Włoszech są dzieła Sicilia antiqua item Sardinia et Corsica (1619) oraz kluczowa publikacja Italia antiqua (wydana pośmiertnie w 1624 roku). Clüver przed ich przygotowaniem prowadził dokładne badania, przeszukując niemal wszystkie znane dzieła starożytnych geografów greckich i rzymskich. Jego krytyczne podejście do niepewnych i zafałszowanych przekazów stanowiło ogromną wartość naukową.

Pośmiertnie, w 1624 roku, wydano również Introductionis in universam geographiam tam veteram quam novam libri VI (Wprowadzenie do geografii powszechnej tak starej jak nowej – ksiąg sześć). Dzieło to, które wyszło w wielu wznowieniach (ostatnie miało miejsce w Amsterdamie w 1729 roku), przetłumaczone na kilka języków, przez ponad stulecie było podstawowym podręcznikiem geografii w europejskich szkołach i uniwersytetach, kształtując myślenie geograficzne i naukowe tego okresu.

---

Oceń: Filip Clüver

---