Stocznia Gdańska, która od 2006 roku funkcjonuje jako Stocznia Gdańsk SA, jest uznawana za jedną z największych i najważniejszych polskich stoczni. Zlokalizowana w Gdańsku, dokładniej na lewym brzegu Martwej Wisły oraz na Ostrowiu, ta historyczna placówka odegrała kluczową rolę w polskim przemyśle stoczniowym.
Jej historia sięga czasów po II wojnie światowej, kiedy to powstała na terenach dawnych niemieckich stoczni, takich jak Jan Klawitter (prowadząca działalność od 1804 roku), Kaiserliche Werft Danzig (od 1844) oraz Schichau (od 1890). W ciągu swojej działalności Stocznia Gdańska zdołała zbudować ponad 1000 w pełni wyposażonych statków pełnomorskich, w tym kontenerowców, statków pasażerskich i żaglowców, co znacznie wpłynęło na rozwój lokalnego przemysłu.
Stocznia Gdańska była również miejscem znacznych wydarzeń społecznych. W 1970 roku miały miejsce tragiczne protesty, w wyniku których zamordowano trzech stoczniowców, co stało się symbolem oporu społecznego. Warto zaznaczyć, że z gdańskiej stoczni wyłonił się NSZZ „Solidarność”, a porozumienia sierpniowe z 1980 roku miały istotne znaczenie w historii Polski.
Jednakże, mimo swojej chwalebnej przeszłości, stocznia napotkała liczne problemy finansowe i w 1996 roku ogłoszono jej upadłość. Niemniej jednak, na bazie tego przedsiębiorstwa powstała nowa struktura: Stocznia Gdańska – Grupa Stoczni Gdynia SA, a od 2006 roku Stocznia Gdańsk SA kontynuuje działalność na rynku.
Produkcja
Zbudowane statki
W kontekście działalności Stoczni Gdańskiej, warto zwrócić uwagę na ponad 1000 w pełni wyposażonych statków pełnomorskich, które zbudowano i oddano do użytku armatorom z różnych krajów na całym świecie. Te jednostki spełniają wysokie międzynarodowe standardy jakości i bezpieczeństwa. W ostatnich latach produkcja w stoczni skoncentrowała się głównie na budowie kontenerowców, masowców oraz statków pasażerskich. Poza tym w ofercie stoczni znalazły się także ro-ro oraz żaglowce.
Żaglowce
- Pogoria (1980),
- Dar Młodzieży (wodowanie 1982),
- Iskra II (1982),
- Kaliakra (dla Bułgarii) (1984),
- Oceania (1985),
- 5 bliźniaczych jednostek dla ZSRR (1987–1992):
- – Drużba (1987),
- – Mir (1987),
- – Cherson (1989),
- – Pallada (1989),
- – Nadieżda (1992),
- Gwarek dokończony (w 2001) przez Holendrów jako Royal Clipper.
Historia
Od XV w. do zakończenia II wojny światowej
Początki gdańskiego budownictwa okrętowego sięgają lat 70. XV wieku, kiedy to miejscowi cieśle zaczęli tworzyć wielkie karawelki, o imponujących rozmiarach. W 1804 roku zainicjowano działalność stoczni Jana Klawittera, której pierwsze projekty obejmowały drewniane żaglowce, a później parowce rzeczne. W 1844 roku na gruntach zakupionych przez pruski rząd powstała przystań Marynarki Wojennej, przekształcona w Królewski Zakład Budowy Korwet. Jej pierwszym okrętem był „Danzig” – korweta, która otworzyła nową erę w budownictwie okrętowym w regionie.
W 1871 roku zakład przyjął nazwę Kaiserliche Werft (Stocznia Cesarska), zatrudniając wyłącznie pracowników wojskowych. Kolejny ważny krok miało miejsce w 1890 roku, kiedy w pobliżu Stoczni Cesarskiej wybudowano stocznię Schichau-Werft, która produkowała statki handlowe oraz jednostki wojenne, w tym szybkie krążowniki.
W wyniku porozumienia z Konferencji Ambasadorów w 1922 roku, Stocznia Cesarska przeszła pod kontrolę państw europejskich po zakończeniu pierwszej wojny światowej. Została utworzona międzynarodowa spółka akcyjna z kapitałem z Wielkiej Brytanii, Francji, Włoch, Japonii oraz inwestycjami z Polski i Gdańska.
W czasach międzywojennych sytuacja stoczni była napięta, z narastającymi napięciami pomiędzy Polską a Wolnym Miastem Gdańsk. Wydarzenia II wojny światowej przyniosły szereg zniszczeń, a produkcja w stoczni była w 100% podporządkowana Wehrmachtowi, co doprowadziło do niewyobrażalnych strat w infrastrukturze oraz w ludziach.
Okres powojenny
Po wojnie, 14 czerwca 1945 roku, utworzono Zjednoczenie Stoczni Polskich, z siedzibą w Gdańsku. Jedną z kluczowych decyzji było przejęcie stoczni od Rosjan, co zakończono 30 sierpnia tego samego roku. Wówczas nadano numerację nowym stoczniom, wśród których:.
- Stocznia Nr 1 – dawna Stocznia Gdańska (Danziger Werft),
- Stocznia Nr 2 – dawna Stocznia Schichaua,
- Stocznia Nr 3 – dawna Fabryka Wagonów,
- Stocznia Nr 4 – dawna Stocznia Wojana.
Pierwsze sukcesy miały miejsce we wrześniu 1945 roku, kiedy to zainaugurowano w Stoczni Nr 1 remonty okrętów. W4062 uruchomiono nowy wydział mechaniczny i rozpoczęto odbudowę zatopionych jednostek. Prestiż stoczni wzrósł, a w ciągu kilku lat stocznia zyskała znaczną renomę, wyprodukując szereg nowoczesnych jednostek.
Stocznia Gdańska
19 października 1947 roku połączono Stocznie Nr 1 i Nr 2, tworząc Stocznię Gdańską. Już w tym samym roku rozpoczęto budowę stalowych kutrów rybackich, pod czujnym okiem inż. Jerzego Doerffera z Politechniki Gdańskiej, który wdrożył nowatorską technologię montażu kadłuba.
W kwietniu 1948 roku rozpoczęto realizację budowy nowych jednostek, w tym rudowęglowców na potrzeby transportowe. Historycznym momentem było wodowanie „Sołdka” w 1948 roku, co oznaczało nową erę w polskim budownictwie okrętowym.
Zarządzeniem Ministra Żeglugi w 1950 roku doszło do reorganizacji i przekształcenia zjednoczenia stoczni w Centralny Zarząd Przemysłu Okrętowego. Wówczas Stocznia Gdańska, Stocznia Północna, oraz inne stocznie zaczęły intensywnie rozwijać swoją działalność eksportową.
Stocznia Gdańska im. Lenina
W 1967 roku nadano stoczni imię Włodzimierza I. Lenina, co miało swoje konsekwencje w działalności zakładu. W grudniu 1970 roku, wydarzeń związanych z podwyżkami cen, gdańskie stoczniowcy zainicjowali strajk, co doprowadziło do brutalnych starć z wojskowymi i tragedii, w której zginęło osiem osób. W latach 70. stocznia stała się jednym z kluczowych ośrodków przemysłu rybackiego na świecie, budując między innymi nowoczesne trawlery.
Stocznia Gdańska im. Lenina w likwidacji
W obliczu kryzysu gospodarczego oraz raportów o słabych wynikach finansowych, w 1988 roku stocznia została postawiona w stan likwidacji mimo pozytywnych wyników ekonomik. Prowadzone było na terenie stoczni wiele projekcji dotyczących przyszłości zakładu, które nie mogły być jednak zrealizowane z braku funduszy. Pojawiły się frustracje wśród pracowników związane z utratą prestiżu stoczni.
Po 1990
Stocznia Gdańska Spółka Akcyjna
1 stycznia 1990 roku stocznia została przekształcona w spółkę akcyjną. Niestety zmiany w gospodarce przyniosły kryzys. Bez wsparcia i zasobów, stocznia zmagała się z problemami finansowymi. Na dodatek, w 1994 roku doszło do tragicznych wydarzeń podczas koncertu, które zakończyły się śmiercią kilku osób.
Stocznia Gdańska Spółka Akcyjna w upadłości
Przez coraz większe zadłużenie, w 1996 roku ogłoszono upadłość Stoczni Gdańskiej. Wiele stoczni w Polsce przeszło przez podobny kryzys, jednak nie udało się ich uchronić przed bankructwem. Po ogłoszeniu upadłości, pojawiły się próby odnowy stoczni, które jednak napotykały na wiele przeszkód.
Stocznia Gdańska – Grupa Stoczni Gdynia Spółka Akcyjna
W 1998 roku, syndyk sprzedał stoczni Trójmiejskiej Korporacji Stoczniowej, co przyczyniło się do dalszego rozwoju lokalnego przemysłu stoczniowego. Pomimo połączenia, stocznia wciąż miała problemy finansowe, jednak trwały starania o zachowanie dziedzictwa Gdańskiej Stoczni.
Stocznia Gdańsk Spółka Akcyjna
Zmiany strukturalne miały miejsce w 2006 roku, poddając stoczni szereg modyfikacji, które miały na celu usprawnienie działalności. Powstały nowe projekty i zmiany w zarządzaniu stocznią, a przemiany były stawiane w opozycji do dążeń politycznych. Zmiany te przyniosły pewne nadzieje na powrót do silnej pozycji na rynku.
Zagospodarowanie terenów postoczniowych
Po zakończeniu działalności produkcyjnej, południowe tereny stoczni, określane jako Młode Miasto, przeszły zmiany i podjęto decyzję o ich zagospodarowaniu na cele nieprodukcyjne. Zrealizowano szereg projektów, w tym powstanie Europejskiego Centrum Solidarności oraz rewitalizację przestrzeni publicznych.
W wyniku rozwoju tego obszaru, 14 maja 2012 roku, brama nr 2 stoczni zyskała nowy wygląd, przypominający czasy z sierpnia 1980 roku, kiedy to miały miejsce wydarzenia strajkowe. Plac Solidarności i pobliski Pomnik Poległych Stoczniowców stały się miejscami hołdu dla historii miasta.
W 2018 roku, w kontekście ochrony zabytków, wpisano teren Stoczni Gdańskiej do rejestru zabytków, co przyczyniło się do zachowania dziedzictwa kulturowego. Równocześnie zaplanowano dalszą rewitalizację terenów postoczniowych oraz przekształcenie ich na cele kulturalne i mieszkaniowe.
Koncerty Przestrzeń Wolności
W latach 2005–2010 obszar A, który sąsiadował z pomnikiem na terenach byłej Stoczni Gdańskiej, był gospodarzem niezwykłych wydarzeń, które zyskały miano koncertów Przestrzeń Wolności. Działały one w celu upamiętnienia historycznego momentu — podpisania porozumień sierpniowych z 1980 roku. Organizatorem tych wydarzeń była Fundacja Gdańska, która zapraszała znakomitych artystów z różnych zakątków muzycznego świata.
W ramach cyklu koncertów wystąpili:
- w 2005 roku – Jean-Michel Jarre,
- w 2006 roku – David Gilmour,
- w 2007 roku – Rod Stewart,
- w 2008 roku – zespół Queen + Paul Rodgers; niestety, koncert został odwołany z powodu rezygnacji sponsora,
- w 2009 roku – Kylie Minogue oraz Scorpions,
- w 2010 roku – Leszek Możdżer.
Te wydarzenia na stałe wpisały się w kalendarz kulturalny Gdańska, przyciągając nie tylko lokalnych mieszkańców, ale i turystów z całego kraju.
Przypisy
- Wyborcza.pl [online], wysokieobcasy.pl [dostęp 25.04.2024 r.]
- a b Państwowe stocznie już przed epidemią koronawirusa były w kryzysie. „Rząd kompletnie zmarnował ostatnie lata”.
- Nowe mieszkania, biurowce i food hall na Młodym Mieście. „Prace w drugiej połowie roku”.
- Gdańskie Młode Miasto się zmieni. Inwestorzy zapowiadają ponad tysiąc mieszkań i biurowce przy ECS.
- Tylko krok dzieli Stocznię Gdańską od wpisania na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.
- Stocznia Schichaua w rejestrze zabytków. „Działania inwestorów będą bardziej ograniczone”.
- Mieszkania tu nie kupisz, ale je wynajmiesz. Nowa inwestycja na gdańskim Młodym Mieście.
- Wiadomo już, kto zajmie zabytkową remizę na terenie Stoczni Cesarskiej.
- Kolejna inwestycja na terenach stoczniowych. Nowe życie dawnej remizy strażackiej.
- Stoczniowy gmach w sercu Gdańska coraz piękniejszy. Otwarcie jesienią.
- Młode Miasto. Nowoczesne biura w dawnym budynku Dyrekcji Stoczni Cesarskiej.
- Spójrz na Gdańsk z lotu ptaka #M360°.
- Stoczniowy żuraw będzie nowym punktem widokowym w Gdańsku. Co za widoki!
- Stocznia Cesarska w rejestrze zabytków. Sąd odrzucił protest dewelopera.
- Stocznia Gdańska została pomnikiem historii.
- Nowy szlak po Stoczni Cesarskiej. Zachęca do samodzielnych wycieczek.
- Dorota Karaś Podświetlony i grający dźwig ma być atrakcją Młodego Miasta.
- Stocznia Gdańska oddała grunty, nie ma długów, stawia na wiatraki, Gazeta Wyborcza Trójmiasto, 03.06.2015 r. [dostęp 06.01.2015 r.]
- Krzysztof Katka: Stocznia Gdańsk znowu stała się państwowa. 24.07.2018 r. [dostęp 31.07.2018 r.]
- Kosztowna wizja Kaczyńskiego. Rząd wpompował ponad 300 mln zł w Stocznię Gdańską, a w tym roku znowu wielka strata.
- Mikołaj Chrzan, Stocznia Gdańsk też woła o pomoc, Gazeta Wyborcza 2008, nr 129.5739, s. 28.
- Historia Stoczni Gdańskiej.
Oceń: Stocznia Gdańska