Forsterówka

---

Historia

W historię Forsterówki wpisuje się przekazanie działki pod budowę, które miało miejsce zimą 1932 roku. Uczynił to jeden z przedstawicieli Senatu Wolnego Miasta Gdańska, связанный с NSDAP. Prace budowlane ruszyły wiosną 1933 roku, a pewne elementy w postaci stylizowanych swastyk, wyrzeźbionych na belkach stropowych sali kominkowej, sugerowane były przez Adolfa Hitlera. Oficjalne przekazanie obiektu Forsterowi miało miejsce 26 lipca 1933 roku, co było prezentem od führera oraz lokalnego oddziału NSDAP z okazji 31. urodzin Forstera. Pomieszczenie to stało się jego prywatną rezydencją, w której przebywał okresowo aż do 27 marca 1945 roku, a także stanowiło miejsce, gdzie podejmowano decyzje o poważnych zbrodniach na Pomorzu.

W okresie przed wybuchem II wojny światowej, rezydencja pełniła także funkcję tajnego magazynu broni. W czerwcu 1939 roku, w obecności Heinricha Himmlera, omawiano tu szczegóły operacji „Tannenberg”, w tym listy aresztowań i planowanej likwidacji Polaków w Wolnym Mieście Gdańsku oraz na Pomorzu, znane pod nazwą Sonderfahndüngsbuch Polen. Również w lipcu tego samego roku zapadła decyzja o utworzeniu obozu koncentracyjnego w Stutthofie (KL Stutthof). Wydaje się, że to właśnie w Forsterówce mogły zapadać kluczowe decyzje dotyczące ataku na Westerplatte, ponieważ w operacyjnych rozkazach OKW na 1 września 1939 roku nie widniały informacje w tej kwestii – obejmowały jedynie blokadę polskiej składnicy tranzytowej.

W wyniku wizytacji obozu Stutthof przez Himmlera w listopadzie 1941 roku oraz późniejszego pobytu w Forsterówce, Albert Forster uzyskał awans na SS-Obergruppenführera.

Szczególni goście na terenie „leśnej kwatery gauleitera”

• minister propagandy i oświecenia publicznego III Rzeszy – dr Joseph Paul Goebbels (10 maja 1937),
• wysoki komisarz Ligi Narodów w WMG – Carl Jakob Burckhardt (kilkakrotnie w 1937),
• reichsführer SS Heinrich Himmler (kilkakrotnie w 1939 i w listopadzie 1941),
• dowódca okrętu liniowego „Schleswig-Holstein” komandor Gustav Kleikamp (28 sierpnia 1939).

Stali uczestnicy narad

• SS-Gruppenführer Erich von dem Bach-Zelewski, późniejszy dowódca wojsk pacyfikujących powstanie warszawskie,
• SS-Brigadeführer Johannes Schäfer, dowódca okręgu SS w Gdańsku,
• SS-Oberführer dr Aleksander Reiner, jeden z organizatorów gdańskiej SS,
• SS-Oberführer Walter Stein, szef gdańskiej policji politycznej,
• SS-Obersturmbannführer Friedman Goetze, dowódca SS-Heimwehr Danzig,
• SS-Obersturmbannführer Kurt Eimann, dowódca specjalnego oddziału Wachsturmbann „Eimann”, realizującego program masowej eksterminacji po wybuchu wojny,
• SS-Obersturmbannführer dr Rudolf Tröger, szef gdańskiego Gestapo, a później dowódca Einsatzkommando zajmującego się masową eksterminacją działaczy polskich na Pomorzu,
• SS-Sturmbannführer Max Pauly, komendant obozu koncentracyjnego w Stutthofie.

Rezydencja gauleitera

Zespół rezydencji gauleitera składał się z:

• domek myśliwski,
• budynek kuchenno-jadalny (później stołówka FWP),
• schron przeciwlotniczy.

Domek myśliwski wykonany był z modrzewia, a obiekty ozdobione oryginalnymi kominkami z lat 30. W domku myśliwskim znajduje się Komnata Gotów (Gotenzimmer) w stylu ceglano-kamiennym, a w Sali Jadalnej zachowały się kaflowe kominki w stylu bawarskim.

Ciekawym obiektem fortyfikacyjnym w tym terenie jest schron gauleitera o powierzchni około 50 m², który zbudowano wiosną 1941 roku i zmodernizowano w 1944. Obiekt został wpisany do gminnego rejestru ochrony Miejskiego Konserwatora Zabytków oraz znalazł się w planach zagospodarowania przestrzennego gminy na przyszłe lata. Złożono wniosek o jego wpisanie do centralnego rejestru zabytków, co miało miejsce w 2012 roku, a jego status został określony jako Zabytek chroniony prawem.

Ośrodek Rekrutacyjno-Szkoleniowy NSDAP

W sąsiedztwie rezydencji gauleitera, od 1935 roku rozbudowywano ośrodek rekrutacyjno-szkoleniowy NSDAP, gdzie w latach 1936-1939 szkolono członków formacji SA i SS z obszaru WMG. Zorganizowano tu również jedną z nowo powstających jednostek wartowniczych dla gdańskiej SS-Heimwehry, której załoga później trafiła do obozu koncentracyjnego w Stutthofie.

Zespół ośrodka składał się z:

• budynku koszar (później przekształconego w lazaret),
• domu офicerów – instruktorów wojskowych,
• schronu przeciwlotniczego (aktualnie niedostępny, zasypany),
• baraków magazynowych przeznaczonych na sprzęt wojskowy (zostały jedynie fundamenty),
• strzelnicy polowej (tereny na północ od Góry Mew).

W lecie 1939 roku przeprowadzono na polowej strzelnicy ośrodka szkolenie dla wyselekcjonowanych grup SS-Wachsturmbann Eimann, w ramach przygotowania do prowadzenia masowych egzekucji. W latach 1941-1944 obiekt pełnił funkcję szpitala i sanatorium dla rannych żołnierzy. Teren rezydencji gauleitera od listopada 1944 do stycznia 1945 roku był miejscem zbiórki zagrożonych nalotami dzieł sztuki oraz archiwów partyjnych NSDAP. Część archiwum przechowywano w jednym z schronów przeciwlotniczych, które wybudowano w 1941 roku.

Ze wspomnień wynika, że w 1941 roku zbudowano także schron dla około 150 osób. Znajdował się w wschodniej części terenu ośrodka, pod masywną zalesioną wydmą, o nazwie „Mewia Góra” (Möwe Berg), o wysokości ponad 30 m nad poziomem morza. Po wojnie schron prawdopodobnie został wysadzony przez Rosjan i zasypany. Na początku marca 1945 roku schron pełnił również rolę magazynu tranzytowego dla wynoszonych z Gdańska cennych dokumentów urzędowych oraz części depozytów muzealnych. Następnie były one transportowane przez Świbno oraz Hel do Niemiec.

Na przełomie działań wojennych, w kwietniu 1945 roku, na terenie rezydencji zlokalizował się sztab 4. dywizji pancernej, dowodzony przez generała Clemensa Betzela, który poległ w obronie Gdańska 27 marca 1945 roku, a jego ciało pochowano w pobliżu domku myśliwskiego.

Po zakończeniu wojny, dawny ośrodek szkoleniowo-rekrutacyjny NSDAP wykorzystywany był przez kilka lat jako ośrodek wypoczynkowy PZPR, a do 2003 roku jako ośrodek Funduszu Wczasów Pracowniczych Mewa.

W roku 2000, w odległości kilkudziesięciu metrów od Forsterówki, w kierunku południowo-wschodnim odkryto masową mogiłę, w której znajdowały się szczątki ponad 220 osób, w tym rannych w mundurach: SS, grenadierów pancernych, policji gdańskiej oraz spadochroniarzy z elitarnej dywizji „Hermann Göring”. Liczne czaszki wykazywały ślady postrzałów w potylicę. W 2001 roku szczątki przeniesiono na Cmentarz Garnizonowy w Gdańsku.

Gmina Gdańsk miała w planach utworzenie Muzeum Wyspy Sobieszewskiej, które obejmowałoby kompleks byłej rezydencji gauleitera wraz z schronem, jednak projekt ten został ostatecznie porzucony.

Młodzieżowy Ośrodek Pojednania Polsko-Niemieckiego

W 2010 roku budynek przeszedł w ręce Domu Pojednania i Spotkań Ojców Franciszkanów w Gdańsku, co miało na celu utworzenie nowego miejsca do spotkań, znanego jako Młodzieżowy Ośrodek Pojednania Polsko-Niemieckiego. Nowa nazwa, Wyspa św. Franciszka, została nadana kompleksowi, co miało na celu podkreślenie jego istotnej roli w organizacji wydarzeń i spotkań międzykulturowych.

Po upływie dziesięciu lat działalności, teren wraz z przyległymi budynkami został zwrócony gminie Gdańsk przez dzierżawcę, którym był zakon franciszkański.

---

Oceń: Forsterówka

---