Stefan Chwin

---

Wykształcenie, kariera naukowa

Stefan Chwin rozpoczął swoją edukację w 1968 roku, gdy ukończył Państwowe Liceum Technik Plastycznych w Gdyni-Orłowie. Następnie, w 1972 roku, zdobył wykształcenie na kierunku filologii polskiej na Uniwersytecie Gdańskim. Jego praca magisterska była poświęcona Gombrowiczowi i forma polska, a pisana była pod opieką prof. Marii Janion.

W 1982 roku, Chwin obronił pracę doktorską zatytułowaną System romantyczny we współczesnej literaturze polskiej, w której analizował twórczość takich autorów jak Wacław Berent, Bruno Schulz, Stanisław Ignacy Witkiewicz, Tadeusz Konwicki oraz Tadeusz Nowak. Jego doktorat, który także został wyróżniony nagrodą Gdańskiego Towarzystwa Naukowego, był pod kierunkiem tej samej profesor, która wcześniej wspierała go w przygotowaniu pracy magisterskiej.

Habilitację uzyskał w 1994 roku na podstawie rozprawy Literatury i zdrada. Od Konrada Wallenroda do Małej Apokalipsy, która została nagrodzona przez Ministra Edukacji Narodowej za wybitne osiągnięcia naukowe. W 1998 roku Chwin zyskał tytuł profesora nadzwyczajnego na Wydziale Filologicznym Uniwersytetu Gdańskiego.

Jego dorobek naukowy został doceniony w 2013 roku, gdy otrzymał tytuł naukowy profesora nauk humanistycznych, a także stanowisko profesora zwyczajnego. Wykształcenie oraz kariera Stefana Chwina pokazują jego znaczący wkład w polską literaturę oraz naukę.

Aktywność zawodowa

Stefan Chwin jako naukowiec specjalizuje się w romantyzmie oraz jego wpływie na współczesną literaturę, zwłaszcza u Witolda Gombrowicza. Uczy na Uniwersytecie Gdańskim w Instytucie Filologii Polskiej, w Zakładzie Historii Literatury Polskiej. Dodatkowo prowadził warsztaty prozatorskie w Studium Literacko-Artystycznym na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie.

W swoich czasach studenckich Chwin współpracował z gazetą Uniwersytetu Gdańskiego „Bakałarz”, gdzie publikował własne wiersze i zajmował się ich oprawą graficzną. W latach osiemdziesiątych był istotną postacią w zespole redakcyjnym serii „Transgresje”. W tym kontekście podejmował pierwsze kroki jako pisarz, wydając wspólnie ze Stanisławem Rośkiem zbiór literackich esejów pt. Bez autorytetu (1981) oraz dzieło zasadnicze z Marią Janion, Dzieci (1988) w serii „Transgresje”. Jego pierwsza samodzielna publikacja, Romantyczna przestrzeń wyobraźni, zadebiutowała na rynku w 1989 roku, a cztery lata później Chwin zaprezentował swoją interpretację Konrada Wallenroda w analizie o tytule Literatura a zdrada: od Konrada Wallenroda do Małej Apokalipsy, która była częścią Biblioteki Narodowej.

W literaturze pięknej, pod pseudonimem Max Lars, zadebiutował dwiema powieściami przygodowymi dla młodzieży: Ludzie-skorpiony i Człowiek-Litera. Równocześnie opublikował esej autobiograficzny Krótka historia pewnego żartu, w którym zreflektował się nad wydarzeniami i historią Gdańska z lat pięćdziesiątych XX wieku.

W latach dziewięćdziesiątych Chwin był członkiem Rady Redakcyjnej pisma „Borussia. Kultura. Historia. Literatura”, które promowało dialog i współpracę między różnymi kulturami i tradycjami. Zasiadał również w redakcji „Kwartalnika Artystycznego Kujawy i Pomorze”, prezentującego utwory zarówno wybitnych autorów, jak i debiutantów. Momentem zwrotnym jego kariery literackiej było opublikowanie powieści Hanemann w 1995 roku, która zdobyła Paszport Polityki i została przetłumaczona na wiele języków.

Chwin regularnie publikuje artykuły w czasopismach krajowych oraz zagranicznych, w tym w Niemczech, Austrii, Anglii, Włoszech, Danii, Francji, Szwecji, Słowenii, Serbii, Ukrainie, Litwie, Węgrzech, Rumunii, Słowacji, Hiszpanii, Japonii, Szwajcarii, Rosji oraz USA.

Ważną częścią jego działalności jest również przynależność do różnych stowarzyszeń naukowych. Od 1982 roku, jest członkiem Gdańskiego Towarzystwa Naukowego, a od 1990 roku Stowarzyszenia Pisarzy Polskich. W międzyczasie dołączył do PEN-Clubu w 1998 roku, a od 2007 roku jest członkiem Rady Języka Polskiego przy Polskiej Akademii Nauk. W latach 1997–2003 pełnił rolę jurora Literackiej Nagrody Nike, uczestniczył w jury Festiwalu Teatru Polskiego Radia i Teatru Telewizji Polskiej „Dwa Teatry” oraz w Konkursie Głównym 37. Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni w 2007 roku.

Chwin jest również członkiem Komitetu Narodowego ds. Współpracy z Europejską Federacją Narodowych Instytucji Językoznawczych (EFNIL). Od lat angażuje się w działalność wspierającą młodzież poprzez Krajowy Fundusz na Rzecz Dzieci, pomagając rozwijać talenty wybitnie uzdolnionej młodzieży. Uczestniczył w pracach nad „Encyklopedią Gdańska – Gedanopedia”.

W przeszłości należał do Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność”, ale opuścił go w latach 90. Również wszechstronność jego działalności artystycznej można dostrzec w dziele „Ostatnia Wieczerza”, gdzie uwieczniono jego postać jako jednego z apostołów, stworzonym przez Macieja Świeszewskiego.

W okresie kadencji 2019–2023 miał zaszczyt zasiadać w Radzie Kultury Gdańskiej.

Twórczość

Stefan Chwin, znany polski pisarz i krytyk, ma na swoim koncie wiele interesujących dzieł, które zasługują na szczegółowe omówienie. Oto przegląd jego najważniejszych publikacji:

• – Bez autorytetu – szkice krytyczne, współautor: Stanisław Rosiek (1981),
• – Ludzie-skorpiony – pod pseud. „Max Lars” (1985),
• – Dzieci – tom I i II z serii „Transgresje”, wspólnie z Marią Janion (1988),
• – Człowiek-Litera – pod pseud. „Max Lars” (1989),
• – Romantyczna przestrzeń wyobraźni (1989),
• – Krótka historia pewnego żartu. Sceny z Europy Środkowowschodniej (1991),
• – Literatura a zdrada: od Konrada Wallenroda do Małej Apokalipsy (1993),
• – Hanemann (1995),
• – Esther (1999),
• – Wspólna kąpiel – współautor: Krystyna Lars (2000?),
• – Złoty pelikan (2002?),
• – Kartki z dziennika (2004),
• – Żona prezydenta (2005),
• – Wszystkie dni lata – jako współautor zbioru opowiadań (2005),
• – Dolina Radości (2006),
• – Pokaz prozy – jako współautor zbioru opowiadań (2006),
• – 9 Wigilii – jako współautor zbioru opowiadań (2007),
• – Dziennik dla dorosłych (2008),
• – Wakacyjna miłość – jako współautor zbioru opowiadań (2008),
• – Pod dobrą gwiazdą. Opowiadania – jako współautor zbioru (2009),
• – Teoria trutnia i inne – jako współautor zbioru (2009),
• – Samobójstwo jako doświadczenie wyobraźni (2010),
• – Panna Ferbelin (2011),
• – Miłość we Wrocławiu – jako współautor (2011),
• – Miłosz. Gdańsk i okolice. Relacje. Dokumenty. Głosy – redakcja Krystyna Chwin i Stefan Chwin (2012),
• – Miłosz. Interpretacje i świadectwa (2012),
• – Samobójstwo i grzech istnienia (2013),
• – Tabu Polaków – jako współautor (2013),
• – Ein deutsches Tagebuch (2015),
• – Zwodnicze piękno – esej autobiograficzny (2016),
• – Srebrzysko. Powieść dla dorosłych (2016),
• – Opowiadania dla Krystyny (2018),
• – Oddać życie za Polskę. Samobójstwo altruistyczne w kulturze polskiej XIX wieku (2021).

Jego twórczość odznacza się różnorodnością tematów oraz stylów, a wiele z tych prac tworzy ważny wkład w polską literaturę współczesną.

Publikacje prasowe (wybór)

Stefan Chwin, znany polski pisarz i intelektualista, jest autorem wielu interesujących dzieł. Poniżej zamieszczono wybór jego publikacji prasowych, które stanowią ważny element jego twórczości.

• mobilny duch. pochwała człowieka niezakorzenionego (2000),
• traktat o dłoniach i rzeczach – w odpowiedzi na „traktat teologiczny” czesława miłosza (2002),
• polityka jest piękna (2002),
• przedszkolanka z ulicy twerskiej (2002),
• Triumf pedagoga pimki (2007),
• my, ablowie, czyści jak łza (2008),
• esesman aule i kłamstwo europy (2008),
• sąsiad w mundurze (2008),
• równo czyli po połowie (2009),
• dolina mroku, dolina światła (2010),
• formy niewoli w wolnej polsce (2010).

Inscenizacje teatralne

Wśród inscenizacji teatralnych autorstwa Stefana Chwina na szczególną uwagę zasługuje utwór Hanemann. Premiera tej sztuki miała miejsce 17 stycznia 1998 roku w Bałtyckim Teatrze Dramatycznym im. Juliusza Słowackiego w Koszalinie. Ta inscenizacja przyciągnęła znaczną uwagę publiczności, a reżyserzy wykazali się dużą kreatywnością w jej przygotowaniu.

Następnie, 27 stycznia 2002 roku, Hanemann zyskał nową interpretację na scenie głównej Teatru Wybrzeże w Gdańsku. Ta kolejna premiera ukazała różnorodność podejść do tekstu Chwina, podkreślając jego aktualność i siłę przekazu.

Filmy biograficzne

W obszarze dokumentów filmowych poświęconych Stefanowi Chwinowi, wyróżniają się dwa znaczące tytuły, które przybliżają sylwetkę tego wybitnego pisarza. Pierwszy z nich to Ludzie i rzeczy – Stefan Chwin, którego premiera miała miejsce w 1996 roku. Ten film biograficzny koncentruje się na aspekcie życia Chwina, ukazując nie tylko jego twórczość, ale także relacje międzyludzkie i związki z otaczającym go światem.

Kolejnym interesującym dokumentem jest Stefan Chwin – Archeolog pamięci, który zadebiutował w 2000 roku. Produkcja ta eksploruje głębsze warstwy pamięci, które są kluczowe dla zrozumienia twórczości tego autora. Film ten przedstawia zarówno jego przemyślenia, jak i konteksty historyczne, które wpływały na jego pisarską działalność.

Wywiady (wybór)

W omawianym zestawieniu znajdują się różnorodne wywiady z udziałem Stefana Chwina, które zostały opublikowane w różnych latach i przez różnych autorów. Oto niektóre z nich:

• – Katarzyna Kubisiowska – Fałszywy thriller (2005),
• – Sebastian Łupak – Wściekły (2005),
• – Andrzej Franaszek – Prześwity w kamiennych tablicach (2006),
• – Jarosław Zalesiński – Solidarność i samotność: drogi do wolności: jak mówić o naszej najnowszej historii (2007),
• – Sebastian Duda – Skąd ten strach? (2008),
• – Roman Daszyński – Tajemnica zbiorowego grobu. Pochowajcie ich pod Malborkiem (2009),
• – Krystyna Fidos – Chwin: Żałoba nie stworzyła wspólnoty obywatelskiej (2010),
• – Rafał Kalukin – Polaków łączy tylko ból (2010),
• – Cezary Polak – Stefan Chwin: Obecność silnych i dobrych kobiet rozjaśnia duszę (2011),
• – Cezary Polak – Dobre kobiety rozjaśniają duszę… (2011),
• – Andrzej Godlewski – Chwin: Adam Michnik jest autorytetem, który nie zastygł w pomnikowej pozie (2011),
• – Barbara Szczepuła – Stefan Chwin: Moją muzą jest żona Krystyna (2011),
• – Dorota Karaś – Chwin: To była żałoba? Nie. Mentalność serialowa (2011),
• – Jarosław Zalesiński – Pisarz Stefan Chwin o śmierci polskich żołnierzy w Afganistanie (2011),
• – Dorota Karaś – Chwin: Nie jestem pokornym uczniem Güntera Grassa (2011),
• – Andrzej Franaszek – Płomień życia (2011),
• – Marek Górlikowski – Stefan Chwin: Większość kobiet w Polsce wolałaby, żeby ich dziecko było faszystą niż pedałem (2013).

Odznaczenia i nagrody

Na przestrzeni lat, Stefan Chwin zdobył wiele prestiżowych nagród i odznaczeń, które potwierdzają jego znaczący dorobek literacki oraz zaangażowanie w życie kulturowe. Oto zestawienie jego osiągnięć:

• 1982 – wyróżnienie przyznane przez Gdańskie Towarzystwo Naukowe,
• 1983 – nagroda Fundacji im. Kościelskich w Genewie za książkę „Bez autorytetu (szkice)”, wspólnie z Stanisławem Rośkiem,
• 1991 – Nagroda Artystyczna Gdańskiego Towarzystwa Przyjaciół Sztuki,
• (za 1992) – Nagroda Miasta Gdańska w Dziedzinie Kultury,
• 1993 – Nagroda Literacka Miasta Gdańska za dzieło „Krótka historia pewnego żartu”,
• 1994 – Nagroda „Pro Libro Legendo” za „Literaturę i zdradę”,
• 1995 – nagroda Media Książce, Gdańska Książka Roku 1995 za książkę „Hanemann”,
• 1995 – Paszport „Polityki” za „Hanemann”,
• 1997 – Nagroda im. Ericha Brosta,
• 1997 – wyróżnienie przyznane przez polski PEN Club w kategorii prozy,
• 1999 – Pomorska Nagroda Artystyczna w literaturze,
• 1999 – nagroda Fundacji Kultury za swoją książkę „Esther”,
• 1999 – Nagroda im. Andreasa Gryphiusa od Gildii Artystów Niemieckich za najlepsze dzieło dotykające kwestii zbliżenia narodów, „Hanemann”,
• 2002 – Złoty Krzyż Zasługi,
• 2006 – nagroda w plebiscycie czytelników „Gazety Wyborczej” Gazeta Morska, Sztorm 2005, za „Żonę prezydenta”,
• 2007 – Sztorm Roku 2006 w literaturze za „Dolinę Radości”,
• 2008 – Srebrny Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”,
• 2008 – nagroda Prezydenta Miasta Gdańska w Dziedzinie Kultury za wybitne osiągnięcia literackie,
• 2009 – Honorowe Wyróżnienie za Zasługi dla Województwa Pomorskiego,
• 2009 – nagroda Marszałka Województwa Pomorskiego za całokształt twórczości,
• 2009 – nagroda Pro Libro Legendo za zasługi dla regionu Pomorza,
• 2009 – nominacja do Nagrody Literackiej Mediów Publicznych COGITO,
• 2010 – honorowe wyróżnienie od Samorządu Województwa Pomorskiego za zasługi dla Pomorza,
• 2010 – odznaka „Za Zasługi dla Województwa Pomorskiego”,
• 2011 – Nagroda Literacka Gdynia za tom esejów „Samobójstwo jako doświadczenie wyobraźni”,
• 2012 – Sztorm Roku 2011 w kategorii literatura za „Pannę Ferbelin”,
• 2012 – nagroda Miasta Gdańska w Dziedzinie Kultury „Splendor Gedanensis” za dwa tomy „Miłosz. Interpretacje i świadectwa” oraz „Miłosz. Gdańsk i okolice”,
• 2013 – Nagroda Naukowa Miasta Gdańska im. Jana Heweliusza w dziedzinie nauk humanistycznych i społecznych za wybitne osiągnięcia literaturoznawcze oraz badania kulturowe,
• 2013 – Nagroda Rektora Uniwersytetu Gdańskiego I stopnia za książki „Miłosz. Interpretacje i świadectwa” oraz „Miłosz. Gdańsk i okolice”,
• 2014 – Neptun 2014, nagroda Prezydenta Gdańska dla wybitnych twórców promujących istotne wartości,
• 2015 – nagroda im. Samuela Bogumiła Lindego przyznana przez Miasta Partnerskie Torunia i Getyngi za wybitne osiągnięcia literackie (wraz z nagrodą pieniężną),
• 2019 – nagroda Prezydenta Miasta Gdańska w Dziedzinie Kultury za całokształt pracy twórczej oraz z okazji 70. urodzin,
• 2023 – stypendium w dziedzinie kultury Miasta Gdańska,
• 2024 – Nagroda Specjalna „Splendor Gedanensis” za całokształt twórczości,
• 2024 – Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”.

Wszystkie wymienione nagrody i odznaczenia stanowią dowód na uznanie jego znaczącej roli w polskiej literaturze oraz kultury.

Życie prywatne

W 1971 roku rozpoczęła się nowa era w życiu Stefana Chwina, gdy ożenił się z Krystyną, z domu Turkowską. Razem prowadzą wspólne życie, które zaowocowało narodzinami dwóch synów. Ich pierworodnym jest Marcin Rafał, który przyszedł na świat w tym samym roku, a kilka lat później urodził się Adam Juliusz, który dołączył do rodziny w 1979 roku.

---

Oceń: Stefan Chwin

---