Wartownia nr 1 na Westerplatte

---

Historia wartowni

Podczas heroicznych zmagań o Westerplatte, wartownia nr 1 odgrywała fundamentalną rolę w systemie obronnym polskiej placówki WST Westerplatte. Ogień, jaki prowadzono z piwnicy oraz przez okna części naziemnej, skutecznie blokował Niemców, uniemożliwiając im dotarcie do centralnej części półwyspu zarówno od strony nasady, jak i kanału portowego.

Pomimo intensywnego ostrzału z użyciem odłamków pocisków oraz kul z cekaemów, bryła budynku pozostała nietknięta, co świadczyło o jej solidnej konstrukcji i determinacji obrońców.

Na czołe załogi tego odważnego punktu obrony stał plutonowy Piotr Buder. Niestety, z około piętnastoosobowej grupy sięgnięty przez brutalne warunki walki, polegli dwaj żołnierze: Zygmunt Zięba oraz Jan Czywil, zostawiając za sobą niezatarte ślady w historii Polski.

Muzeum w wartowni nr 1

W czerwcu 1974 roku wewnątrz wartowni nr 1 utworzono izbę pamięci, która została zorganizowana przez koło ZBoWiD w Nowym Porcie. W 1980 roku przekształcono ją w oddział Muzeum Historycznego Miasta Gdańska, który istnieje do dzisiaj. Opiekunami ekspozycji przez wiele lat byli dawni obrońcy Westerplatte z 1939 roku, w tym Franciszek Bartoszak, Bernard Rygielski, Wiktor Ciereszko oraz Julian Dworakowski.

Ekspozycja w wartowni odtwarza jej wnętrza z września 1939 roku. Zawiera zaznaczone stanowiska bojowe załogi oraz przedmioty ilustrujące historię Westerplatte przed wybuchem II wojny światowej. W wąskim korytarzyku umieszczono siedem tablic z brązu, które wykonał artysta Mariusz Kulpę. Tablice te symbolizują siedem dni walki żołnierzy Westerplatte we wrześniu 1939 roku. Obok nich znajdują się plansze z historycznymi zdjęciami oraz mapami, które ukazują przeszłość półwyspu i Wojskowej Składnicy Tranzytowej w latach 1926-1939.

W głównej sali prezentowana jest makieta półwyspu, która ukazuje sytuację bojową z dnia 1 września 1939 roku. Na stole można zobaczyć dokumentalne zdjęcia, a w gablotach eksponowana jest broń i wyposażenie żołnierzy Wojska Polskiego z 1939 roku, które były także wykorzystywane przez załogę Westerplatte. Wśród eksponatów znajdują się oryginalna kurtka mundurowa majora Henryka Sucharskiego oraz walizka chorążego Edwarda Szewczuka, którą miał przy sobie w momencie kapitulacji. Warto również zwrócić uwagę na makietę koszar z 1936 roku oraz model pancernika „Schleswig-Holstein” w skali 1:100.

W sąsiedniej salce prezentowane są różne pamiątki związane z żołnierzami Westerplatte, fotokopie dokumentów oraz wydawnictwa na temat placówki i jej załogi. Przed wartownią znajdują się dwa oryginalne pociski kal. 280 mm z pancernika Schleswig-Holstein, każdy ważący 330 kg, które zostały przekazane muzeum przez Marynarkę Wojenną RP.

W 2013 roku Muzeum Gdańska przeprowadziło gruntowny remont Wartowni nr 1 oraz zainstalowało nową wystawę stałą. Działania te były możliwe dzięki własnym środkom muzeum, dotacji Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz wsparciu Muzeum II Wojny Światowej. Nowa ekspozycja łączy artefakty przekazane przez ZBoWiD oraz pozyskane przez Muzeum Gdańska po 1980 roku, z nowoczesnymi elementami scenograficznymi, takimi jak multimedia, repliki wyposażenia żołnierskiego oraz plansze z ikonografią i historycznym tłem. Interaktywnym elementem wystawy jest pulpit ze zdalnie sterowaną kamerą, umożliwiający wirtualne zwiedzanie kabiny bojowej. Kuratorem nowej wystawy został Grzegorz Jedlicki.

W kolejnych latach, od 2017 do 2022 roku, wprowadzano zmiany w ekspozycji, które były wynikiem wycofania depozytów broni przez Muzeum Wojska Polskiego, jak również pozyskiwania nowych obiektów przez Muzeum Gdańska. Wśród nowości znalazły się: film dokumentujący operację ocalenia Wartowni nr 1, dotykowa makieta koszar wykonana z brązu przez profesora Jana Szczypkę w skali 1:100, garnizonowe łóżko żołnierskie oraz rzeźba nagrobna mjra Henryka Sucharskiego autorstwa Zygfryda Korpalskiego.

Obecnie Wartownię nr 1 można również zwiedzać wirtualnie dzięki platformie Muzeum Gdańska, która umożliwia odkrywanie jej historycznych walorów zdalnie.

---

Oceń: Wartownia nr 1 na Westerplatte

---