Wielka Zbrojownia w Gdańsku

---

Historia

W okresie końca XVI wieku, narastające zagrożenie ze strony Szwedów zmusiło gdańskich mieszkańców do podjęcia przygotowań na ewentualność wybuchu konfliktu zbrojnego. W związku z brakiem odpowiednich magazynów, które mogłyby pomieścić sprzęt wojenny produkowany w Gdańsku i okolicach, postanowiono zrealizować projekt budowy specjalnego arsenału. Jednak samo zbudowanie magazynu o charakterze wyłącznie użytkowym okazało się niewystarczające.

Zbrojownia, której budowę zakończono w latach 1602 – 1605, to dzieło uznawanego za jednego z najwybitniejszych architektów Gdańska, Antoniego van Obberghena. Obiekt ten zbudowany został z drobnej, czerwonej cegły sprowadzonej z Holandii, a jego wykończenie zostało wzbogacone o malownicze elementy dekoracyjne z piaskowca oraz bogate złocenia. Budowla sprawia wrażenie składającej się z czterech odrębnych kamienic, co dodaje jej niepowtarzalnego charakteru.

Fasada od strony ulicy Piwnej jest szczególnie efektowna i zdobiona:

• dwa ogromne rustykowane portale, zakończone kartuszami z herbami Gdańska, które wspierały lwy,
• posąg Minerwy umieszczony w górnej wnęce budynku,
• kamienne maski,
• ornamenty okuciowe,
• przedstawienia gdańskich wojowników (trzech pikinierów, halabardzisty i wachmistrza),
• szczyty zdobione postaciami sfinksów i wybuchającymi granatami,
• oraz po obu stronach znajdują się wieżyczki ośmioboczne, wysokie, zwieńczone blaszanymi hełmami, w których kryją się spiralne schody.

Natomiast fasada od strony Targu Węglowego jest nieco bardziej skromna, z mniej efektownymi portalami i szczytami, na których umieszczono postacie dwóch muszkieterów, chorążego, konstabla i kapitana. Interesującym akcentem jest figura leżącego Kozaka, który u jego stóp ma ściętą głowę – upamiętniająca wydarzenia związane z Janem Podkową, samozwańczym hospodarem mołdawskim, który nie był uznawany przez króla Stefana Batorego.

Niestety, podczas działań wojennych w 1945 roku zbrojownia uległa zniszczeniu w pożarze. Odbudowa miała miejsce w latach 1947-1965, a rekonstruowane były także hełmy wież i kamieniarka szczytów. W latach 2000−2005 przeprowadzono renowację obu fasad, przywracając ich oryginalne polichromie, złocenia oraz dekoracyjne rzygacze od strony ul. Piwnej.

Wnętrza tego historycznego obiektu przyciągały wielu turystów odwiedzających Gdańsk. Trzypiętrowa zbrojownia nie tylko gromadziła różnorodne rodzaje broni, zbroi i uprzęży, ale także eksponowała obrazy i rzeźby. Przedmioty były prezentowane w sposób niezwykle atrakcyjny dla zwiedzających, a na przykład zbroje odsłonięto na manekinach, umieszczając je na kukłach udających konie. Dodatkowo, manekiny były ruchome, co jeszcze bardziej intensyfikowało zainteresowanie gości.

Zbrojownię można przyrównać do współczesnych muzeów sztuki militarnej, z tą różnicą, że w XVII wieku liczyło się również praktyczne wykorzystanie zbiorów.

Na wyższych piętrach zbrojowni znajduje się Akademia Sztuk Pięknych, a powierzchnia piwnic wynosi 1528 m². Parter, o powierzchni 1819 m², z 15 granitowymi słupami, został przeznaczony na pasaż handlowy. Od 8 grudnia 2015 r. na parterze działa Zbrojownia Sztuki, przestrzeń wystawiennicza Akademii Sztuk Pięknych, w której organizowane są wystawy czasowe współczesnej sztuki. Obszar ten składa się z głównej sali wystawowej, gdzie odbywają się duże projekty wystawiennicze, Galerii „Design”, poświęconej projektowaniu, designowi, formom użytkowym oraz grafice, a także galerią „Kultura Ma Wiele Twarzy” na mniejsze projekty artystyczne. W dodatkowych częściach parteru znajduje się oferta gastronomiczna.

Do 2007 roku istniało przejście przez budynek, które znacznie skracało drogę z ul. Piwnej na Targ Węglowy.

---

Oceń: Wielka Zbrojownia w Gdańsku

---