Kuźnia Wodna w Oliwie

---

Historia

Warto zaznaczyć, że warsztaty metalurgiczne miały swoje korzenie w tej lokalizacji już w XVI wieku. Najstarszym zachowanym dokumentem, który to potwierdza, jest akt sprzedaży kuźni, dokonany przez Jana Klinghamera na rzecz opata Zakonu Cystersów w Oliwie, Dawida Konarskiego, w roku 1597.

W okresie od 1628 do 1733 kuźnia pozostawała w rękach rodziny Remus, a następnie od roku 1830 przeszła pod zarząd Daniela Mąglowskiego. W latach 1918–1945 jej właścicielem był Max Hansen. Mimo wysokich opłat, jakie kuźnia musiała wnosić na rzecz konwentu, działalność ta okazała się być bardzo zyskowna. Jeszcze na początku XX wieku kuźnia produkowała znaczące ilości żelaza. W połowie XVIII wieku właściciel zakładu zobowiązany był do uiszczania kwoty w wysokości 140 florenów oraz dostarczania około 485 kg żelaza rocznie.

Warto wspomnieć, że dawniej w takich zakładach, znanych jako młotownie, odbywało się rozkuwanie dużych fragmentów metalu, które później transportowano do mniejszych kuźni. Niestety, w 1948 roku działalność kuźni została wstrzymana, a obiekt, pozostawiony sam sobie, zaczął popadać w ruinę.

W 1957 roku kuźnia została przekazana Muzeum Techniki w Warszawie. Zainicjowano działania mające na celu zabezpieczenie ocalałych maszyn oraz elementów budynku. Następnie w latach 1960–1963 oraz 1975–1976 przeprowadzono odbudowę zakładu. W kolejnych latach, od 1976 do 1978, realizowano prace konserwacyjne dotyczące urządzeń i mechanizmów kuźni.

17 czerwca 1978 roku kuźnia została uroczyście otwarta dla zwiedzających. Od tego momentu, aż do 2016 roku, stanowiła oddział Muzeum Techniki w Warszawie. Niestety, ucierpiała w wyniku powodzi, która miała miejsce 14–15 lipca 2016 roku.

Kuźnia Wodna w Oliwie jest obecnie jedynym czynnym tego rodzaju obiektem w Polsce, co czyni ją wyjątkowym miejscem na mapie naszej kultury i historii metalurgii.

Stan obecny

Od 2017 roku Kuźnia Wodna w Oliwie jest zarządzana przez miasto Gdańsk. Po dokonaniu przekazania obiektu w nowe ręce, Kuźnia przez dłuższy czas była niedostępna dla zainteresowanych zwiedzaniem. Aktualnie jednak, ponownie otwarto ją dla odwiedzających.

W planach są istotne zmiany, mające na celu poprawę stanu obiektu. Wśród przewidywanych działań są regulacje biegu potoku, wymiana dachu, a także remont ścian oraz aktualizacja instalacji elektrycznej.

Konstrukcja i wyposażenie

Kuźnia Wodna w Oliwie to zabytkowy obiekt, który zachwyca swoją konstrukcją oraz wyposażeniem. Drewniany budynek składa się z dwóch oddzielnych części, które dzieli Potok Oliwski, pod którym znajduje się cała konstrukcja. Każda z sekcji kuźni wyposażona jest w piec grzewczy oraz młot, który jest napędzany przez odrębne koło wodne o imponującej średnicy 4 m. Na tym kole umieszczone są 44 łopatki, co znacząco zwiększa jego wydajność.

Koła nasiębierne, które zastosowano w budowie, osadzone są na solidnych dębowych wałach o wymiarach 0,7 x 0,7 m i długości 8 m. Dzięki zastosowaniu dźwigni, wał obraca się, podnosząc młot o ciężarze około 250 kg, który następnie opada z wysokości około 40 cm na kowadło, umożliwiając efektywne kucie materiałów.

Wśród elementów wyposażenia znajduje się również system nożyc mimośrodowych, które są napędzane mniejszym kołem wodnym o średnicy 3,1 m. Koło to osadzone jest na wałku dębowym o średnicy 0,5 m i długości 4,7 m. Dzięki swoim właściwościom nożyce te są w stanie przeciąć żelazo o grubości do 40 mm, co czyni kuźnię niezwykle funkcjonalnym miejscem.

Kuźnia Wodna w Oliwie znajduje się na turystycznym szlaku Kartuskim, co przyciąga wielu odwiedzających, którzy mają okazję zobaczyć ten unikalny obiekt na własne oczy.

Sąsiedztwo

W bezpośrednim otoczeniu kuźni można odkryć fascynujące zabytki, które świadczą o bogatej historii regionu. Wśród nich wyróżnia się Dwór Ernsttal, który zachwyca swoją architekturą oraz niepowtarzalnym klimatem. Zaraz obok znajduje się również Dwór Schwabego, kolejny przykład pięknej zabudowy, która przyciąga uwagę zwiedzających.

---

Oceń: Kuźnia Wodna w Oliwie

---