Gmach Główny Politechniki Gdańskiej

---

Projekt i budowa

Gmach Główny Politechniki Gdańskiej to niezwykły przykład architektury, którego tworzenie opierało się na generalnych zasadach ukształtowania bryły oraz dyspozycji przestrzennej wnętrz. Plan oraz koncepcję pierwotną budynku opracowali Hermann Eggert i Georg Thür. Natomiast ostateczny wygląd i detale architektoniczne zostały doszlifowane przez Alberta Carstena, który zadbał o odpowiednią estetykę zarówno fasad, jak i dekoracji wnętrz.

Ważnym momentem w historii powstawania gmachu było wmurowanie kamienia węgielnego, które miało miejsce 7 czerwca 1900 roku. Aż do sierpnia 1904 roku trwały prace budowlane przy realizacji czwartego projektu przedstawionego przez Alberta Carstena, co pozwoliło na finalizację budowy kompleksu gmachów uczelni Königliche Technische Hochschule w Gdańsku.

Inauguracja pierwszego roku akademickiego

Uroczystość inauguracji pierwszego roku akademickiego miała miejsce 6 października 1904 roku, wzięli w niej udział liczni dostojnicy, w tym cesarz Wilhelm II. To wydarzenie zaznaczyło początek działalności pierwszej w historii Gdańska wyższej uczelni, która nosiła nazwę: Königliche Preussische Technische Hochschule (Królewsko-Pruska Wyższa Szkoła Techniczna).

Gmach Główny, zaprojektowany w stylu neorenesansu północnego, łączył w sobie elementy secesji oraz eklektyzmu. Budowla została wzniesiona z cegły klinkierowej i piaskowca, a jego architektura przewidywała pięć wejść.

W chwili inauguracji gmach dysponował 210 pomieszczeniami (nie wliczając w to piwnic i poddasza), do których należały: aula o wymiarach 24 metry długości i 12 metrów szerokości, z portalem ozdobionym postaciami Sztuki i Techniki, sala senatu z eleganckimi dębowymi boazeriami w stylu starogdańskim, rektorat, oraz biblioteka, w której znajdowała się czytelnia o powierzchni 91 m², mieszcząca 36 miejsc.

Obiekt zawierał także 17 sal wykładowych, 36 pokoi dla profesorów oraz 11 dla asystentów. W jego wnętrzu było miejsce na 24 kreślarnie, 11 sal ze zbiorami naukowymi, laboratoria oraz mieszkania służbowe dla kadry. Dodatkowo, w północno-zachodnim skrzydle ulokowano sale do modelowania.

Powierzchnia dachu gmachu wynosiła 750 m², natomiast całkowita powierzchnia budynku to 5567 m². Wysokość gmachu sięgała 16,5 metra. Nad głównym wejściem umieszczono płaskorzeźbę kartusza przedstawiającego cesarza Wilhelma II, która jednak została zniszczona w 1945 roku.

Modernizacje i przebudowy do 1945 r.

W 1913 roku na piątym piętrze Gmachu Głównego zainstalowano nowoczesne kreślarnie oraz pracownie, co znacznie zwiększyło jego funkcjonalność. Całkowity koszt budowy wyniósł 3 230 700 marek, przy czym sam gmach kosztował 2 809 200 marek, a pozostałe wydatki związane z wyposażeniem wnętrz sięgnęły 421 500 marek.

W 1929 roku miała miejsce istotna modernizacja, kiedy to do Gmachu dobudowano nowe skrzydło w stylu kubizmu, które pomieściło Instytut Fizyki oraz Auditorium Maximum. Projekt ten był dziełem uznanego architekta, profesora Carla Ramsauera.

Dodatkowo, w nowym skrzydle na piątym piętrze zaplanowano również dwa laboratoria fotograficzne oraz tunel aerodynamiczny, co znacząco wzbogaciło ofertę edukacyjną uczelni.

Okres I oraz II wojny światowej

W trakcie I wojny światowej, w dniu 1 lutego 1916 roku, w północno-wschodniej części budynku Głównego Politechniki Gdańskiej uruchomiono szpital dla rannych oficerów. W tym samym czasie zorganizowano kursy dla oficerów. Do momentu końca I wojny światowej, w Gmachu Głównym funkcjonowało również dowództwo 17 Armii.

W lutym roku 1945, budynek Główny stał się miejscem, w którym urządzono szpital dla rannych żołnierzy oraz ludności cywilnej, dysponujący aż 3000 łóżkami.

W marcu 1945 roku wszyscy świadkowali tragicznej sytuacji, gdy w Gmachu doszło do pożaru, który był wynikiem podpalenia oraz wybuchu bomb w trakcie walk o Gdańsk. Ogień strawił dachy, wnętrza oraz stropy w tylnej i środkowej części budynku. Zniszczeniu uległy rektorat, sala senatu, aula, a także biblioteka, w której znajdowały się zbiory Towarzystwa Przyrodniczego, jak również reprezentacyjne sale Gmachu Głównego.

Na skutek tego zdarzenia, 70% powierzchni dachów uległo zniszczeniu, a na 270 pomieszczeń jedynie 170 przetrwało. Ponadto, zniszczeniu uległa również wieżyczka z zegarem na dachu Gmachu, choć część boczna budynku oraz część przylegająca z Auditorium Maximum pozostały nietknięte.

Lata powojenne

5 kwietnia 1945 roku na teren Politechniki Gdańskiej przybyła pięcioosobowa Grupa Operacyjna z Ministerstwa Oświaty, która miała za zadanie zorganizowanie i odbudowę uczelni. Wśród pierwszych Polaków, którzy postawili swoją stopę na tych ziemiach w tym czasie, byli: dr Stanisław Turski – pełniący rolę kierownika, inż. Franciszek Otto z Politechniki Lwowskiej, inż. Kazimierz Kopecki, Kazimierz Kubik oraz student przedwojennej uczelni – Stanisław Szymański. W pracach porządkowych, nadzorowanych przez inż. Kopeckiego, wzięli udział pierwsi polscy studenci, a także nieliczna ludność niemiecka zamieszkująca okolicę.

Na mocy Dekretu Krajowej Rady Narodowej z dnia 24 maja 1945 roku, dawną Reichshochschule Danzig, działającą w latach 1941–1945, przekształcono w polską instytucję edukacyjną o charakterze państwowym. Przerwa w zajęciach miała miejsce w okresie od 15 grudnia 1945 do 25 stycznia 1946 roku, co było spowodowane niskими temperaturami, brakiem oszklenia budynków oraz trudnościami z ogrzewaniem sal wykładowych i pomieszczeń.

12 września 1949 roku utworzono Studium Wojskowe Politechniki Gdańskiej, które otrzymało dedykowane pomieszczenia na poziomie 0, powołane rozkazem ministra obrony narodowej. Po likwidacji Studium w 1989 roku, przestrzenie te zostały zagospodarowane m.in. przez bibliotekę oraz archiwum uczelni.

W dniu 22 lutego 1952 roku zakończono prace odbudowy rozpoczęte w 1946 roku. Inż. arch. Jerzy Winnicki stworzył projekt nowej czytelni, wypożyczalni oraz katalogów bibliotecznych. Pod kierunkiem prof. Witolda Minkiewicza zakończono również prace budowlane w 1953 roku. Warto zauważyć, iż w 1946 roku pokryto dachem Gmach Główny, a także uzupełniono okna i drzwi, wykonano stropy betonowe oraz powiększono metraż biblioteki. Wprowadzono również zmiany w układzie holu, korytarzy i pomieszczeń, przyjmując nowoczesny styl architektoniczny. W kolejnych latach odbudowano m.in. aulę w 1949 roku, parter i piąte piętro w 1951 roku oraz szatnię na poziomie zero w 1952 roku. Ostatnie prace w holu na II i III piętrze zakończono w 1953 roku, z projektami części pomieszczeń biblioteki przygotowanymi przez Mariana Des Loges, który był wówczas dyrektorem.

Na koniec, warto zaznaczyć, że w 1979 roku zespół budynków Politechniki Gdańskiej został wpisany do rejestru zabytków, podkreślając jego znaczenie w polskiej architekturze oraz historii edukacji w Polsce.

Od roku 1989

W dniu 12 lipca 1989 roku w sali 370, której patronem był od 27 kwietnia 1950 roku Julian Marchlewski, uroczyście nadano jej nazwę Auli PG. Kolejnym istotnym wydarzeniem miało miejsce 1 października 1994 roku, kiedy to w holu Gmachu Głównego PG odbyła się ceremonia odsłonięcia tablicy pamiątkowej dla uczczenia pamięci polskich studentów, którzy oddali życie za Ojczyznę w lat 1904 – 1939, z udziałem Rektora – Edmunda Wittbrodta.

25 listopada 1995 roku, podczas obchodów pięćdziesięciolecia Wydziału Budownictwa Lądowego PG, zainstalowano tablicę pamiątkową w pobliżu Sali 167, poświęconą profesorowi Witoldowi Nowackiemu. Natomiast 3 czerwca 2005 roku odbyło się uroczyste otwarte posiedzenie Senatu PG, które było częścią obchodów sześćdziesięciolecia Politechniki Gdańskiej. Część z tych obchodów obejmowała paradę, a także wyjątkowe zdjęcie „Rodziny Politechnicznej”, które ukazało zgromadzonych pracowników, studentów oraz absolwentów na dziedzińcu im. Jana Heweliusza.

Następnie, 5 grudnia 2008 roku, przeprowadzono renowację fasady Gmachu Głównego PG. Działania te obejmowały fronton ryzalitu trójdzielnego oraz portyk elewacji frontowej, a detale architektoniczne zostały uzupełnione lub odtworzone zgodnie z planami gmachu z 1904 roku. Dodatkowo, na budynku umieszczono orła z polskiego godła oraz zrekonstruowano cztery miedziane maski lwów, co było inicjatywą doc. Marianny Sankiewicz, a prace wykonała firma Bartłomieja Küstera.

W dniu 17 listopada 2011 roku otwarto Centrum Civitroniki, które składa się z siedmiu pracowni badawczych, skoncentrowanych na badaniach z zakresu inżynierii lądowej oraz nowoczesnych technologii elektronicznych, mających na celu wsparcie konstrukcji budowlanych. Prace budowlane trwały od marca 2010 do marca 2011, a całkowity koszt inwestycji wyniósł 1,6 mln zł. Część poddasza Gmachu Głównego PG została zaadaptowana na potrzeby Centrum.

Na koniec, 13 maja 2012 roku, zrealizowano odbudowę wieży zegarowej, umiejscowionej na dachu Gmachu Głównego. Waży ona 15,5 ton i ma wysokość 18 metrów, a na jej szczycie zainstalowano pozłacaną rzeźbę Alegorii Nauki.

---

Oceń: Gmach Główny Politechniki Gdańskiej

---