Michał Ignacy Wieczorkowski

---

Życiorys

Michał Ignacy Wieczorkowski miał bogate i pełne przygód życie, które rozpoczęło się w pięknym Gdańsku. W 1690 roku wstąpił do zakonu jezuitów. Jego droga duchowa i akademicka rozwijała się, gdy w 1702 roku został wyświęcony w Krakowie. Od 1704 do 1715 roku pełnił funkcję profesora w dziedzinach takich jak poetyka, retoryka, filozofia, teologia polemiczna oraz język grecki w różnych szkołach jezuickich, w tym we Lwowie, Lublinie, Rawie, Kaliszu, Krakowie i Jarosławiu.

W 1716 roku, za sprawą króla Augusta II, podjął się misji do Persji, wówczas pod rządami szyickiej dynastii Safawidów. Jego celem było wsparcie misji prowadzonej przez Tadeusza Krusińskiego. Po dotarciu do Isfahanu w 1717 roku, jego starania o spotkanie z szachem okazały się nieudane, ale listy królewskie, które posiadał, przekazał pierwszemu wezyrowi. W obszernych korespondencjach do króla Wieczorkowski opisał trudności, jakie napotykał, w tym brak wsparcia ze strony perskiego dworu.

Po roku w Isfahanie, Michał Ignacy osiągnął istotny sukces, uzyskując przywileje dla polskich misjonarzy w Erywaniu. Dzięki tym przywilejom katoliccy misjonarze mogli aktywnie nawracać ormiańskich chrześcijan na katolicyzm. W 1720 roku powrócił do kraju, gdzie zaprezentował królowi raport na temat prześladowania chrześcijan w Persji, zatytułowany: Persecutiones in Persia. Z polecenia Augusta II, został wysłany ponownie na misje. Przed wyruszeniem zorganizował kwesty w Wielkopolsce, aby zgromadzić fundusze na swoją misję.

Te fundusze zostały zabezpieczone na dwóch wozach, a Wieczorkowski ruszył w drogę przez Kijów oraz Astrachań do Iranu. Niestety, misja ta zakończyła się niepowodzeniem; rok później opuścił Persję i dotarł do Konstantynopola. Po powrocie do Polski w 1724 roku, zajął się działalnością misyjną na wschodzie Rzeczypospolitej. W 1730 roku został duchownym w domach jezuickich w Sandomierzu, Brześciu Litewskim oraz Lwowie, a swoją aktywność w tym zakresie kontynuował aż do śmierci w 1743 roku w Jarosławiu.

Twórczość

Oprócz sporządzania raportów dotyczących misji dyplomatycznych, Michał Wieczorkowski jest autorem dwóch dwujęzycznych wykładów na temat zasad katolickiej wiary. Książki te wyróżniają się układem, w którym na jednej stronie znajduje się tekst w języku tureckim, a na przeciwległej – jego tłumaczenie. Zostały napisane w dialekcie azerbejdżańskim, który był mu znany przed wyprawą do Persji. Z kolei naleciałości azerbejdżańskie uzyskał podczas swojej pracy misyjnej w dzisiejszym Azerbejdżanie. W swoich pracach Wieczorkowski użył alfabetu łacińskiego do zapisu tekstu tureckiego, co było praktyczniejszym rozwiązaniem przy oddawaniu tureckich samogłoskach. Warto także zwrócić uwagę na sposób, w jaki autor zaznacza akcenty wyrazowe.

Znaczną uwagę zwraca się na terminologię chrześcijańską, jaką stosował Wieczorkowski. Uważa się, że część terminów mogła być zapożyczona z wcześniejszych, nieznanych dzieł misjonarzy, podczas gdy inne mogły być samodzielnie tworzone na podstawie jego znajomości języka. W swoich tekstach Boga określał mianem Ałłah oraz używał zwrotów Ałłah tale (oznaczającego „on jest wzniosły”) oraz Hak tale (gdzie Hak to „rzeczywistość, prawda” i jest synonimem Allaha). Ciekawym zabiegiem było użycie przez niego różnych terminów. Na przykład, słowo „sakrament” przetłumaczył na język arabski jako serr, a dla kapłana posłużył się określeniami jak pader, patri, patry, patryk, papas czy kahana, odzwierciedlając różnorodność źródeł, w tym łacinę (pater), grekę (papas), włoski (padre) i syryjski (kahna). Zdarzały się też błędy, takie jak nazywanie Mahometa Mahmet, podczas gdy poprawna forma to Muhammed.

Warto zwrócić uwagę na krytykę dotyczącą sposobu, w jaki Wieczorkowski posługiwał się językiem tureckim, gdyż jego przekłady nosiły piętno polskiej fonetyki. Dodatkowo, obok wpływów azerbejdżańskich można dostrzec także naleciałości perskie i arabskie.

Książki Wieczorkowskiego, które zostały wydane w druku, to wiele wartościowych pozycji. Wśród nich znajduje się:

• Breve compendium fidei Catholicae Turcico textu: Książka licząca 60 stron, napisana w języku tureckim i łacińskim, która ukazała się w 1721 roku. Podzielona na trzy główne rozdziały, zawiera przekłady najważniejszych modlitw, wykład na temat wiary oraz polemikę z wyznawcami islamu, judaizmu i protestantyzmu.
• Katechizm z okazji Tatarzyna Bydziackiego: Licząca 119 stron książka, napisana w języku tureckim i polskim, powstała z okazji chrztu nieznanego z imienia muzułmanina nawróconego na katolicyzm w 1720 roku. W dziele tym Wieczorkowski skupił się na edukowaniu misjonarzy oraz wyjaśnianiu podstaw wiary chrześcijańskiej.
• Jasne promienie Imienia Jezusowego: Opublikowane w 1740 roku we Lwowie, dzieło to skupia się na odpustach Kościoła i ukazuje modlitwy dla różnych kongregacji jezuickich.
• Tłumaczenie dzieła P. Segneriego Manna duszy: Pojawiło się w 1739 roku.

Wieczorkowski zwrócił szczególną uwagę na znaczenie sakramentu chrztu oraz wyjaśnianie koncepcji Trójcy Świętej, aby przeciwdziałać nieporozumieniom na temat jego wiary. Krytykował także praktyki muzułmańskie, takie jak obrzezanie, i odnosił się do proroka Mahometa, kwestionując jego autorytet. W swoim Katechizmie autor umieścił także adiutanty, które miały ułatwić misjonarzom porozumiewanie się z muzułmanami i polemizowanie na temat wierzeń chrześcijańskich. Przy czym, mimo że często odnosił się do Koranu, brakowało dowodów na to, że faktycznie go przeczytał.

---

Oceń: Michał Ignacy Wieczorkowski

---