Rafał Betlejewski

---

Działalność zawodowa

Rafał Betlejewski to znana postać w świecie reklamy, będąca założycielem dwóch renomowanych agencji reklamowych, Cytryna Agencja Reklamowa oraz Koledzy Strategia & Kreacja. Jego doświadczenie obejmuje istotne projekty reklamowe, w tym kampanię mleka Łaciatego oraz działania dla sieci telefonii komórkowej Era.

Warto również wspomnieć, że Betlejewski pełnił funkcję prezesa zarządu Stowarzyszenia Ludzi Reklamy, co podkreśla jego wpływ na rozwój branży. Do 2017 roku prowadził programy o znamiennych tytułach jak DeFacto oraz Betlejewski. Prowokacje w TTV.

W przeszłości prowadził także audycje w Polskim Radiu RDC, gdzie emitowane były programy takie jak Betlejewski (sobota) oraz Science Frikszyn – audycja poświęcona nauce. Warto zaznaczyć, że zrezygnował z prowadzenia tych programów w geście protestu po zwolnieniu Ewy Wanat, dyrektorki stacji, za co zyskał uznanie jako osoba dbająca o wartości etyczne w mediach.

W 2015 roku, wspólnie z Ewą Wanat i Tomaszem Stawiszyńskim, założył radio Medium Publiczne, będące częścią większego projektu skupiającego zespół dziennikarzy zawodowych i obywatelskich, a także ekspertów oraz działaczy społecznych.

W 2024 roku Betlejewski złożył petycję do Sejmu, domagając się wprowadzenia zakazu sakramentu spowiedzi dla dzieci poniżej szesnastu lat. Uważa on tę praktykę za formę przemocy oraz naruszenia intymności młodych ludzi, co pokazuje jego zaangażowanie w kwestie ochrony praw dzieci.

Akcje społeczne

Rafał Betlejewski jest artystą i prowokatorem, który w swojej twórczości wykorzystuje różnorodne formy ekspresji oraz tematyka społeczna. W 2016 roku zorganizował kontrowersyjny eksperyment telewizyjny w cyklu „Betlejewski. Prowokacje”, nagrany w Radomiu i wyemitowany w telewizji TTV. W tym programie wystąpili zdruzgotani mieszkańcy Radomia, którzy szukali pracy. Użyto ukrytej kamery, a uczestnicy zostali wciągnięci w zainscenizowane sceny podczas fikcyjnej rekrutacji. Aktorzy, grając rolę pracodawców, proponowali im dobrze płatne zajęcia, które wymagałyby działania w sposób sprzeczny z prawem lub podejmowania nadmiernych obowiązków. Ten eksperyment wzbudził szereg kontrowersji i krytyki, w tym ze strony niektórych mediów, które oskarżały Betlejewskiego o brak etyki. Jak podkreślił Wojciech Staszewski, działalność artysty stanowiła „zaprzeczenie dziennikarstwa”.

W 2012 roku Betlejewski zrealizował projekt pod tytułem „Hunger” oraz „Beautiful Agony – Anna Politkovskaya”. Ten ostatni projekt, zrealizowany 20 lutego 2014 roku, przedstawiał kontrowersyjną, krótką formę filmową zamieszczoną na jego kanale na YouTube, w której artysta w dosadny sposób odniósł się do morderstwa dziennikarki Anny Politkowskiej. Film ten powstał podczas artystycznej rezydencji w Moskwie z zaproszenia Narodowego Centrum Sztuki Współczesnej oraz Instytutu Polskiego.

W ramach akcji „Spal wstyda”, zorganizowanej w latach 2001-2004, Betlejewski skierował swój przekaz do pracowników zniechęconych do pracy w korporacjach. Hasło akcji „Wyruchała cię korporacja, przyjdź spalić wstyda” zachęcało uczestników do wspólnego palenia przedmiotów związanych z ich korporacyjną rzeczywistością, takich jak firmowe długopisy, dyskietki czy opinie o pracownikach.

Akcja „Tęsknię za tobą, Żydzie” z 2004 roku wyrażająca tęsknotę za żydowską obecnością w Polsce, składała się z różnych projektów. Jednym z nich było fotografowanie Polaków w miejscach związanych z historią Żydów, z pustym krzesłem i kipą. Innym, bardziej kontrowersyjnym działaniem, było wypisywanie hasła „Tęsknię za tobą, Żydzie” na murach, które Betlejewski sam rozpowszechniał, a także inspirował innych. Na swojej stronie internetowej stworzył również przestrzeń na wspomnienia dotyczące Żydów w Polsce oraz na wyrażanie emocji związanych z tymi wspomnieniami. Jego cel został wyrażony w poniższym cytacie:

„Chcę odzyskać słowo Żyd, wyrwać je antysemitom, którzy w tym kraju są jedynymi korzystającymi z niego w sposób nieskrępowany. Dążę do zbudowania platformy służącej do wyrażania pozytywnych emocji w kierunku ludzi określanych mianem Żydów.”

W ramach akcji „Płonie stodoła” 11 lipca 2010 roku, dzień po 69. rocznicy pogromu w Jedwabnem, artysta podpalił stodołę w miejscowości Zawada, umieszczając w niej symboliczne białe kartki z negatywnymi myślami na temat Żydów. Betlejewski postrzegał to jako akt konfesyjny i ekspiacyjny, mający na celu przełamanie podziałów historycznych oraz odnalezienie się w perspektywie ofiar Holokaustu.

Rafał Betlejewski stał się również znany dzięki akcji „Kapliczka telewizyjna”, zrealizowanej w 2009 roku jako protest przeciwko nowym regulacjom medialnym, które zobowiązywały media publiczne do promowania wartości chrześcijańskich. Artysta ustawił kapliczkę na warszawskiej Ochocie, w której centrum zamiast tradycyjnego świętego obrazka znajdował się telewizor. Kapliczka wzbudzała duże zainteresowanie, ale również przyciągała negatywne reakcje.

Fotografia

Rafał Betlejewski, znany z kontrowersyjnych i kreatywnych projektów, w 2002 roku w Zielonej Górze zrealizował niezwykłą akcję pod hasłem „Poznajmy się. Zielona Góra – tu i teraz”. Na 40 billboardach, umieszczonych w sercu miasta, zaprezentował fotografie znanych mieszkańców w humorystycznych, codziennych sytuacjach. Na zdjęciach można było zobaczyć komendanta policji, panią Kasię z solarium, pracowników wytwórni wódek czy panią prezydent miasta.

W 2004 roku artysta podjął tematysykę polskiego kompleksu wobec innych nacji w swojej serii zdjęć „Wolę Polskę”. Te fotografie, wydane na pocztówkach, ukazywały turystów oraz mieszkańców malowniczych miejsc jak Rio de Janeiro i Kapsztad, którzy trzymali plansze z napisami chwalącymi nasz kraj. Hasła takie jak „Sopot to dla nas legenda” czy „Bałtyk to prawdziwy wypas” podkreślały wyjątkowe podejście do polskiej kultury.

Kolejnym ważnym projektem Betlejewskiego z tego samego roku był cykl plakatów zatytułowany „A ja, czy poszedłbym?”. Artysta zdecydował się na pokazanie kombatantów powstania warszawskiego w niecodziennych, często zabawnych pozach, co miało na celu uwspółcześnienie wizerunku tych ważnych postaci. Ich zdjęcia ukazywały ich jako interesujących ludzi, a nie tylko jako historie z przeszłości.

Staszek mówił, że „chłopcy z »Parasola«” byli elitą, dlatego na zdjęciu celuje z parasolki, jakby był chłopcem bawiącym się w wojnę. Romkowi odłamek oparzył ucho, stracił słuch. Na zdjęciu śmieje się szeroko, skubiąc się za ucho.

Rafał Betlejewski dążył do zrozumienia i reinterpretacji patriotyzmu w dzisiejszym kontekście. Jego przygoda z tematyką powstania warszawskiego nie zakończyła się na zdjęciach; w 2007 roku był także autorem scenariusza do antologii komiksu „44”, który opowiadał o historii powstańców warszawskich. Jego prace nie tylko ukazują historię, ale również prowokują do refleksji na temat współczesności i wartości, które kształtują nasze spojrzenie na wydarzenia sprzed lat.

Działania parateatralne

Rafał Betlejewski jest artystą, który poszukuje innowacyjnych form wyrazu, łącząc teatr z życiem codziennym. W ramach projektu „Mleko” znanego jako „Milk – Take Away Theatre”, zorganizowanego pod auspicjami warszawskiego Teatru Rozmaitości, współpracował z takimi osobami jak Agnieszka Podsiadlik, Erykiem Lubosem, Janem Drawnelem, Tomaszem Tyndrykiem oraz Rafałem Maćkowiakiem. W latach 2005-2006 stworzył niecodzienne przedsięwzięcie, które polegało na przybywaniu aktorów do domów widzów. Uczestnicy musieli inwestować pięćset złotych, aby wziąć udział w tej tajemniczej prezentacji. Przez około pół godziny aktorzy prowadzili monotonną rozmowę na temat sytuacji na rynku mleka, a ich celem było wyzwolenie w publiczności kreatywności poprzez wymyślanie haseł reklamowych.

W miarę płynięcia czasu rozmowy przekształcały się w burzę mózgów, jednakże żadna z zaproponowanych idei nie spotykała się z pozytywną reakcją zespołu. W tym kontekście aktorzy, w miarę rozwoju emocji, zaczynali szczerze krytykować poziom intelektualny słuchaczy, ich snobizm oraz estetykę mieszkań. W kulminacyjnych momentach, całkowicie zdegustowani, opuszczali miejsce. Betlejewski w ten sposób starał się pobudzić widzów do refleksji, mając na uwadze zawirowania konsumpcji oraz obnażenie pułapek w relacjach sztuki do życia codziennego.

W następnych latach, artysta podjął się nowego projektu zatytułowanego „I Like You and You Like Me”, który miał miejsce w nowojorskiej galerii Orchard. Współpracując z kuratorką Barbarą Piwowarską, w 2006 roku Betlejewski zamknął się na trzy dni w przestrzeni wystawowej, co stanowiło twórcze połączenie zawodowej ścisłości z intymnymi relacjami osobistymi. Inspirację dla tego działania stanowił film „Departure” z 2004 roku oraz historyczna akcja Josepha Beuysa z 1974 roku, gdzie artysta spędził czas w galerii w towarzystwie kojota.

Rafał Betlejewski nie ograniczał się jedynie do zamkniętych przestrzeni teatralnych. W latach 2006-2007, w ramach działalności własnego Teatru Przezroczystego zrealizował szereg projektów parateatralnych, odgrywając rozmaite społeczne charaktery, takie jak Pisarz, Menadżer czy Nauczyciel. Aktorzy przebrani w kostiumy charakterystyczne dla danej roli prowadzili interakcje z przypadkowymi osobami w miejscach publicznych, starając się wprowadzać widza w surrealistyczną grę ról. Tak na przykład w przypadku Nauczyciela, postać ta inicjowała rozmowy w pociągach InterCity, korzystając z typowych wzorców językowych, a dopiero pod koniec spektaklu wręczała ulotkę informującą o udziale w przedstawieniu.

Punktem kulminacyjnym w twórczości Betlejewskiego był projekt „Teatr Jednego Dnia”, zrealizowany w 2009 roku we współpracy z Instytutem Teatralnym im. Zbigniewa Raszewskiego. Artysta zachęcał ludzi do odegrania samych siebie w Dniu Teatru, co miało na celu uświadomienie uczestnikom, że w codziennym życiu nieświadomie przyjmujemy różnorodne role społeczne. Ta akcja koncentrowała się nie tylko na fizycznym aspekcie teatru, ale także na mentalnych interakcjach pomiędzy ludźmi, które mogą być równie ważne jak sama sztuka teatralna.

Książki

Rafał Betlejewski jest autorem wielu interesujących książek, które poruszają różnorodne tematy związane z religią i społeczeństwem. Wśród jego dzieł można znaleźć:

• lekcje religii na Boże Narodzenie, 2021,
• Jak się uwolnić od Kościoła. Poradnik w sześciu krokach, ebook, 2022,
• 365 lekcji religii dla całej rodziny, która chce się wyzwolić, nakładem własnym, Warszawa 2022, ISBN 978-83-951096-1-4,
• Pasożyt, 2023,
• Imperium Bujdy – O kłamczuszku w czarnej sutannie i mądrych dzieciach, 2024.

---

Oceń: Rafał Betlejewski

---